RTG – jak się przygotować do badania?

Co to jest i na czym polega badanie RTG? 

Badanie RTG, inaczej rentgenowskie, jest jednym z najstarszych badań obrazowych znanych medycynie. Do dziś należy do najczęściej wykonywanych procedur medycznych tego typu.  Nazwa badania pochodzi od odkrywcy promieniowania elektromagnetycznego – Wilhelma Röntgena, który swoje odkrycie nazwał promieniowaniem X. Nazwa ta funkcjonuje do dziś w krajach anglosaskich, natomiast w Polsce używa się nazwy promieniowanie rentgenowskie. Pierwszy obraz RTG powstał 1 lipca 1934 i został wykonany przez Arthura Fuchsa z firmy Kodak.  

Do wykonania badania potrzebna jest lampa rentgenowska, która emituje promieniowanie skierowane na prześwietlany obiekt. Radiacja jest w różnym stopniu pochłaniana przez tkanki, reszta jest odbierana przez specjalny detektor. Przykładowo kość absorbuje ją słabiej niż otaczająca ją tkanka miękka, dlatego jest dużo jaśniejsza na zdjęciu RTG. Dzięki tej różnicy można zobaczyć wygląd poszczególnych elementów wnętrza organizmu.  Badanie rentgenowskie ma szerokie zastosowanie diagnostyczne. Pozwala wykryć różne nieprawidłowości we wnętrzu organizmu: zapalne, pourazowe, zwyrodnieniowe lub nowotworowe. Warto jednak podkreślić, że tylko jednoznaczne zmiany, jak np. złamanie kości, może być bezproblemowo wykryte przez RTG. Jeśli jednak problem zdrowotny nie jest wyraźnie widoczny na zdjęciach, może być konieczne użycie innych metod diagnostycznych. 

Czy wszystkie badania rentgenowskie wymagają specjalnego przygotowania? 

W większości przypadków badanie RTG nie wymaga szczególnego przygotowania pacjenta. Jedynymi wyjątkami są przypadki wykonywania prześwietlenia z kontrastem, a także te obejmujące jamę brzuszną, miednicę oraz dolny odcinek kręgosłupa. 

Jak przygotować się do badania RTG? 

Zazwyczaj wystarczy wyciągnięcie metalowych ozdób z części ciała poddawanych badaniu, np. kolczyków lub łańcuszków. Jest to konieczne, ponieważ mogą one pojawić się na zdjęciu rentgenowskim.  

W przypadku RTG dolnej części kręgosłupa, jamy brzusznej i dolnej miednicy w dzień poprzedzający badanie należy przestrzegać lekkostrawnej diety, nie powinno się spożywać nabiału i produktów bogatych w błonnik oraz pić napojów gazowanych. Ostatni posiłek powinien być zjedzony najpóźniej 6 godzin przed prześwietleniem. Dobę przed badaniem pacjent powinien zażyć środek przeczyszczający oraz lek na wzdęcia. Wszystkie te działania mają na celu eliminację gazów z przewodu pokarmowego, które mogą zaburzać uzyskany obraz. 

Rentgen z kontrastem wymaga oznaczania kreatyniny we krwi. U osób z niewydolnością nerek oznaczenie wykonuje się na tydzień przed badaniem, natomiast u pacjentów zdrowych do trzech tygodni przed jego wykonaniem. Ma to na celu upewnienie się, że nerki poradzą sobie z eliminacją środka cieniującego z organizmu. Czasem u pacjentów zażywających metforminę bada się przesączanie kłębuszkowe – GFR, ponieważ może być konieczne odstawienie leku na dwa dni przed badaniem rentgenowskim i na dwa dni po. 

Badanie RTG z kontrastem wykonuje się, aby zobrazować narządy układu pokarmowego, a także przy niektórych badaniach układu moczowego. Po wykonaniu badania ze środkiem cieniującym należy pić 2 litry wody dziennie, aby wspomóc wypłukanie go z organizmu. Kobiety karmiące nie mogą karmić piersią przez 24 godziny po badaniu RTG.  

Co jeszcze musisz wiedzieć, zanim przystąpisz do badania RTG? 

Zbyt częsta ekspozycja na promieniowanie rentgenowskie może być niebezpieczna. Badanie jest zlecane przez lekarza tylko w uzasadnionych przypadkach. Zabronione jest wykonywanie RTG bez skierowania, nawet przeprowadzane w ośrodkach prywatnych. Wynika to z obowiązujących przepisów ustawy o prawie atomowym.  Promieniowanie rentgenowskie może uszkadzać DNA komórek, prowadząc m.in. do: 

• bezpłodności, 
• zbyt wczesnego starzenia się komórek, 
• zaburzeń układu krwionośnego (np. anemii), 
• zaburzeń układu immunologicznego, 
• mutacji genetycznych, 
• nowotworów. 

Z drugiej strony należy pamiętać, że do pojedynczego prześwietlenia wykorzystuje się bardzo małe ilości promieniowania.  

Jeśli badania RTG wykonuje się niezbyt często, nie należy się go obawiać. 

Kiedy nie powinno się wykonywać badania RTG? 

Przeciwwskazaniem do wykonywania RTG jest ciąża z powodu możliwości uszkodzenia płodu przez promenowanie rentgenowskie. Jednak w przypadkach poważnego zagrożenia życia lub zdrowia przyszłej matki lekarz może podjąć decyzję o prześwietleniu. Takie sytuacje są rzadkie, a decyzja o badaniu jest podejmowana jedynie, gdy korzyści przewyższają ryzyko. 

U dzieci i młodzieży szkodliwość promieniowania jest o wiele większe niż u dorosłych, dlatego w ich przypadku RTG wykonuje się tylko w sytuacjach najbardziej koniecznych. 

Przeczytaj również:
Czy w ciąży można wykonywać RTG?