Rozwój reakcji słuchowych – na czym polega?

Reakcje słuchowe to oczekiwane odruchy jednostki na bodźce akustyczne. Rozwijają się podobnie jak zmysły, a więc po narodzinach dziecka, z biegiem czasu dojrzewając i wyostrzając się. Ich rozwój i przeobrażanie umożliwia odbieranie coraz to nowszych dźwięków i melodii, nawet tych bardzo subtelnych.  

Dla noworodka i niemowlęcia słuch stanowi jeden z ważniejszych kanałów odbierania i poznawania świata.  

Umiejętności słuchowe dziecka pojawiają się stopniowo – warto pamiętać, że każdy maluch rozwija się we własnym tempie, a niewielkie odchyły od widełek czasowych występowania konkretnych reakcji, wcale nie muszą świadczyć o czymś niepokojącym. Co więcej, rozwój reakcji słuchowych rodzice i opiekunowie mogą sami obserwować w domowym zaciszu, podczas zabawy i interakcji z dzieckiem.

Jak wygląda rozwój reakcji słuchowych? 

Reakcje słuchowe kształtują się stopniowo. Mimo że dziecko słyszy już w łonie matki, narząd słuchu nadal wymaga rozwoju. Przychodząc na świat, noworodek reaguje na dźwięki mrużeniem oczu, a w przypadku bardzo głośnych dźwięków – odruchem Moro (nagły symetryczny ruch ramion ku górze).  

Między 1. a 3. miesiącem życia dziecko: 

• reaguje mrużeniem oczu lub odruchem rozkładania rączek; 
• na dźwięk zaprzestaje czynności ssania (zmienia swoją aktywność); 
• reaguje na głośne dźwięki, np. sprzętu domowego; 
• zaczyna reagować na dźwięk głosu bliskich osób (nawet jeśli nie widzi osoby); 
• na dźwięk zaprzestaje swojej aktywności i skupia się na bodźcu słuchowym; 
• może się wybudzać przy głośnych dźwiękach. 

Między 3. a 6. miesiącem życia: 

• dziecko zaczyna zwracać uwagę na zabawki dźwiękowe, grzechotki; 
• uspokaja się na dźwięk znajomego głosu; 
• kieruje głowę w stronę źródła dźwięku; 
• słucha rozmów i wypowiedzi osób z otoczenia; 
• zwraca uwagę na dźwięki zabawek poruszanych przez osobę dorosłą; 
• próbuje samodzielnie wywołać dźwięk, np. grzechotką; 
• przy głośnym hałasie zaczyna płakać; 
• około 5-6 miesiąca życia zaczyna gaworzyć, co jest aktywnością świadomą. 

Między 6. a 10. miesiącem życia: 

• zaczyna reagować na swoje imię; 
• zaczyna reagować na zakaz „nie wolno”; 
• zaczyna realizować swoje pierwsze sylaby i je naśladować; 
• kieruje główkę w stronę źródła dźwięku; 
• reaguje płaczem na głośny hałas; 
• wybudza się ze snu przy głośnych rozmowach; 
• zwraca uwagę i reaguje na nowe dźwięki, np. zabawki dźwiękowe, szelest, dźwięki pojazdów; 
• zaczyna rozumieć emocjonalne zabarwienie wypowiedzi innych osób; 
• używa głosu, aby kogoś do siebie przywołać, zwrócić na siebie uwagę. 

W wieku 12 miesięcy: 

• rozumie zakaz „nie wolno”; 
• rozumie proste polecenia (poparte gestem); 
• wskazuje palcem przedmioty; 
• porusza się w rytm muzyki; 
• rozpoznaje odgłosy zwierząt; 
• wypowiada pierwsze słowa; 
• rozumie proste pytania, np. Gdzie jest babcia?. 

W wieku 1,5 roku: 

• poproszone pokazuje części ciała np. oko, nos; 
• naśladuję mowę dorosłych; 
• reaguje na swoje imię, przebywając w innym pomieszczeniu; 
• wypowiada kilka prostych słów; 
• reaguje na wiele dźwięków ze swojego otoczenia – zabawki dźwiękowe, muzykę; 
• zaczyna tańczyć, słysząc muzykę; 
• cieszy się na rymowane wierszyki i zabawy dźwiękowe. 

W wieku 1,5-2 lat: 

• wykonuje proste polecenia, np. Pokaż, gdzie jest miś; 
• zwiększa się zasób słownictwa czynnego i biernego; 
• potrafi odpowiadać na pytania; 
• nazywa rzeczy, które je interesują; 
• naśladuje odgłosy zwierząt; 
• lubi zabawki dźwiękowe, szuka źródła dźwięku, który jest interesujący. 

W wieku 2-4 lat: 

• spełnia coraz trudniejsze polecenia;  
• odpowiada na coraz trudniejsze pytania; 
• rozumie rozmowę dochodzącą z innego pomieszczenia; 
• zadaje wiele pytań; 
• słucha radia i telewizji na podobnym poziomie głośności, co inni użytkownicy; 
• potrafi opowiedzieć proste bajeczki; 
• lubi słuchać opowiadań i bajek; 
• śpiewa, zapamiętuje piosenki; 
• w wieku około 3 lat tworzy już coraz bardziej skomplikowane wypowiedzi. 

Oznaki zaburzeń słuchu 

Nawet niewielki ubytek słuchu może znacznie przyczynić się do zaburzeń rozwojowych dziecka. W Polsce od wielu lat przeprowadzane są badania słuchu noworodków, jednak mimo to warto obserwować swoje dziecko i w razie wątpliwości interweniować.  

Niepokojące jest, jeśli dziecko: 

• nie reaguje na bardzo głośne dźwięki i hałas; 
• nie reaguje na głos bliskich osób; 
• nie reaguje na polecenia, pytania; 
• nie potrafi określić skąd dochodzi dźwięk; 
• nie kieruje głowy w stronę źródła dźwięku; 
• nie gaworzy; 
• mówi niewyraźnie, bardzo cicho lub bardzo głośno; 
• dużo krzyczy; 
• lubi oglądać głośno telewizję.

To tylko niektóre przykłady objawów, jakie powinny zmobilizować rodziców lub opiekunów do działania i wizyty u specjalisty. Warto pamiętać, że im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na skuteczną rehabilitację dziecka.

Przeczytaj również:
Rozwój funkcji słuchowych – jak przebiega?