Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny, objawy, leczenie
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) jest najpowszechniejszą chorobą reumatyczną występującą u dzieci poniżej 16. roku życia. Charakteryzuje się zapaleniem stawów o nieznanej etiologii utrzymującym się minimum przez 6 tygodni. Statystycznie dotyka od 3,8 do 400 osób na 100 000 osób. W obecnej klasyfikacji wyróżnia się 7 podtypów młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny
Etiologia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów (ang. juvenile idiopathic arthritis, JIA) pozostaje niejasna. Istnieje hipoteza, która mówi o genetycznie ukształtowanej podatności. Spekuluje się, że może ona doprowadzić do niekontrolowanej i szkodliwej odpowiedzi immunologicznej wymierzonej przeciwko własnym autoantygenom (antygenom własnym obecnym w tkankach ciała, które w zdrowym organizmie nie wywołują reakcji układu odpornościowego), która powstaje pod wpływem ekspozycji na nieznany czynnik środowiskowy.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – czynniki ryzyka
Za czynniki ryzyka rozwoju MIZS uznaje się:
- ekspozycję na antybiotyki,
- bierne palenie,
- obniżony status socjoekonomiczny,
- stres, traumatyczne przeżycia,
- zanieczyszczenie powietrza.
Dużą rolę odgrywają również czynniki genetyczne i obecność chorób autoimmunologicznych w rodzinie. Pod uwagę bierze się również zakażenie patogenami, takimi jak wirus Epsteina-Barr, parwowirus B19 czy infekcje paciorkowcami.
Wśród czynników obniżających ryzyko zachorowania wymienia się karmienie piersią i posiadanie rodzeństwa. Drugi element taktuje się jako czynnik zwiększający ekspozycję na patogeny w dzieciństwie, co pomaga w rozwijaniu prawidłowych reakcji układu immunologicznego.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – objawy
Najczęstszymi objawami choroby są ból i zapalenie stawów z widocznymi obrzękami i wysiękami, które obejmują głównie duże stawy obwodowe. Pojawia się utykanie podczas chodu. Mogą także występować gorączka, wysypka i bóle brzucha. U 40% chorych procesem zapalnym zostają objęte stawy skroniowo-żuchwowe, w niektórych przypadkach zdarzają się zapalenia błony śluzowej oka.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – klasyfikacja
Obecna klasyfikacja opiera się na ustaleniach Międzynarodowej Ligi Stowarzyszeń Reumatologicznych (ILAR). Wyróżnia ona 7 podtypów choroby:
- Postać systemowa/układowa (4-17%) – zapalenie stawów jest poprzedzone gorączką utrzymującą się przez min. 3 dni, a dodatkowo może pojawić się rumieniowa wysypka, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony czy zapalenie błony surowiczej.
- Postać nielicznostawowa (27-56%) – obejmuje od 1 do 5 stawów przez okres 6 miesięcy; wyróżnia się postać przetrwałą (dotykającą mniej niż 5 stawów) i rozszerzającą (dotykająca min. 5 stawów).
- Postać wielostawowa seronegatywna (11-28%) – zapalenie min. 6 stawów przez okres 6 miesięcy oraz ujemny wynik na czynnik reumatoidalny (RF-); zdecydowanie częściej występuje u dziewcząt.
- Postać wielostawowa seropozytywna (2-7%) – zapalenie min. 6 stawów przez okres 6 miesięcy oraz dodatni wynik na czynnik reumatoidalny (RF+); również znacząco przeważa u dziewcząt.
- Łuszczycowe zapalenie stawów (2-11%) – obecne jest jednocześnie zapalenie stawów oraz łuszczyca lub w przypadku braku łuszczycy za potwierdzenie przyjmuje się zapalenie palców, choroby paznokci oraz łuszczycę u krewnego pierwszego stopnia.
- Zapalenie stawów związane z zapaleniem przyczepów ścięgien (3-11%) – poza stanem zapalnym stawów obserwuje się również stan zapalny w odcinku lędźwiowo-krzyżowym lub tkliwość stawów krzyżowo-biodrowych, dodatni antygen HLA-B27, ostre zapalenie błony naczyniowej oka, obecne w rodzinie ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), IBD (choroba zapalna jelit) lub zespół Reitera.
- Niezróżnicowane zapalenie stawów (11-21%) – do tej grupy zalicza się młodzieńcze zapalenia stawów niespełniające kryteriów innych podtypów lub spełniające kryteria kilku z nich.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – leczenie
W łagodzeniu ostrych objawów zapalenia stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i steroidy, jednakże ich przyjmowanie nie wpływa na zahamowanie rozwoju choroby.
W standardowym leczeniu reumatycznym stosuje się:
- leki modyfikujące przebieg choroby (metotreksat, leflunomid, sulfasalazyna),
- leki biologiczne – inhibitory TNF-α (etanercept, adalimumab, infliximab),
- przeciwciała monoklonalne (tocilizumab, anakinra, kanakinumab).
Postępowanie niefarmakologiczne obejmuje fizjoterapię, rehabilitację, edukację oraz psychoterapię pacjenta i jego rodziny.
Śmiertelność w przypadku występowania tej choroby oscyluje na poziomie 1%, a dzięki leczeniu biologicznemu chorzy mogą wieść normalne, aktywne życie.
Niestety młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest chorobą przewlekłą, a 1/3 pacjentów będzie nadal wykazywać objawy w dorosłym życiu.
Przeczytaj również:
Bakteryjne zapalenia stawów – na czym polegają?
Źródła:
- Barut K., Adrovic A., Şahin S., Kasapçopur Ö., Juvenile Idiopathic Arthritis, Balkan Med. J., vol. 34, no. 2, p. 90, 2017.
- Tobe Momah M., Linda Ray M., Juvenile idiopathic arthritis: Old disease, new tactics, J. Fam. Pract., vol. 68, no. 2, 2019.
- Palman J., Shoop-Worrall S., Hyrich K., McDonagh J.E., Update on the epidemiology, risk factors and disease outcomes of Juvenile idiopathic arthritis, Best Pract. Res. Clin. Rheumatol., vol. 32, no. 2, pp. 206–222, Apr. 2018.
- Giancane G., Alongi A., Ravelli A., Update on the pathogenesis and treatment of juvenile idiopathic arthritis, Curr. Opin. Rheumatol., vol. 29, no. 5, pp. 523–529, Sep. 2017.
