Zapalenie płuc – przyczyny, objawy, leczenie
Zakażenia dróg oddechowych stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się po pomoc lekarską. Szczególnie w okresie jesienno-zimowym pacjenci zmagają się z objawami, takimi jak gorączka, kaszel, czy dreszcze. Ich przyczyną może być zapalenie płuc.
Funkcje dróg oddechowych
Drogi oddechowe człowieka mają za zadanie dostarczanie do organizmu niezbędnego do życia tlenu oraz wydalanie dwutlenku węgla. Funkcja ta naraża je na stały kontakt z powietrzem atmosferycznym oraz zawartymi w nim substancjami, drobnoustrojami i cząsteczkami. W warunkach prawidłowych, wspomniane czynniki uszkadzające nie docierają do samego miejsca wymiany gazowej, czyli tkanki płucnej. Zapobiegają temu liczne mechanizmy ochronne. Znajdziemy pośród nich mechanizm filtrowania powietrza i stały ruch rzęsek dróg oddechowych przemieszczający cząstki obce w kierunku środowiska zewnętrznego, substancje wydzielane w drogach oddechowych, takie jak laktoferyna, lizozym czy IgA oraz komórki układu immunologicznego obecne w błonie śluzowej. W wyniku zaburzenia równowagi wymienionych mechanizmów obronnych, osłabionych czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi, może dojść do inwazji chorobotwórczych drobnoustrojów na drogi oddechowej i rozwoju ich zapalenia.
Czynniki ryzyka wystąpienia zapalenia płuc
Do czynników ryzyka rozwoju zapalenia płuc należą:
- palenie tytoniu – dym tytoniowy zawiera substancje o działaniu drażniącym i uszkadzającym nabłonek dróg oddechowych, osłabia on zarówno funkcję rzęsek jak i pozostałe mechanizmy obronne,
- alkoholizm – nadużywanie alkoholu prowadzi do niedożywienia i wyniszczenia, a co za tym idzie osłabienia układu immunologicznego,
- immunosupresja – osłabienie odporności organizmu wynikające zarówno z celowych działań podejmowanych między innymi po przeszczepach narządów, aby nie dopuścić do odrzucenia przeszczepu, jak i wywołane procesami chorobowymi takimi jak: białaczki, chłoniaki, czy też zakażeniem wirusem HIV,
- podeszły wiek,
- niedożywienie, wyniszczenie organizmu,
- przewlekłe choroby układu oddechowego,
- przewlekłe choroby układu krążenia,
- mechaniczna przeszkoda w drogach oddechowych – zapalenie łatwiej rozwija się w obszarach tkanki płucnej, z utrudnioną wentylacją, wynikającą na przykład z obecności guza.
Objawy zapalenia płuc
Przebieg zapalenia płuc może różnić się u poszczególnych pacjentów, gdyż zależy on od drobnoustroju wywołującego zakażenie, wieku pacjenta, czy jego stanu zdrowia sprzed nabycia infekcji. Można jednak wskazać najczęstsze objawy towarzyszące zapaleniu płuc:
- gorączka – niekiedy bardzo wysoka, o nagłym początku,
- dreszcze – towarzyszące zwyżkom gorączki,
- kaszel – z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny lub bez, może pojawić się również krwioplucie,
- duszność – nie u każdego pacjenta,
- silne poty,
- ból w klatce piersiowej,
- zaburzenia świadomości – szczególnie u pacjentów w wieku podeszłym, przyjmujące postać dezorientacji i splątania,.
- tachypnoe – przyspieszenie oddechu,
- tachykardia – przyspieszenie akcji serca.
Rozpoznanie i leczenie zapalenia płuc
W diagnostyce zapalenia płuc duże znaczenie ma wywiad i badanie przedmiotowe. Obecność nacieków zapalnych w płucach często daje się pośrednio zaobserwować w czasie osłuchiwania, opukiwania czy badania drżenia głosowego. Przydatne są również oznaczenia wykładników stanu zapalnego, ilości białych krwinek, wzrastającej w zakażeniu, czy innych parametrów oznaczanych we krwi, wskazujących na toczącą się infekcję bakteryjną. W celu uwidocznienia zmian w tkance płucnej lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej. W niektórych przypadkach, najczęściej szczególnie ciężkich lub niepoddających się leczeniu, celem dobrania odpowiedniego antybiotyku wykonuje się posiew treści pobranej z dróg oddechowych. W ciężkich przypadkach, na podstawie oceny stanu chorego lekarz może zdecydować o konieczności hospitalizacji. Większość przypadków zapalenia płuc nie wymaga jednak leczenia szpitalnego. Lekarz rodzinny dobiera antybiotyk odpowiadający obrazowi klinicznemu infekcji zaobserwowanej u pacjenta. W celu zwalczenia gorączki i ewentualnego bólu w klatce piersiowej polecaną substancją jest powszechnie dostępny Paracetamol. W leczeniu zapalenia płuc należy pamiętać, aby:
- przyjmować duże ilości płynów,
- przez okres terapii zaprzestać codziennej aktywności dużo odpoczywać,
- zaprzestać palenia tytoniu,
- przyjąć antybiotyk zalecony przez lekarza w pełnej zapisanej dawce!
- w razie konieczności stosować ćwiczenia oddechowe ułatwiające upowietrznienie płuc,
- zapewnić w diecie odpowiednie dostarczenie energii.
UWAGA! Przerwanie terapii może skutkować rozwojem bakterii opornych na stosowany antybiotyk! Pamiętaj: jeśli masz objawy zapalenia płuc, nie czekaj i niezwłocznie udaj się do lekarza rodzinnego w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki. Odpowiednie leczenie oraz szybkie rozpoznanie choroby pozwoli Ci uniknąć niebezpiecznych powikłań i przykrych dolegliwości.
Źródła:
- Chyczewska, W. Naumnik „Bakteryjne zapalenie płuc”, w Wielka Interna- Pulmonologia, wyd. Medical Tribune.
- Kuś, M. Jankowski „Pozaszpitalne zapalenie płuc”, w Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.