Małpia ospa. Czy zagraża nam ta egzotyczna choroba?

Małpia ospa – kto jest nosicielem? 

Małpia ospa jest wywoływana przez wirusa z rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae. Wirus ten został po raz pierwszy wyizolowany u laboratoryjnych makaków, stąd nazwa małpia ospa. Nosicielami małpiej ospy są przede wszystkim gryzonie. W Afryce wirusa zidentyfikowano m.in. u wiewiórek, szczurów i popielic. W 2003 r. małpia ospa pojawiła się w Stanach Zjednoczonych. Rezerwuarem dla wirusa były pieski preriowe przewożone do USA wraz z gryzoniami z Ghany. 

Małpia ospa – drogi transmisji wirusa 

Do zakażenia człowieka małpią ospą najczęściej dochodzi podczas pogryzień przez chore zwierzęta, a także poprzez kontakt z ich krwią, śliną i zmianami skórnymi. Człowiek może zarazić się także poprzez spożywanie niedopieczonego mięsa zakażonych zwierząt. Sporadycznie wirus małpiej ospy może być przenoszony z człowieka na człowieka drogą kropelkową oraz przez kontakt z płynami ustrojowymi, np. podczas stosunku seksualnego czy w trakcie porodu. Człowiek może zarazić się małpią ospą również poprzez kontakt z rzeczami, których dotykał chory (ręcznik, pościel, ubrania). 

Małpia ospa – objawy 

Okres wylęgania małpiej ospy to około 12 dni. Początek choroby jest dość gwałtowny.

Wirus ospy małpiej początkowo daje takie objawy jak: 

• wysoka gorączka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• znaczne osłabienie,
• silne bóle głowy.

Po około 1-3 dniach na ciele pojawia się wysypka. Może ona objąć skórę, wystąpić na owłosionej skórze głowy oraz na błonach śluzowych jamy ustnej. Wysypka najczęściej pojawia się na twarzy (95% przypadków), dłoniach i podeszwach stóp. W początkowym etapie choroby wysypka przyjmuje postać plam, następnie pojawiają się pęcherzyki. Pęcherze, gdy dojdzie do ich nadkażenia bakteryjnego, zamieniają się w krosty. Taka zmiana skórna następnie zasycha i zmienia się w strup, który z czasem sam odpada. Na skórze może pojawić się od kilku do kilkunastu tysięcy zmian. Wysypce często towarzyszą bóle głowy, mięśni i gardła oraz osłabienie organizmu. Małpia ospa może trwać 2-4 tygodnie. Często po wygojeniu się pęcherzy i krost na ciele zostają charakterystyczne blizny. 

Wirus małpiej ospy – śmiertelność 

Ryzyko śmierci z powodu zakażenia małpią ospą jest ściśle powiązane z dostępem do opieki zdrowotnej. Najwyższą śmiertelność (na poziomie 10-11%) odnotowano wśród mieszkańców Dorzecza Konga, którzy nie zostali w porę poddani leczeniu. Dla porównania zachorowanie wywołane wirusem ospy prawdziwej wiązało się ze śmiertelnością na poziomie 20-30%. 

Żaden z przypadków zakażenia ospą małpią w Europie, USA, Kanadzie czy Australii nie był śmiertelny. Według WHO śmiertelność małpiej ospy wynosi 3-6%. 

Małpia ospa – diagnostyka 

Małpią ospę można zdiagnozować po wykryciu wirusa w materiale pobranym od pacjenta. Wirusa można wykryć np. we krwi, w wydzielinie z pęcherzyków przy użyciu testu PCR.  

Małpia ospa u dzieci 

Według danych WHO, dzieci są bardziej narażone na zakażenie ospą małpią niż osoby dorosłe. Przebieg jest podobny do obrazu choroby u osób dorosłych. Małpia ospa może być mylona z innymi chorobami zakaźnymi, np. ospą wietrzną czy bostonką. Jeśli dziecko podróżowało do krajów, w których występują ogniska zachorowań małpiej ospy i ma objawy choroby niezbędna jest konsultacja z lekarzem pediatrą. 

Małpia ospa a ciąża 

Podobnie jak dzieci, kobiety ciężarne także są bardziej narażone na zachorowanie niż te niebędące w ciąży. Przebieg choroby może być u nich cięższy. Zakażenie małpią ospą jest także niebezpieczne dla płodu i zwiększa ryzyko utraty ciąży. Nie ma informacji, czy wirus przenika do mleka matki, dlatego w przypadku zakażenia specjaliści odradzają karmienie piersią.  

Małpia ospa – powikłania 

Małpia ospa może doprowadzić do powikłań, takich jak: 

• wtórne zakażenie, 
• posocznica, 
• odoskrzelowe zapalenie płuc, 
• zapalenie mózgu, 
• infekcja rogówki (która może doprowadzić do utraty wzroku). 

Małpia ospa – leczenie 

W leczeniu małpiej ospy stosuje się leki przeciwwirusowe. Działanie na wirusa małpiej ospy wykazują takie substancje czynne jak: cidofovir, brincidofovir, tecovirimat. W Unii Europejskiej lekiem zarejestrowanym do leczenia zakażeń wirusami z rodziny Poxviridae jest tecovirimat. 

Leczenie małpiej ospy obejmuje łagodzenie objawów: 

• zbijanie gorączki, 
• zmniejszanie bólów głowy i mięśni, 
• miejscowe leczenie zmian skórnych, 
• łagodzenie świądu, 
• zapobieganie nadkażeniom bakteryjnym. 

Małpia ospa a szczepienia 

Obraz kliniczny małpiej ospy przypomina obraz ospy prawdziwej, która została zwalczona w 1980 r. za pomocą szczepień.  Badania kliniczne wskazują, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej może ochronić przed zakażeniem wirusem małpiej ospy. Szczepienie to wykazuje skuteczność ochronną nawet w 85%. Lekarze wirusolodzy podkreślają, że osoby zaszczepione przejdą chorobę lżej niż te, które w przeszłości nie poddały się szczepieniu. Specjaliści podkreślają jednak, że nie ma konieczności zastosowania szczepień w Europie. 

Jak uniknąć małpiej ospy? Podstawowe zasady 

Aby uniknąć zakażenia małpią ospą: 

• podczas podróży często myj ręce pod bieżącą wodą z mydłem, stosuj żele i płyny odkażające; 
• nie spożywaj jedzenia (zwłaszcza mięsa) z nieznanych źródeł, które może być niedostatecznie wypieczone; 
• nie nawiązuj kontaktu z dzikimi zwierzętami, nie dotykaj ich zwłok; 
• nie spożywaj mięsa dzikich zwierząt; 
• nie zbliżaj się do zwierząt, które wyglądają na chore; 
• nie używaj tej samej pościeli czy ręczników z osobami, które podejrzewają, że mogą chorować na małpią ospę; 
• stosuj prezerwatywy. 

Pierwszy przypadek małpiej ospy na świecie 

Pierwsze doniesienia na temat małpiej ospy wśród ludzi pochodzą z 1970 r., kiedy to na chorobę podobną do ospy prawdziwej zachorował 9-letni chłopiec z Demokratycznej Republiki Konga. Od tego czasu każdego roku w krajach Afryki Subsaharyjskiej odnotowywano kilkaset przypadków zachorowania na małpią ospę. Wirus małpiej ospy dotychczas miał status choroby endemicznej, występującej jedynie w strefie lasów tropikalnych. 13 maja 2022 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), po przeanalizowaniu przypadków pojawienia się choroby aż w 12 zachodnich krajach, ogłosiła alert związany z ryzykiem zwiększonej transmisji małpiej ospy w sezonie letnim. 

Wirus małpiej ospy – pierwszy przypadek w Europie 

Pierwszy przypadek małpiej ospy w Europie wystąpił we wrześniu 2018 r. u pacjenta podróżującego z Nigerii. Liczba zakażeń ospą małpią w tym kraju wzrosła w latach 2017-2019. Epidemiolodzy podkreślają, że nie ma powodów do paniki, a ryzyko zachorowania na małpią ospę w Europie jest niewielkie dla osób, które nie podróżowały w ostatnim czasie do Afryki. 

Osoby, które w ostatnim czasie podróżowały do krajów Afryki i odczuwają symptomy małpiej ospy, powinny niezwłocznie skonsultować się z lekarzem! 

Epidemia ospy małpiej w 2022 roku 

W dniu 7 maja 2022 r. WHO została poinformowana o potwierdzonym przypadku małpiej ospy u osób, które wróciły do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej po podróży do Republiki Federalnej Nigerii. Był to dziesiąty udokumentowany potwierdzony laboratoryjnie przypadek małpiej ospy u osoby podróżującej z Nigerii, odkąd wybuchła tam epidemia ospy małpiej w 2017. Kilka dni później wykryto zachorowanie u grupy osób w Wielkiej Brytanii, która nie podróżowała do Nigerii. Portugalia zaalarmowała inne państwa członkowskie Unii Europejskiej o przypadkach niezidentyfikowanej choroby powodującej wysypkę. Badania potwierdziły, że objawy są spowodowane ospą małpią. Te wydarzenia nadały początek epidemii małpiej ospy w wielu krajach na całym świecie.  

Według stanu na 4 października 2022 roku łącznie potwierdzono w badaniach laboratoryjnych 68 900 przypadków. Zgłoszono także 26 zgonów. Największą liczbę przypadków małpiej ospy wykryto w:

• Stanach Zjednoczonych Ameryki (25 672), 
• Brazylii (7869),  
• Hiszpanii (7188),  
• Francji (3999),  
• Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (3635),  
• Niemczech (3625),  
• Peru (2587),  
• Kolumbii (2042),  
• Meksyku (1627), 
• Kanadzie (1400).  

Razem kraje te stanowią ok 86,6% przypadków zgłoszonych na całym świecie. W Polsce wykryto 173 przypadki ospy małpiej w okresie od 15.06 do 15.09.2022 r. 

Przeczytaj również:
Ospa wietrzna. Leczenie, przebieg, ile trwa?