Muzykoterapia – wpływ muzyki na terapię osób dorosłych

Podstawą muzykoterapii jest dźwięk i jego leczniczy wpływ na pacjenta. Pierwsze wzmianki o „leczeniu muzyką” datowane są na rok 1000 p.n.e. W drugiej połowie XX wieku zaczęto oficjalnie traktować muzykę jako naukę i formę terapii.

Według definicji Światowej Federacji Muzykoterapii jest ona „wykorzystaniem muzyki lub jej elementów (dźwięk, rytm, melodia, harmonia) przez muzykoterapeutę i pacjenta / klienta lub grupę w procesie zaprojektowanym dla ułatwienia komunikacji, uczenia się, mobilizacji, ekspresji, koncentracji fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej i poznawczej w celu rozwoju wewnętrznego potencjału oraz rozwoju lub odbudowy funkcji jednostki tak, aby mogła ona osiągać lepszą integrację intra- i interpersonalną, a w konsekwencji lepszą jakość życia”.

Obecnie muzyka jest nieodłącznym elementem wielu terapii, zwłaszcza w przypadku terapii schorzeń o podłożu psychicznym (ale też w dziedzinie onkologii, neurologii, kardiologii, geriatrii, położnictwa czy chirurgii).

Właściwości terapeutyczne muzyki kryją się w bezpośredniej analogii do ekspresji życia człowieka, a więc jego nastrojów, emocji, odczuć. Muzykoterapia, wyjaśniając najprościej, polega na słuchaniu muzyki, tj. pełnych utworów lub tylko ich fragmentów. Materiał muzyczny dobierany jest odpowiednio przez terapeutę pod konkretnego pacjenta. Każda sesja muzyczna kończy się dyskusją na temat odczuć, emocji i przeżyć związanych z wysłuchaniem utworu, tak więc każdy pacjent może powiedzieć, co czuje i jak wpłynął na niego odsłuchiwany utwór.

Muzykoterapia dzieli się m.in. na aktywną i receptywną. Muzykoterapia aktywna polega na wykonywaniu ćwiczeń fizycznych (lub aktywności np. granie na instrumentach) do podkładu muzycznego. Muzykoterapia receptywna bazuje na słuchaniu muzyki podczas relaksacji, wypoczynku i odprężenia. 

Cele muzykoterapii 

Stosowanie muzykoterapii niesie ze sobą wiele dobrego zarówno dla pacjenta, jak i środowiska, w którym przebywa. Do głównych celów muzykoterapii zalicza się m.in.: 

• przeciwdziałanie apatii i bezczynności, 
• zmianę nastroju, 
• poprawę relacji międzyludzkich, 
• aktywizację psychiczną i intelektualną, 
• odreagowanie, a przede wszystkim odblokowanie skrywanych emocji, o których pacjent nierzadko nie ma pojęcia, 
• relaksacja i odprężenie, 
• przerzucenie uwagi na inne tory (co pozwala np. zapomnieć o bólu czy dramatycznych przeżyciach). 

Muzykoterapia w psychiatrii 

Muzyka w psychiatrii zasługuje na szczególną uwagę. Nigdy nie jest stosowana jako coś przypadkowego. Zawsze celowo i planowo, z uwzględnieniem aktualnego stanu psychicznego pacjenta, tj. jego nastroju, potrzeb czy emocji, których aktualnie doświadcza.

Dzięki muzyce możliwa jest korekcja zaburzonych funkcji, usunięcie napięcia psychicznego, dostarczenie pozytywnych doświadczeń choremu, a także możliwości rozwoju tych funkcji, które w ograniczonych warunkach nie mogły się prawidłowo rozwinąć.

Muzykoterapia przynosi pacjentowi ukojenie, zmniejszenie lęku i napięcia, poprawę nastroju i samopoczucia, odprężenie, a także możliwość spokojnych przemyśleń. Leczenie schorzeń psychicznych jest trudną dziedziną medycyny, dlatego też opiera się na metodach społecznych, w efekcie czego dąży do samodzielności i przystosowania się pacjenta do życia i funkcjonowania w społeczeństwie. 

Muzykoterapia jest często stosowana u pacjentów zmagających się z depresją. Badania wykazują, że prowadzenie równolegle terapii standardowej i muzykoterapii sprzyja szybszej poprawie stanu pacjenta, zmniejszeniu objawów depresji, w tym także objawów lękowych oraz lepszemu funkcjonowaniu chorego. W przypadku depresji dotykającej osób starszych, badania wykazały, że muzykoterapia wpływa na większą aktywność pacjentów, ich lepsze samopoczucie i poczucie spokoju. 

Według naukowców muzykoterapia stanowi także efektywne uzupełnienie i wzmocnienie holistycznej terapii pacjentów agresywnych, ze schizofrenią czy nerwicami. 

Muzykoterapia w onkologii 

Pacjenci onkologiczni są szczególną grupą chorych. Celem muzykoterapii w onkologii jest zmniejszenie stresu, który pacjentom onkologicznym towarzyszy bezustannie, a także zmniejszenie lęku, depresji czy łagodzenie bólu. Badania wykazują, że słuchanie muzyki przez pacjentów onkologicznych (i nie tylko) wpływa na szybkość bicia serca, ciśnienie i regulację oddechu. Muzyka stanowi dla chorych swego rodzaju rozrywkę, która chociaż na chwilę pozwala zapomnieć o teraźniejszości i się odprężyć.  

Pacjentki, które zostały poddane zabiegowi radykalnej mastektomii i u których wdrożono muzykoterapię, przejawiały mniejsze doznania bólowe, mniejsze napięcie i lęk. Podobne wyniki badań dotyczą leczenia pacjentów paliatywnych. Zastosowanie muzykoterapii w tej grupie wpłynęło na zmniejszenie ich rozdrażnienia, depresji, lęku, a także odczuwanego napięcia czy zmęczenia. 

Muzykoterapia a starość 

Muzyka ma zbawienny wpływ na ludzi w każdym wieku, również na osoby starsze. Opieka nad seniorami stanowi wyzwanie dla personelu medycznego, rodziny i terapeutów, bowiem towarzyszą im różne schorzenia ciała i umysłu, np. choroba Alzheimera, Parkinsona, demencja czy otępienia. Prowadzenie muzykoterapii wśród osób starszych zapobiega depresji, zmniejszeniu aktywności, a także polepsza pamięć i zmniejsza poziom odczuwanego lęku.

Duża grupa osób w podeszłym wieku nie potrafi poradzić sobie ze zmianami, które zachodzą w ich organizmie i ciele, a coraz słabsza wydolność fizyczna sprzyja odizolowaniu i samotności tych pacjentów. Wykorzystanie muzyki w pracy z seniorami korzystnie wpływa na sprawność ruchową, pracę umysłu, pamięć i koncentrację. Ponadto: 

• polepsza orientację w przestrzeni, 
• ma korzystny wpływ na emocje, 
• ułatwia kontakt z otoczeniem, 
• motywuje do działania, 
• zmniejsza napięcie i uczucie lęku, 
• wspomaga zasypianie (pacjenci z chorobami otępiennymi często mają problemy ze snem). 

Muzykoterapię z powodzeniem stosuje się w większości dziedzin medycznych i terapeutycznych. Umożliwia ona nie tylko relaks czy odprężenie, ale też wspomaga funkcje umysłowe. Muzykoterapia niweluje stres, niepokój i napięcie. Może być stosowana w każdym wieku, w zasadzie u każdego pacjenta, niezależnie od schorzenia.

Przeczytaj również:
Zaburzenia psychiczne u osób w podeszłym wieku