Różyca – jakie objawy daje ta choroba? Przyczyny i leczenie

Różyca – co to za choroba? 

Różyca (łac. rhusiopathia suum) jest chorobą wywoływaną przez bakterię o nazwie włoskowiec różycy (łac. Erysipelothrix rhusiopathie), która jest powodem zakażenia zwierząt. Jest to schorzenie groźne dla świń – powoduje u nich występowanie róży świńskiej. Choroba pojawia się również u ptaków, gadów, a także ryb i innych zwierząt morskich, takich jak kraby, foki i wieloryby. 

Czy różyca jest zaraźliwa? 

Człowiek może zarazić się tym patogenem od zakażonych zwierząt. 

Inne nazwy choroby to palec tranowy, foczy palec i krabowe zapalenie skóry.  

Nazwy te wskazują na źródło zakażenia, np. palec tranowy pojawiał się u osób, które obrabiały tłuszcz wielorybów zakażonych różycą. 

Jak można się zarazić różycą? Najczęściej od świń! 

Różycą najczęściej można się zarazić od świń. Głównym źródłem zakażenia u człowieka są świnie domowe, które często są bezobjawowym nosicielem bakterii.  

Do zakażenia dochodzi również przy obróbce zainfekowanych ryb. Rzadziej następuje przeniesienie patogenu od innych zwierząt.  

W Polsce zakażenie włoskowcem należy do jednego z najczęstszych zakażeń trzody chlewnej.  

Na szczęście ilość zakażeń zwierząt gospodarskich nieustannie maleje. 

Różyca jest chorobą wektorową, co oznacza, że patogen ją wywołujący jest przenoszony przez żywego nosiciela. Zakażenie u ludzi jest spowodowane zetknięciem zranionej skóry z zainfekowanym materiałem odzwierzęcym, np. mięsem i kością wieprzową lub ością ryby. Szczególnie narażone na nie są osoby, które zawodowo mają kontakt ze zwierzętami, np. osoby prowadzące gospodarstwa rolne, rzeźnicy, kucharze i rybacy. Także weterynarze i gospodynie domowe mogą zarazić się różycą.  

Bardzo rzadko do infekcji dochodzi poprzez zjedzenie skażonego mięsa (postać jelitowa różycy). 

Różyca – jakie są jej przyczyny? 

Różyca jest wywoływana przez gram-dodatnie pałeczki włoskowca różycy (łac. Erysipelothrix rhusiopathiae). Mikrob ten charakteryzuje się dużą odpornością na czynniki środowiskowe, takie jak gnicie lub wysuszenie środowiska. Jest także odporny na wędzenie lub peklowanie. Bakteria ta jest bardzo rozpowszechniona w przyrodzie, powodując chorobę u zwierząt. Różyca dotyczy głównie zwierząt dziko żyjących, takich ptaki, ryby gady i inne zwierzęta morskie. Jest także spotykana u trzody chlewnej, w tym u świni domowej lub owcy. U zainfekowanych zwierząt powoduje wiele problemów zdrowotnych, takich jak wysoka gorączka i problemy rozrodcze.  

Ponadto może doprowadzić do śmierci zakażonego osobnika, dlatego pojawienie się tego patogenu jest istotnym problemem gospodarstw hodowlanych.  

W okresie letnim choroba się nasila, ponieważ wyższa temperatura sprzyja szybszemu rozwojowi bakterii. 

Objawy różycy – jakie są? 

Różyca u ludzi najczęściej przebiega w postaci skórnej, która jest zaliczana do łagodnej postaci choroby.  

Objawy w tym typie infekcji dotyczą najczęściej powierzchni grzbietowych rąk i mają postać wykwitów rumieniowo-obrzękowych.  

Są one wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry i mogą rozszerzać się na obwodzie. Najczęściej pojawiają się między 3. a 7. dniem od infekcji.  

W postaci skórnej charakterystyczne jest to, że rzadko pojawiają się objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka. Zakażeniu mogą towarzyszyć natomiast dolegliwości bólowe oraz świąd i pieczenie. 

Czasem postać skórna różycy przebiega z nawrotami, przechodząc w formę przewlekłą zakażenia. Charakterystycznym objawem jest wówczas ból stawów. 

Rzadsza jest postać posocznicowa różycy (sepsa, bakteriemia). Komórki włoskowca różycy dostają się wówczas do krwi chorego, powodując uszkodzenie narządów wewnętrznych. Choroba ma charakter ostry i przebiega z zapaleniem wsierdzia. Obserwowana jest wysoka śmiertelność w tym typie choroby. Czasami występuje jako powikłanie postaci skórnej. 

Postać jelitowa różycy jest rzadko spotykana. W tym przypadku włoskowcem można zarazić się, zjadając zakażone mięso wieprzowe. Pojawiają się wówczas biegunka, nudności i wymioty.  

Jeszcze rzadsza jest postać anginowa, gdzie dochodzi do infekcji gardła. 

Diagnoza różycy – jak przebiega? 

W razie wystąpienia objawów mogących przypominać różycę, zwłaszcza u osób mających kontakt z mięsem świń lub ryb, należy zgłosić się do dermatologa. 

Rozpoznanie odbywa się podczas badania lekarskiego i ma następujący przebieg: 

• obserwacja ostro odgraniczonych zmian zapalnych i obrzękowych na skórze, które są zlokalizowane głównie na palcach i dłoniach; 
• uzyskanie informacji o szybkiej progresji choroby i braku objawów uogólnionych, takich jak gorączka; 
• uzyskanie informacji o skaleczeniu kością lub ością. 

Ostateczne potwierdzenie diagnozy jest możliwe tylko na podstawie hodowli materiału biopsyjnego skóry na obecność bakterii włoskowca różycy.  

Badania obrazowe, np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, mogą być pomocne w ocenie ewentualnych powikłań choroby. 

Leczenie różycy – jak przebiega? 

W leczeniu różycy podaje się antybiotyki z grupy penicylin lub erytromycynę przez 6 do 8 dni. Możliwe jest również podawanie innych antybiotyków, w zależności od odporności danego szczepu.  

W łagodnych postaciach zakażenia antybiotyki podaje się doustnie, natomiast w ciężkich stosuje się hospitalizację i podawanie leków dożylnie. 

Na zakażoną skórę wskazane jest stosowanie okładów ze środkami zawierającymi ichtiol.  

W niektórych przypadkach objawy różycy trwają długo, nawet do kilku tygodni, nawet mimo lekkiego przebiegu. Różyca ustępuje całkowicie po kuracji antybiotykowej, jednak po wyleczeniu wskazana jest odpowiednia profilaktyka.  

Zakażenie nie daje odporności na chorobę i możliwe jest ponowne zakażenie się włoskowcem różycy. 

Jak uniknąć zarażenia różycą? Konieczna profilaktyka 

Należy stosować odpowiednie działania zapobiegające zakażeniu. Osoby zawodowo zajmujące się obróbką mięsa muszą odpowiednio chronić ręce poprzez noszenie rękawiczek ochronnych i unikanie skaleczeń. 

Nie istnieją żadne skuteczne szczepionki dla ludzi przeciwko różycy. 

Natomiast szczepieniu mogą zostać poddane świnie domowe.  

Szczepionki mogą być zaaplikowane poprzez iniekcję lub przez dodanie ich do wody. Odporność na różycę po podaniu szczepienia utrzymuje się do pół roku.

Przeczytaj również:
Choroby odzwierzęce – czy nam zagrażają?