Nieśmiałość. Jak sobie z nią radzić?

Nieśmiałość – jak się objawia? 

Nieśmiałość dotyczy zarówno dzieci i młodzieży, jak i dorosłych. Może objawiać się na wiele sposobów – od uczucia zmieszania i zawstydzenia, poprzez trudny do opisania lęk przed ludźmi, kończąc na skrajnych stanach nerwicowych.  

Do najczęstszych objawów nieśmiałości zaliczamy: 

• poczucie zakłopotania, skrępowania i napięcia w kontaktach międzyludzkich; 
• małomówność, częste milczenie lub wypowiadanie się przyciszonym głosem; 
• spuszczanie wzroku lub unikanie kontaktu wzrokowego w sytuacjach społecznych; 
• odczuwanie stałej obawy przed kompromitacją, krytyką lub negatywną oceną; 
• obniżona samoocena i poczucie własnej wartości; 
• stawianie sobie wysokich wymagań i brak wiary we własne możliwości; 
• niechęć do wystąpień publicznych;  
• unikanie zatłoczonych miejsc i nieprzewidywalnych sytuacji; 
• objawy fizjologiczne: blednięcie lub czerwienienie się, przyspieszony puls, trudności z oddychaniem, nudności, ścisk w żołądku, suchość w ustach, drżenie rąk, pocenie się. 

Jakie są przyczyny nieśmiałości? 

Na wystąpienie nieśmiałości mogą wpływać różne czynniki: 

• biologiczne – są związane z budową układu nerwowego, w którym procesy hamowania dominują nad procesami pobudzania; 
• osobowościowe – wiążą się m.in. z brakiem umiejętności społecznych niezbędnych do nawiązywania relacji międzyludzkich; 
• środowiskowe – są efektem doświadczeń życiowych lub wynikają z wpływów rodzicielskich (nadopiekuńczość, zbyt wysokie wymagania lub ich brak, stosowanie surowych kar i zakazów, odrzucenie emocjonalne, brak konsekwencji w wychowaniu, wyręczanie dziecka, ograniczanie jego samodzielności).

Nieśmiałość – jakie mogą być jej konsekwencje? 

Nieśmiałość może w mniejszy lub większy sposób wpływać na codzienne funkcjonowanie osób, które jej doświadczają.   

Do jej konsekwencji zaliczamy:  

• trudności w nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich i zawieraniu przyjaźni, 
• poczucie osamotnienia, 
• problemy ze skutecznym porozumiewaniem się z innymi osobami, 
• brak wiary w siebie i we własne możliwości, 
• nadmierne przejmowanie się opinią innych osób, 
• trudności z wyrażaniem i obroną własnego zdania,
• problemy w dążeniu do osiągnięcia zamierzonych celów. 

Jak radzić sobie z nieśmiałością? 

• Zaakceptuj siebie i postaraj się nie skupiać na swojej nieśmiałości. 
• Nie unikaj kontaktów z ludźmi. Jeśli masz problem z rozpoczęciem rozmowy, to przyjmij rolę aktywnego słuchacza. Okazuj zainteresowanie rozmówcą, parafrazuj jego wypowiedzi, zadawaj pytania i potakuj.  
• Pracuj nad wzmocnieniem poczucia własnej wartości i pewności siebie. Myśl o sobie dobrze. Nie pozwól się oceniać i krytykować.  
• Stopniowo pokonuj swoje ograniczenia i przełamuj nieśmiałość. Ciesz się z małych sukcesów i osiągnięć. 
• Stosuj techniki wizualizacji. Trenuj umiejętności społeczne poprzez wyobrażanie sobie konkretnych sytuacji i swojego zachowania.  
• Stosuj metody relaksacyjne (np. głębokie i uważne oddychanie).  
• Jeśli nieśmiałość w znaczącym stopniu utrudnia Ci codziennie funkcjonowanie, skorzystaj z pomocy psychoterapeuty. 

Nieśmiałość u dzieci – jak pomóc dziecku ją przezwyciężyć? 

Nieśmiałe dziecko nie musi stać się nieśmiałym dorosłym.  

Aby przezwyciężyć trudności w kontaktach międzyludzkich i nabrać pewności siebie, dziecko potrzebuje wsparcia ze strony bliskich.  

Możesz pomóc dziecku na różne sposoby: 

• Okaż mu zrozumienie i bezwarunkową akceptację. 
• Zachęcaj, ale nie zmuszaj do nawiązywania kontaktów z kolegami. Możesz zaprosić do domu kilkoro dzieci i zainicjować zabawę, którą będą mogły kontynuować w szkole lub przedszkolu.   
• Nie krytykuj, nie ośmieszaj i nie karz dziecka za nieśmiałość. 
• Nie oceniaj i nie porównuj dziecka z innymi.  
• Nie zawstydzaj dziecka i nie mów do niego: „Nie bądź taki nieśmiały” lub „Dlaczego nic nie mówisz?”.  
• Wzmacniaj pewność siebie i wiarę we własne możliwości. Doceniaj starania i chwal za włożony wysiłek. Stwarzaj okazje do odnoszenia sukcesów. 
• Zapisz dziecko na zajęcia terapeutyczne (np. trening umiejętności społecznych, socjoterapia) lub rozwijające uzdolnienia i zainteresowania (np. sport, harcerstwo).  
• Trenuj z dzieckiem umiejętności społeczne i komunikacyjne. Czytajcie razem bajki terapeutyczne, opowiadajcie historyjki obrazkowe, bawcie się w scenki i omawiajcie sytuacje, które napawają je lękiem. 

Nieśmiałość nie jest zaburzeniem ani wadą. Może jednak utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jeśli jesteś osobą nieśmiałą, zadbaj o siebie i zacznij działać. Jeśli nie uda Ci się samodzielnie poradzić z nieśmiałością, poszukaj pomocy u specjalisty.   

Przeczytaj również:
Fobia społeczna. Patologiczna nieśmiałość, a może coś więcej?