Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – przyczyny, objawy, leczenie

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to jeden z rodzajów zakażenia układu moczowego. Powstaje ono w wyniku przedostania się drobnoustrojów chorobotwórczych drogą wstępującą, z dolnego odcinka układu moczowego poprzez moczowody do miedniczki nerkowej. Następnie zakażenie i proces zapalny obejmują układ kielichowo-miedniczkowy oraz przylegający do niego miąższ nerki.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – przyczyny  

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to choroba wywoływana w większości przez bakterie, spośród których najczęściej czynnikiem etiologicznym zakażeń jest Gram ujemna pałeczka Escherichia coli. Zdecydowanie rzadziej infekcję wywołują inne bakterie, spośród których jednymi z częściej wykrywanych są Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae czy enterokoki. W wyjątkowych przypadkach, szczególnie zakażeń szpitalnych lub występujących po zabiegach na drogach moczowych, czynnikiem etiologicznym mogą być grzyby. 

Komu grożą zakażenia układu moczowego? 

Częstość występowania zakażeń układu moczowego zależy od wieku, płci i współistniejących u pacjenta stanów patologicznych. 

Kobiety chorują na zakażenia układu moczowego zdecydowanie częściej. Ma to związek z budową anatomiczną cewki moczowej, która jest krótka, a jej ujście znajduje się w bliskiej odległości od końcowego odcinka układu pokarmowego. Chłopcy chorują częściej niż dziewczynki w okresie noworodkowym i niemowlęcym – ma to związek z częstszym występowaniem wad układu moczowego u płci męskiej. Po 60. roku życia mężczyźni zaczynają zapadać na zakażenia układu moczowego częściej, co wynika z częstego występowania łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, utrudniającego odpływ moczu, a w konsekwencji predysponującego do rozwoju drobnoustrojów patogennych w zalegającym moczu. 

Do czynników ryzyka zakażeń układu moczowego należą: 

• stany powodujące utrudnienie odpływu moczu; 
• obniżenie ogólnoustrojowej odporności, zarówno wynikające z chorób, jak i będące działaniem niepożądanym stosowanych leków; 
• podeszły wiek; 
• kamica w układzie moczowym; 
• obecność materiałów obcych w układzie moczowym, np. cewnika w pęcherzu moczowym; 
• niedawno przebyte zabiegi na drogach moczowych; 
• cukrzyca; 
• wady układu moczowego; 
• okres ciąży i połogu. 

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – przebieg i objawy 

Przebieg choroby u różnych osób może się diametralnie różnić. Od łagodnego, skąpoobjawowego, po zakażenie ciężkie, bardzo szybko rozwijające się, niekiedy przechodzące w urosepsę mogącą doprowadzić do wstrząsu, a w konsekwencji nawet zgonu. 

Typowo infekcja rozwija się szybko. Zwykle w ciągu mniej niż doby pojawia się ból w okolicy lędźwiowej, o nasileniu od niewielkiego, do bardzo dużego. Towarzyszy mu gorączka, często z dreszczami, ogólne osłabienie i złe samopoczucie. Ponadto wystąpić mogą nudności i wymioty. Objawy takie jak pieczenie podczas oddawania moczu, uczucie parcia, częstomocz czy oddawanie moczu małymi porcjami mogą, ale nie muszą występować. 

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – diagnostyka 

Badaniem, które stanowi dowód na zakażenie układu moczowego jest dodatni wynik posiewu moczu, wykazujący obecność patogennego drobnoustroju w znamiennej ilości. Można go uzyskać w 90% przypadków. Mocz do badania należy pobrać przed rozpoczęciem leczenia. Przed oddaniem próbki należy dokładnie umyć okolice ujścia cewki moczowej wodą z mydłem, opłukać i osuszyć czystym ręcznikiem, następnie pierwszą porcję moczu oddać do muszli, a próbkę pobrać ze środkowego strumienia. Taki sposób pobrania minimalizuje ryzyko zanieczyszczenia badanego moczu bakteriami spoza układu moczowego. Inne sposoby pobrania próbki to jednorazowe zacewnikowanie i wykonanie wkłucia nadłonowego. 

Kolejnym badaniem wykonywanym w diagnostyce jest badanie ogólne moczu. Wykazuje ono obecność bakterii (bez określenia ich rodzaju czy dokładnej liczebności), leukocytów, czyli białych krwinek biorących udział w reakcji zapalnej, niekiedy również erytrocytów, czyli krwinek czerwonych oraz azotyn, będących dowodem na obecność w drogach moczowych niektórych typów bakterii.  

Ponadto wykonuje się badania krwi. W nich obserwuje się podwyższenie wskaźników stanu zapalnego, białych krwinek, niekiedy cechy pogorszenia funkcji nerek, a nawet ich ostrej niewydolności. W przypadku podejrzenia urosepsy pobiera się również krew na posiew, w celu wykrycia obecności w niej bakterii. 

Kiedy lekarz podejrzewa, że u pacjenta może występować patologia utrudniająca odpływ moczu, może zlecić badania obrazujące układ moczowy, takie jak USG lub tomografia komputerowa. 

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – leczenie 

Leczeniem podstawowym jest antybiotykoterapia. W przypadkach lżejszych doustna, w warunkach domowych, a w cięższych dożylna, prowadzona w szpitalu. Początkowo antybiotyk dobiera się empirycznie – stosuje się lek, który najczęściej jest skuteczny w danym typie infekcji. Po uzyskaniu wyniku posiewu, jeśli okazuje się, że drobnoustrój wykazuje oporność na stosowany preparat, dokonuje się jego zmiany zgodnie z antybiogramem. W rzadkich przypadkach zakażeń niebakteryjnych stosuje się leki aktywne wobec wywołujących infekcję patogenów. 

Przeczytaj również:
Kłębuszkowe zapalenie nerek – obraz kliniczny, diagnostyka, leczenie