Łupież czerwony mieszkowy – jakie są jego przyczyny, objawy, diagnostyka i sposoby leczenia?

Czym jest łupież czerwony mieszkowy? 

Łupież czerwony mieszkowy (łac. Pityriasis rubra pilaris – PRP) jest rzadką, grudkowo-złuszczającą dermatozą o nieznanej etiologii. Cechuje go znaczna różnorodność form klinicznych. Może występować zarówno u dzieci i młodzieży, jak i dorosłych. Wyróżniamy pięć typów PRP uwzględniających niejednorodne objawy choroby. 

U dorosłych występują: 

• typ I klasyczny uogólniony – charakteryzuje się nagłym początkiem oraz charakterystycznym obrazem klinicznym; 
• typ II atypowy – o powolnym początku, ograniczonych ogniskach chorobowych oraz przewlekłym przebiegu. 

U dzieci najczęściej pojawiają się: 

• typ III klasyczny uogólniony – często wykwity skórne pojawiają się po przebyciu ostrej infekcji, np. górnych dróg oddechowych, ustępuje w okresie do 2 lat; 
• typ IV ograniczony – charakteryzuje się obecnością plackowatych ognisk umiejscowionych głównie na łokciach, kolanach i kostkach; 
• typ V dziecięcy atypowy – może być dziedziczny, zmiany skórne występują zaraz po urodzeniu i są bardzo uporczywe. 

Cechą wspólną wszystkich pięciu typów jest występowanie przymieszkowych, rogowaciejących grudek, rumieni i łupieżowatych łusek. Wraz z rozwojem choroby zajmowane są coraz większe partie skóry. Najpierw zmiany skórne obejmują twarz i owłosioną skórę głowy i rąk, następnie szerzą się, zajmując prawie całą powierzchnię skóry. Świąd jest stosunkowo niewielki. Łupież czerwony mieszkowy ma charakter przewlekły, wielomiesięczny lub wieloletni. U dzieci na ogół trwa krócej. Choroba charakteryzuje się występowaniem okresów remisji i nawrotów.  

Jakie są przyczyny łupieżu czerwonego mieszkowego? 

Dokładne przyczyny choroby nie są znane, ale w wyniku niektórych obserwacji sugeruję się, że może być ona uwarunkowana rodzinnie. Inne badania wskazują, że na rozwój łupieżu czerwonego mieszkowego mogą mieć realny wpływ choroby układu immunologicznego, zaburzenia metabolizmu witaminy A oraz przejście poważnej infekcji. 

Jakie są objawy łupieżu czerwonego mieszkowego? 

Pierwszym poważnym objawem wskazującym na łupież czerwony mieszkowy jest pojawienie się twardych, małych oraz najczęściej różowych grudek zlokalizowanych w okolicy ujść mieszków włosowych. Grudki te często mogą skupiać się w większe kolonie, tworząc w późniejszym czasie rozległe ogniska o charakterze rumieniowo-złuszczającym i kolorze łososiowym. Z czasem zmiany te pokrywają się łupieżowatą łuską, przyjmując intensywnie czerwone zabarwienie. Na chorej powierzchni skóry zaczynają pojawiać się liczne zrogowaciałe strupy. Nieleczona choroba szybko rozprzestrzenia się, obejmując coraz większą powierzchnię twarzy oraz owłosioną skórę głowy i rąk. Ponadto lubi atakować dłonie, stopy, szyję oraz kolana. Postępującym zmianom skórnym czasem może towarzyszyć świąd oraz pieczenie skóry. 

Jak wygląda diagnoza łupieżu czerwonego mieszkowego? 

Jeśli zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy wskazujące na potencjalny rozwój tej rzadkiej choroby, to warto natychmiast udać się do dermatologa w celu przeprowadzenia dokładnych badań. Diagnostyka obejmuje przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem, a następnie wykonywana jest dermatoskopia, czyli nieinwazyjna metoda oceny stanu skóry, którą przeprowadza lekarz przy użyciu dermatoskopu. Często dermatolodzy decydują się na biopsję niewielkiego wycinka zmienionej chorobowo skóry w celu odróżnienia łupieżu czerwonego mieszkowego od łuszczycy, ponieważ obie te choroby wykazują inny przebieg i leczenie. Zdarza się, że u dzieci zmiany skóry mogą być mylone z atopowym zapaleniem skóry. 

Jak przebiega leczenie łupieżu czerwonego mieszkowego? 

Po zdiagnozowaniu tej choroby lekarz określa proces leczenia. Najczęściej obejmuje on stosowanie leków doustnych oraz leków o działaniu miejscowym – najczęściej maści sterydowych lub specjalistycznych opatrunków. Doustnym lekiem z wyboru jest acytretyna, która wpływa na odbudowę i rogowacenie naskórka. Ponadto w leczeniu tej choroby stosowane są metotreksat i cyklosporyna.  Leczenie miejscowe jest oparte na natłuszczaniu przy pomocy emolientów chorej powierzchni skóry w celu jej ochrony przed wpływem czynników zewnętrznych potęgujących dyskomfort. Ponadto stosuje się preparaty zawierające w swoim składzie glikortykosteroidy lub retinoidy występujące najczęściej w postaci maści, kremu lub żelu, a także maści o działaniu złuszczającym naskórek. Zawierają one w swoim składzie kwas salicylowy lub mocznik. Leczenie tej choroby jest trudne i długotrwałe, a poprawa kondycji zmienionej chorobowo skóry może trwać nawet kilka miesięcy.  W 2018 roku opublikowano prace, które sugerują skuteczność stosowania w leczeniu tej jednostki chorobowej infliksymabu, etanerceptu oraz adalimumabu, zwłaszcza w przypadkach niepowodzenia leczenia z wykorzystaniem innych metod. Obecnie trwają dalsze badania nad terapią tymi lekami biologicznymi, które mogą okazać się przełomem w leczeniu łupieżu czerwonego mieszkowego. 

Profilaktyka – czy można zabezpieczyć się przed tą przypadłością? 

Profilaktyka jest oparta na przestrzeganiu zasad higieny oraz odpowiedniej diety. Należy regularnie myć włosy łagodnymi szamponami, ograniczając przy tym stosowanie lakierów czy pianek do włosów, które używane w nadmiarze mogą przyczyniać się do rozwoju łupieżu.  Niezwykle ważna jest odpowiednia dieta, która powinna być oparta na produktach zawierających w swoim składzie witaminy z grupy B, cynk i kwasy tłuszczowe wykazujące korzystne działanie na kondycję skóry. W przypadku niedoborów substancji odpowiadających za prawidłowy stan skóry oraz mieszków włosowych niezbędna jest suplementacja preparatami zawierającymi w swoim składzie optymalne dawki składników odżywczych. Ważną rolę odgrywa również odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez spożywanie odpowiedniej ilości płynów, które korzystnie wpływają na stopień nawodnienia skóry. 

Należy unikać spożywania dużych ilości słodyczy, kawy, alkoholu, a także żywności wysoko przetworzonej, które negatywnie wpływają na stan naszej skóry. Również nadmierny stres, niedobory snu czy palenie papierosów przyczyniają się do pogorszenia kondycji skóry i mieszków włosowych. 

Podsumowując, łupież czerwony mieszkowy mimo że jest stosunkowo rzadką chorobą skóry, nie powinien być lekceważony, ponieważ schorzenie to szybko się rozprzestrzenia, a leczenie jest trudne i długotrwałe. W razie pojawienia się pierwszych niepokojących objawów należy koniecznie udać się do specjalisty i rozpocząć leczenie. 

Przeczytaj również:
Łupież liszajowaty – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie
Łupież łojotokowy – przyczyny, objawy, leczenie
Łupież pstry – przyczyny, objawy i leczenie