Schizofrenia paranoidalna. Jak się objawia?

Schizofrenia paranoidalna – co to jest? 

Ze względu na szeroki wachlarz objawów, badacze odchodzą od stosowania terminu schizofrenia, skłaniając się raczej ku nazwom zaburzenia należące do spektrum schizofrenii lub zaburzenia z grupy schizofrenii.  

Na zaburzenia z grupy schizofrenii cierpi około 21 mln ludzi w różnym wieku. U kobiet zwykle objawy ujawniają się później. Istnieje teoria, że odpowiadają za to hormony płciowe – estrogeny. Pierwsze symptomy schizofrenii przeważnie dają o sobie znać przed 30. rokiem życia. Jednak nie oznacza to, że zaburzenie nie może się ujawnić u osób starszych lub dzieci i młodzieży.  

Schizofrenia paranoidalna – przyczyny 

Nie jest możliwe wskazanie tylko jednej przyczyny odpowiedzialnej za rozwój schizofrenii paranoidalnej. Czynniki ryzyka predysponujące do zachorowania dzielą się na biologiczne i psychospołeczne. 

Czynniki biologiczne: 

• zmiany w mózgu (szczególnie w obrębie płatów czołowych), 
• genetyczne uwarunkowania i dziedziczenie predyspozycji,  
• płodowe i okołoporodowe uszkodzenia mózgu dziecka, 
• zaburzenia biochemii mózgu.

Czynniki psychospołeczne:  

• traumatyczne wydarzenia,  
• niska odporność na stres,  
• nieprawidłowe relacje rodzinne (np. niski poziom ekspresji emocji w rodzinie, nieprawidłowe wzorce komunikacji, zaniedbanie emocjonalne). 

Schizofrenia paranoidalna – dziedziczenie 

Schizofrenia jest zaburzeniem, które może być dziedziczne.

Badania wskazują, że u osób, których rodzeństwo cierpi na schizofrenię występuje dziesięciokrotnie większe ryzyko zachorowania. W przypadku chorego rodzica ryzyko to wzrasta jeszcze pięciokrotnie.

Jednak nie u każdej osoby, u której w rodzinie występowały przypadki schizofrenii, ujawni się to zaburzenie. Nawet jeśli dana osoba jest genetycznie obciążona, to wciąż nie warunkuje pojawienia się objawów. Oprócz genetycznych predyspozycji rolę w procesie rozwoju schorzenia odgrywają także wydarzenia życiowe (traumatyczne sytuacje), poziom doświadczanego stresu czy współistnienie innych zaburzeń (np. uzależnienie od narkotyków, zaburzenia osobowości).  

Schizofrenia paranoidalna – objawy 

W przypadku schizofrenii paranoidalnej występują urojenia o charakterze: 

• prześladowczym – przekonanie o szczególnym zainteresowaniu innych osób, ale w negatywnym tego słowa znaczeniu; urojenia prześladowcze wiążą się z przeświadczeniem o byciu ofiarą prześladowań i szykanowania; towarzyszy im silna obawa o własne bezpieczeństwo, stałe poczucie zagrożenia i bycia „na świeczniku”; 
• odnoszącym (ksobnym) – silne przekonanie o swojej wyjątkowości i ważności, np. w telefonie pacjenta rząd umieścił podsłuch, prezenter w wiadomościach przekazuje za ich pośrednictwem pacjentowi zaszyfrowane wiadomości, wszyscy na ulicy rozmawiają o pacjencie itp.; 
• owładnięcia – przekonanie, że jakaś siła z zewnątrz steruje pacjentem i jego zachowaniem/myśleniem, np. poprzez umieszczenie w ciele nadajników lub nadawania specjalnych sygnałów; pacjent może usilnie próbować zlokalizować te urządzenia, aby odzyskać kontrolę nad sobą; 
• odsłonięcia – pacjent uważa, że jego myśli są przekazywane bez jego woli, więc każdy wie, o czym on myśli.  

Ponadto u osób ze zdiagnozowaną schizofrenią paranoidalną obserwuje się często omamy słuchowe. Osoba chora słyszy pojedynczy głos lub głosy kilku osób, które wypowiadają negatywne i obraźliwe komentarze na jej temat lub nakazują wykonanie jakiejś czynności. W przebiegu schizofrenii paranoidalnej rzadziej pojawiają się inne rodzaje omamów, np. wzrokowe lub słuchowe w postaci prostych dźwięków, np. stukania czy dzwonienia. 

Dodatkowo mogą występować: 

• dezorganizacja myślenia objawiająca się chaotyczną mową, niemożnością stworzenia sensownej i spójnej wypowiedzi ustnej lub pisemnej; 
• zaburzenia psychomotoryczne przejawiające się nadmierną pobudliwością psychoruchową lub znacznym spowolnieniem i sztywnością; 
• zaburzenia zachowania – postrzegane jako ekscentryczne, niedostosowane do sytuacji (np. śmianie się na pogrzebie); osoba zmagająca się ze schizofrenią może także przestać dbać o własną higieną, zaniedbywać obowiązki rodzinne i zawodowe oraz przejawiać zachowania ekshibicjonistyczne/hiperseksualne; 
• objawy negatywne – apatia, anhedonia, wycofywanie się z życia społecznego, małomówność; 
• deficyty poznawcze w obszarze pamięci, koncentracji uwagi i funkcji wykonawczych. 

Schizofrenia paranoidalna – jak ją rozpoznać? 

Schizofrenię paranoidalną może zdiagnozować tylko specjalista – lekarz psychiatra lub psycholog kliniczny. Rozpoznanie opiera się na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z pacjentem lub członkiem jego rodziny, obserwacji zachowania pacjenta. Specjalista, na podstawie kryteriów rozpoznania zawartych w klasyfikacjach medycznych, dokonuje rozpoznania i tworzy plan leczenia.  

Jeśli zaobserwujesz u kogoś z bliskich objawy schizofrenii paranoidalnej, jak najszybciej zgłoś się po pomoc.  

Osoba cierpiąca na schizofrenię nie jest w stanie sama dostrzec objawów zaburzenia ze względu na zaburzony wgląd, czyli zdolność do obiektywnej oceny sytuacji i swojego stanu zdrowia. Jest ona przekonana o prawdziwości swoich urojeń i halucynacji. 

Schizofrenia paranoidalna – czy można ją wyleczyć? 

Istnieją metody pomocy osobom cierpiącym na schizofrenię. Mogą one pomóc na nowo zintegrować się ze światem zewnętrznym i lepiej radzić sobie z objawami zaburzenia. Są to zajęcia psychoedukacyjne, psychoterapie indywidualne oraz grupy wsparcia i terapia zajęciowa. Przede wszystkim jednak pacjent powinien być pod stałą opieką lekarza psychiatry i przyjmować odpowiednie leki.  

Schizofrenia nie jest zaburzeniem, które da się całkowicie wyleczyć. Jednak można za pomocą odpowiedniego leczenia doprowadzić do fazy remisji, w której objawy nie są stale obecne lub są znikome. 

Schizofrenia paranoidalna – jak rozmawiać z chorym? 

Przede wszystkim odnoś się do osoby cierpiącej na schizofrenię paranoidalną z szacunkiem, akceptacją i zrozumieniem. Nie obawiaj się kontaktu z nią ze względu na chorobę. Pamiętaj, że urojenia i omamy, których doświadcza, są dla niej czymś realnym. Nie przekonuj osoby chorej do zmiany przekonań. Nie przyniesie to zamierzonego skutku, a jedynie może wywołać w niej poczucie niezrozumienia i zagrożenia.

Przeczytaj również:
Schizofrenia u dzieci i młodzieży. Na co zwrócić uwagę?