Stomia. Wszystko, co musisz wiedzieć

Stomia – co to jest?

Stomia to chirurgicznie wytworzone połączenie pomiędzy jelitem lub moczowodem a powierzchnią ciała, które umożliwia wydalanie treści fizjologicznych w sposób alternatywny wobec naturalnych dróg, które zostały uszkodzone, usunięte lub musiały zostać czasowo wyłączone z funkcjonowania.

W przypadku jelit wyróżnia się dwa główne typy stomii – kolostomię, w której ujście tworzy się z jelita grubego, oraz ileostomię, zlokalizowaną w końcowym odcinku jelita cienkiego.

Stomie mogą być zarówno czasowe, zakładane w celu ochrony danego odcinka jelita po zabiegu chirurgicznym, jak i trwałe, w sytuacjach, gdy naturalne ujście, np. odbytnica, zostało trwale usunięte, np. z powodu nowotworu. 

Kiedy zakłada się stomię?

Decyzja o założeniu stomii najczęściej zapada podczas leczenia poważnych chorób układu pokarmowego lub moczowego.

Wskazaniami mogą być:

• nowotwory jelita grubego i odbytnicy,
• choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna,
• rozległe urazy jamy brzusznej,
• powikłania po operacjach,
• wrodzone wady anatomiczne,
• niedrożność jelit, gdy naturalny pasaż treści jelitowej jest niemożliwy i stan ten zagraża życiu.

Chirurg podejmuje decyzję o rodzaju stomii na podstawie stanu pacjenta, lokalizacji zmiany chorobowej oraz możliwości zachowania ciągłości przewodu pokarmowego.

W niektórych przypadkach, po ustabilizowaniu stanu zdrowia i zakończeniu leczenia, możliwe jest przywrócenie naturalnego wypróżniania poprzez zabieg odtwórczy, czyli tzw. zamknięcie stomii.

Powikłania po stomii

Choć stomia może znacząco poprawić jakość życia lub wręcz je uratować, wiąże się również z pewnymi możliwymi powikłaniami. Najczęstszym problemem jest podrażnienie skóry wokół stomii, spowodowane wyciekiem treści jelitowej lub moczowej. Istotne znaczenie ma tutaj właściwe dobranie sprzętu stomijnego i stosowanie specjalnych preparatów ochronnych.

Zdarza się także, że pacjenci doświadczają przepukliny okołostomijnej, czyli osłabienia powłok brzusznych wokół ujścia stomii. Może ona wymagać interwencji chirurgicznej. Inne możliwe komplikacje to zwężenie stomii, jej wypadanie lub infekcje. Dlatego tak ważne jest regularne monitorowanie stanu stomii i konsultacje ze specjalistami: chirurgiem, pielęgniarką stomijną czy gastroenterologiem.

Pielęgnacja skóry wokół stomii

Opieka stomijna opiera się na właściwej pielęgnacji skóry wokół stomii, regularnej wymianie worków stomijnych i obserwacji ewentualnych objawów niepokojących, takich jak podrażnienia, zaczerwienienie czy nieszczelność sprzętu. Wielu pacjentów zastanawia się, „czy stomia śmierdzi”. Jednak współczesne worki stomijne są dyskretne, łatwe w obsłudze i coraz bardziej komfortowe. Zawierają filtry neutralizujące zapachy i są dostosowane do różnych typów skóry oraz trybu życia pacjenta.

Jak powinna wyglądać pielęgnacja skóry peristomijnej?

Oczyszczenie i przygotowanie skóry

Po zdjęciu worka stomijnego skórę delikatnie oczyść ciepłą wodą, najlepiej z pomocą miękkiego ręcznika lub gazika, a następnie dokładnie osusz. Unikaj mydeł zawierających oleje, środki zapachowe lub alkohol, ponieważ mogą osłabiać przyczepność płytki, zwiększając ryzyko przecieków. Zdecydowanie unikaj nasączanych chusteczek uniwersalnych.

Jeśli skóra wokół stomii jest czerwona, podrażniona lub zaczyna się łuszczyć, można zastosować tzw. crusting, czyli technikę osuszania skóry przy użyciu pudru stomijnego. Po dokładnym osuszeniu skóry delikatnie nałóż puder i usuń nadmiar. Dzięki temu płytka będzie lepiej przylegać, a skóra będzie miała czas się zregenerować.

Dopasowanie płytki

Istotnym elementem ochrony skóry jest właściwy dobór płytek stomijnych. Otwór w płytce powinien być cięty lub formowany na wymiar stomii: o 3-5 mm większy od jej średnicy, aby chronić skórę, ale nie powodować ucisku. Niewłaściwa wielkość lub kształt może prowadzić do wycieku i podrażnień skóry.

Edukacja i samoobserwacja

Pacjent powinien codziennie oglądać skórę wokół stomii, przy użyciu lusterka lub z pomocą opiekuna, zwracając uwagę na zmiany barwy, puchnięcie, zaczerwienienie czy ubytki skóry. Wczesna interwencja może zapobiec poważnym komplikacjom. Lekcje z pielęgniarką stomijną lub uczestnictwo w programie edukacyjnym są szczególnie cenne.

Jak żyć ze stomią?

Wielu pacjentów obawia się, że stomia oznacza koniec normalnego życia. Tymczasem nowoczesne rozwiązania i profesjonalne wsparcie medyczne umożliwiają pełne funkcjonowanie, zarówno w życiu codziennym, jak i zawodowym czy społecznym.

Początkowy okres adaptacji może być trudny, szczególnie pod względem emocjonalnym. Akceptacja zmian zachodzących w ciele, konieczność nauki nowej rutyny higienicznej czy zmiana nawyków żywieniowych to wyzwania, którym jednak można sprostać dzięki edukacji i wsparciu.

Osoby ze stomią nie muszą radzić sobie same. W Polsce działa szereg organizacji wspierających stomików, m.in. Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO, które prowadzi działania edukacyjne, udostępnia materiały informacyjne, organizuje grupy wsparcia i pomaga w kontaktach z personelem medycznym. Istnieją także wyspecjalizowane poradnie stomijne, gdzie można uzyskać pomoc w doborze akcesoriów stomijnych, nauczyć się ich obsługi i uzyskać wsparcie psychologiczne.