Psychoterapia. Wszystko, co musisz wiedzieć

Psychoterapia – co to jest? 

Według Polskiej Rady Psychoterapii psychoterapia jest formą pomocy, która polega na celowym i zaplanowanym oddziaływaniu psychologicznym.  

Ma to na celu wsparcie pacjenta na drodze do prawidłowego rozwoju: 

• niwelowanie bądź zmniejszanie liczby i/lub natężenia objawów zaburzeń psychicznych,  
• poprawę jakości życia i funkcjonowania psychospołecznego,  
• motywowanie do pracy nad sobą. 

Mogą z niej skorzystać osoby: 

• mające kryzys psychiczny, przeżywające stratę bliskiej osoby, nieradzące sobie z utratą pracy, 
• wymagające długotrwałego leczenia ze względu na pojawiające się u nich objawy zaburzeń psychicznych, np. depresji, PTSD czy zaburzeń osobowości, 
• doświadczające przykrych emocji w związku z nieumiejętnością tworzenia bliskich relacji, po przebytych traumach rodzinnych, 
• chcące zadbać o samorozwój. 

Kim jest psychoterapeuta? 

Psychoterapeuta to osoba z wykształceniem wyższym, która ukończyła (zdobyła certyfikat) lub jest uczestnikiem szkolenia psychoterapeutycznego. Wyróżniamy wiele nurtów psychoterapii, jednak w większości przypadków czas szkolenia jest podobny i trwa minimum 4 lata.  

W trakcie szkolenia uczestnik nie tylko przyswaja wiedzę teoretyczną dotyczącą danego nurtu (techniki, metody, sposób rozumienia zaburzeń psychicznych i ich źródeł), ale również uczy się praktycznych umiejętności i ich wykorzystania w pracy z pacjentem.  

Dodatkowo uczestnik szkolenia jest zobowiązany do odbycia własnej psychoterapii, stażu i udziału w spotkaniach (superwizji). Polegają one na przedstawieniu przez młodego psychoterapeutę jego sposobu pracy i omówienie poszczególnych przypadków z bardziej doświadczonym kolegą z pracy (mentorem).  

Choć szkolenie z zakresu psychoterapii może rozpocząć każda osoba z wykształceniem wyższym, to środowiska naukowe spierają się, czy powinno to wyglądać w taki sposób. Niektórzy uważają, że możliwość odbycia szkolenia z psychoterapii powinna być ograniczona i dostępna wyłącznie dla absolwentów kierunków psychologicznych i medycznych. 

Psychoterapeuta powinien posiadać wiele kompetencji i predyspozycji do wykonywania zawodu. Dzięki temu jego działania będą przynosiły zamierzone rezultaty oraz będą źródłem pomocy i pozytywnej zmiany w życiu pacjenta.  

Do takich kompetencji i predyspozycji zaliczamy: 

• obszerną wiedzę z zakresu psychologii (psychologia rozwojowa, teorie osobowości, psychologia społeczna, psychologia emocji i motywacji), psychopatologii (rodzaje, geneza i leczenie zaburzeń psychicznych) i psychoterapii; 
• umiejętność prowadzenia wywiadu z pacjentem, obserwacji i diagnozy stanu psychicznego; 
• umiejętność tworzenia planu terapeutycznego i egzekwowania go (stosowanie odpowiednich technik) oraz zdolność budowania więzi terapeutycznej z pacjentem; duże pokłady autorefleksji i samoświadomości (zdolność do monitorowania procesów psychicznych zachodzących w psychice własnej i pacjenta);  
• respektowanie zasad etycznych obowiązujących w zawodzie psychoterapeuty (np. troska o dobro pacjenta, dyskrecja, szacunek dla autonomii pacjenta). 

Kiedy warto zgłosić się na psychoterapię? 

Po pomoc do psychoterapeuty zgłoś się szczególnie wówczas, gdy problemy i trudności, których doświadczasz, wpływają negatywnie na jakość Twojego życia – powodują problemy w życiu zawodowym, rodzinnym i są źródłem przykrych emocji.  

Do psychoterapeuty mogą zgłosić się osoby: 

• przeżywające trudności i bolesne emocje związane z kryzysami życiowymi, np. utratą pracy, zmianą szkoły, rozwodem, śmiercią bliskiej osoby; 
• zmagające się z zaburzeniami psychicznymi, np. schizofrenią, depresją, fobią społeczną, PTSD; 
• cierpiące z powodu zaburzeń osobowości i ich przejawów, np. osoby ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości z pogranicza; 
• zmagające się z następstwami traum rodzinnych i relacyjnych, np. z rodzin, w których występował problem uzależnienia od alkoholu, parentyfikacja (przejęcie przez dziecko roli osoby dorosłej, np. poprzez wypełnianie obowiązków matki/ojca), zaniedbanie emocjonalne (brak opieki instrumentalnej lub emocjonalnej nad dzieckiem); 
• nieumiejące zbudować prawidłowych i długotrwałych relacji romantycznych lub platonicznych;  
• ze spektrum autyzmu lub z ADHD w celu nauki kontroli impulsów, wyrażania emocji i budowania relacji; 
• zainteresowane samorozwojem i poszerzaniem własnych kompetencji psychospołecznych. 

Jak wygląda psychoterapia? 

Sesje psychoterapeutyczne mogą różnić się w zależności od nurtu, w którym pracuje dany psychoterapeuta.  

Psychoterapia może mieć charakter: 

• krótkoterminowy – od kilku spotkań do ok. 6 miesięcy,  
• średnioterminowy – od 6 miesięcy do roku, 
• długoterminowy – może trwać nawet kilka lat.  

Częstotliwość spotkań jest uzależniona od podejścia psychoterapeutycznego (np. częstsze spotkania podczas odbywania terapii w nurcie psychoanalitycznym) oraz możliwości i potrzeb pacjenta.  

Czas trwania psychoterapii zależy również od innych czynników: 

• problemu, z którym zgłosił się pacjent,  
• nasilenia objawów zaburzeń i ich współwystępowania,  
• obecności lub braku wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół w procesie leczenia,
• zasobów pacjenta, czyli jego mocnych stron.  

W terapii dobrze rokuje posiadanie dużego wglądu. Jest to umiejętność wejrzenia w siebie, prawidłowej interpretacji własnych emocji i myśli, zdolność wyciągania wniosków i nauki na błędach oraz duża chęć do zmiany. 

Na przebieg sesji psychoterapeutycznej wpływa także typ psychoterapii.  

Wyróżniamy: 

• terapię indywidualną – mogą w niej uczestniczyć zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci i młodzież; jak sama nazwa wskazuje, w sesji psychoterapii uczestniczy wyłącznie psychoterapeuta i pacjent; 
• terapię grupową – zwykle biorą w niej udział osoby dorosłe, a liczba uczestników przeważnie nie przekracza 16 osób; sesje psychoterapii grupowej mogą mieć na celu wsparcie pacjenta w trudnej sytuacji życiowej (np. grupa wspierająca w procesie żałoby czy grupy AA) lub naukę tworzenia relacji i rozumienia emocji poprzez kontakt z innymi uczestnikami psychoterapii; formą terapii grupowej jest również terapia rodziny; 
• terapię dla par – to rodzaj terapii, w której uczestnikami są osoby pozostające w związku formalnym lub nieformalnym; jest często próbą ratowania związku znajdującego się w kryzysie; celem terapii jest odnalezienie źródła problemu, który spowodował pogorszenie relacji; dodatkowo terapia uczy zdrowej komunikacji, zacieśnia więzi między partnerami i pomaga na nowo odnaleźć bliskość w związku; 
• terapię dzieci i młodzieży – w pierwszej kolejności psychoterapeuta spotyka się z rodzicem, a później dochodzi do spotkania terapeuta-dziecko; ta terapia jest stosowana w przypadku dzieci, które nie potrafią zaadaptować się do zmian zachodzących w ich życiu (np. pójście do szkoły, rozwód rodziców), doświadczyły traumy (np. znęcanie się psychiczne i fizyczne), zachowań agresywnych i autoagresywnych, depresji, problemów w szkole lub w relacjach z rówieśnikami. 

Proces psychoterapii możemy podzielić na 3 fazy: 

Nurty w psychoterapii 

W psychoterapii wyróżniamy wiele nurtów. Mają one pewne cechy wspólne, ale także mniejsze lub większe różnice.  

Poszczególne podejścia psychoterapeutyczne mogą różnić się: 

• technikami stosowanymi przez psychoterapeutów,  
• długością trwania psychoterapii,  
• rozumieniem istoty problemu lub zaburzenia – genezy jego powstawania i metod leczenia. 

Najpopularniejsze nurty w psychoterapii:  

Psychoterapia psychodynamiczna i psychoanalityczna 

Jest to najstarszy nurt psychoterapeutyczny zapoczątkowany przez Zygmunta Freuda. Na przestrzeni lat ten rodzaj psychoterapii ulegał modyfikacjom, jednak nadal kładzie się w nim duży nacisk na procesy nieświadome i teorię relacji z obiektem.  

Przedstawiciele tego nurtu podkreślają rolę naszych wczesnych doświadczeń dziecięcych w relacji z rodzicami. Uważają, że aby człowiek mógł zbudować pozytywny obraz siebie i odznaczać się dużym poziomem samowiedzy, musi mieć poczucie bezpieczeństwa w relacjach z innymi ludźmi. Kształtuje się ono na skutek pozytywnych wczesnodziecięcych relacji na linii rodzic-dziecko oraz doświadczania troskliwej opieki i czułości ze strony rodziców.  

Terapia psychodynamiczna podkreśla rolę wglądu – wypracowywania go w terapii, tak aby pacjent był w stanie z jego pomocą wydobyć z nieświadomości ukryte pragnienia, potrzeby i konflikty wewnętrzne. Są one wypierane przez mechanizmy obronne, jednak ich wydobycie jest konieczne, aby w życiu pacjenta mogła nastąpić pozytywna zmiana.  

Ten rodzaj psychoterapii jest zwykle długoterminowy. Głównym narzędziem pracy psychoterapeuty jest sama więź tworząca się między nim a pacjentem.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna  

Głównym założeniem tego nurtu psychoterapii jest przeświadczenie, że nasze myśli i przekonania kształtują sposób zachowania się i emocje w danej sytuacji. To nie konkretna sytuacja wywołuje w nas emocję i reakcję, a raczej nasza interpretacja tej sytuacji, na którą wpływają nasze subiektywne i często szkodliwe przekonania o nas samych, innych ludziach czy świecie. Celem tego rodzaju psychoterapii jest zmiana tych szkodliwych i błędnych przekonań, a w konsekwencji także zmiana zachowania i poprawa funkcjonowania.  

Psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym ma jasno skonkretyzowane cele i strukturę, a między kolejnymi sesjami terapeutycznymi pacjent otrzymuje wiele zadań do wykonania.  

Terapeuta poznawczo-behawioralny jest bardziej dyrektywny (zarządzający) w porównaniu z psychoterapeutą psychodynamicznym.  

Psychoterapia humanistyczno-egzystencjalna  

Ten nurt psychoterapii kładzie duży nacisk na relację terapeutyczną – musi być ona wysoce autentyczna i empatyczna. Ma umożliwić pacjentowi szczere wyrażenie uczuć poprzez obdarzenie go bezwarunkową akceptacją. W tym podejściu psychoterapeutycznym dodatkowo podkreśla się rolę potrzeb psychologicznych człowieka, a za źródło problemów i zaburzeń uznaje się brak zaspokojenia tych podstawowych potrzeb.  

Psychoterapia humanistyczno-egzystencjalna skupia się na tym, co jest tu i teraz. Polega na pracy na mocnych stronach pacjenta i motywuje go do samorozwoju.  

Psychoterapia systemowa  

Najczęściej korzystają z niej rodziny, ale specjaliści tego nurtu nie ograniczają się wyłącznie do pracy z rodziną. Z powodzeniem prowadzą terapię dla par czy terapię indywidualną. Jak sama nazwa wskazuje, w tym rodzaju terapii rodzina traktowana jest jako system, w którym wszyscy członkowie rodziny są połączonymi ze sobą elementami systemu. Wywierają one na siebie wpływ i przez to wpływają na funkcjonowanie całego systemu. Psychoterapia systemowa nie skupia się na pojedynczych jednostkach, ale na ich relacjach z pozostałymi osobami w systemie rodzinnym, a także na relacjach systemu rodzinnego (oraz jego elementów – członków rodziny) z innymi systemami (np. rówieśnicy, szkoła, współpracownicy).

Podejście to uwzględnia szerszy kontekst społeczny i kulturowy i jego wpływ na funkcjonowanie człowieka w relacjach. W tym podejściu nacisk kładzie się na komunikację między członkami rodziny, identyfikację nieprawidłowych wzorców i dynamiki relacji oraz ich zmianę.

Psychoterapia integracyjna  

Łączy w sobie kilka odmiennych podejść, technik i metod pracy, tak aby móc czerpać z wielu potencjalnych rozwiązań i środków pomocowych. Dzięki temu możliwe jest bardziej indywidualne podejście do pacjenta i jego problemów.  

Psychoterapeuta w tym podejściu nie ogranicza się w doborze środków pomocy tylko do jednej szkoły psychoterapii i jej metod.  

Co daje psychoterapia? 

Psychoterapia stwarza szansę na przezwyciężenie kryzysów życiowych i poradzenie sobie z objawami zaburzeń psychicznych. Pozwala także lepiej poznać i zrozumieć siebie oraz odkryć drogę do tworzenia zdrowszych i szczęśliwszych relacji z drugim człowiekiem. Różnorodność nurtów psychoterapii sprawia, że każda osoba jest w stanie odnaleźć odpowiedniego specjalistę dla siebie. 

Ile kosztuje psychoterapia? 

Koszty psychoterapii zależą przede wszystkim od częstotliwości spotkań i czasu trwania terapii.  

Im większa częstotliwość sesji i dłuższa terapia, tym koszty będą wyższe.  

Cena sesji może różnić się także w poszczególnych miastach.  

Zwykle prywatna wizyta kosztuje od 100 do 200 złotych. Oczywiście można umówić się na psychoterapię w ramach NFZ, jednak wówczas musimy liczyć się z bardzo długim czasem oczekiwania.  

Psychoterapia to forma pomocy przeznaczona przede wszystkim dla osób doświadczających kryzysu psychicznego lub zmagających się z objawami zaburzeń psychicznych. Z pomocy terapeuty może skorzystać każdy, niezależnie od wieku. Wyróżniamy wiele nurtów i rodzajów psychoterapii. Dzięki temu każdy może znaleźć coś dla siebie.  

Przeczytaj również nasze inne artykuły z kategorii: Psychologia