Owsiki. Jak rozpoznać objawy owsicy?

Jak wyglądają owsiki? 

Owsiki to pasożyty należące do rodziny nicieni. Przypominają podłużne, cienkie nitki w kolorze białym. Samce mają długość kilku mm, natomiast samice są większe – liczą nawet ponad 1 cm długości. Samice owsika wytwarzają nawet 17 000 jaj na dobę.

Owsiki – przyczyny  

Ludzie są jedynym naturalnym gospodarzem dla owsików. Do zakażenia owsikami dochodzi przez połknięcie jaj przeniesionych pod paznokciami, z pościelą, ubraniem, kurzem lub jedzeniem. Potencjalnym źródłem zakażenia mogą być także zabawki, deski sedesowe czy wanny. Zachorowaniu sprzyja bliski kontakt z osobą zarażoną (wspólne mieszkanie, spanie).

Owsiki łatwo rozprzestrzeniają się w grupach dzieci, tj. w przedszkolach i szkołach. Możliwe jest też samozarażanie się przez przenoszenie jaj na palcach z okolicy odbytu do ust lub w wyniku wnikania larw wylęgających się w okolicy odbytu z powrotem do jelita grubego. Kolejnym sposobem zarażenia się owsikami jest wdychanie cząsteczek kurzu z przyklejonymi do nich jajami pasożyta. 

Owsiki – objawy 

Zarażenie owsikami może mieć różnorodny przebieg. U większości osób zwykle przebiega bezobjawowo. Najbardziej charakterystycznym objawem jest świąd w okolicach odbytu. Nasila się on szczególnie nocą, co ma związek z wędrowaniem samic do brzegu odbytu właśnie o tej porze. Drapanie powoduje, że owsiki zaczynają uwalniać jaja.

U dzieci często występują:

• niepokój,
• płaczliwość,
• drażliwość,
• kłopoty ze snem,
• pobudzenie ruchowe,
• zgrzytanie zębami (zwykle w nocy),
• zmniejszony apetyt lub wzmożona chęć na słodycze,
• obniżenie koncentracji, co może przekładać się na gorsze wyniki w nauce.  

Owsiki – diagnostyka 

Lekarz stawia rozpoznanie choroby na podstawie obserwacji dorosłych osobników w okolicach odbytu lub na powierzchni stolca.  

Innym sposobem służącym rozpoznaniu jest wykrycie jaj owsika podczas badania pod mikroskopem. Folię celofanową w formie pasków o długości około 10 cm przykleja się wokół odbytu. Ważne jest, by naklejać folię wcześnie rano, przed umyciem się.  

Innym sposobem diagnostyki jest pobranie wymazu z okolicy odbytu przy pomocy szklanej bagietki owiniętej celofanem. Aby pobrać wymaz z okolicy odbytu rozchyla się pośladki i wykonuje ruch obrotowy. Pałeczkę należy włożyć do probówki i zanieść do laboratorium. 

Aby zwiększyć szansę na wykrycie pasożyta należy powtarzać powyższe badanie przez trzy kolejne dni. Umożliwia to wykrycie ponad 90% przypadków zarażenia. Nie wykonuje się badania kału na obecność pasożytów. Jaja owsika nie są z nim wydalane, w odróżnieniu od jaj innych pasożytów przewodu pokarmowego. W diagnostyce nie mają znaczenia także badania z krwi.  

Owsiki – leczenie 

Leczeniem owsicy zajmuje się lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).

Leki stosowane w zwalczaniu owsików są podawane w jednorazowej dawce. Jednak ze względu na wysokie prawdopodobieństwo ponownego zarażenia, pacjent musi przyjąć także drugą dawkę po dwóch tygodniach. Ma to związek z faktem, że jaja owsika są odporne na stosowane środki. Druga dawka preparatu ma za zadanie wyeliminować pasożyty, które wylęgły się z jaj niedługo po przyjęciu pierwszej dawki. Leki stosuje się nie tylko u osoby, u której rozpoznano owsicę. Leczeniem powinni zostać objęci wszyscy domownicy.

Leki na owsiki są dostępne w postaci tabletek i zawiesiny doustnej dla małych dzieci. Za lek pierwszego wyboru uznaje się pyrantel. Działa on poprzez hamowanie przewodzenia impulsów nerwowych do mięśni, co powoduje paraliż pasożyta i jego uduszenie. Środek ten jest stosowany w przypadku zarażeń pasożytniczych przewodu pokarmowego. Może niekiedy wywoływać skutki uboczne, takie jak nudności, wymioty, brak apetytu czy ból brzucha.  

Lekami drugiego wyboru w terapii owsicy są mebendazol lub albendazol. Pierwszy lek hamuje wchłanianie glukozy (podstawowego źródła energii) przez pasożyta. Drugi z kolei blokuje powstawanie określonych elementów komórkowych (tzw. tubuliny). Oba preparaty są stosowane w leczeniu także innych chorób pasożytniczych. Rzadko powodują działania uboczne – bóle głowy, nudności, wymioty i bóle brzucha. 

Owsiki – profilaktyka

• Dokładne sprzątanie mieszkania, przede wszystkim usuwanie kurzu, w którym mogą utrzymywać się jaja owsika; 
• codzienna zmiana bielizny; 
• częsta wymiana pościeli i ręczników; 
• przycinanie paznokci na krótko, co zapobiega dostawaniu się pod nie jaj owsika; 
• codzienny prysznic; 
• częste mycie rąk, przede wszystkim przed posiłkami i po skorzystaniu z toalety; 
• dokładne mycie warzyw i owoców przed jedzeniem. 

Domowe sposoby na owsiki 

Podstawą terapii zakażenia owsikami są leki i właściwa higiena. Istnieją również domowe sposoby na owsiki, które mogą być pomocne w czasie leczenia. 

Zioła stosowane w leczeniu owsicy to m.in. liście orzecha włoskiego, piołun czy wrotycz pospolity.

Wrotycz jest niebezpieczny dla kobiet w ciąży. Może spowodować poronienie. 

Pomocna w leczeniu owsików może być także odpowiednia dieta. Warto ograniczyć cukry proste, w tym słodycze i słodzone napoje, a włączyć błonnik i białko. Błonnik działa pobudzająco na perystaltykę, ułatwia więc usuwanie owsików z przewodu pokarmowego.

Owsiki – komplikacje 

Owsica może niekiedy prowadzić do różnych komplikacji. Zwykle są one związane z uszkodzeniami skóry w okolicach odbytu w wyniku drapania się. Pojawić się może wówczas zapalenie skóry, mieszków włosowych, a nawet ropień okołoodbytniczy.  

Owsiki niekiedy mogą wędrować poza przewód pokarmowy, np. do sromu i pochwy, gdzie wywołują stan zapalny. Mogą też przenosić bakterie i wywoływać infekcje dróg moczowych, głównie zapalenie pęcherza. Czasem przemieszczają się w dalsze części układu rozrodczego, powodując zapalenia macicy, jajowodów, jamy otrzewnej i miednicy małej.  

Owsiki mogą gromadzić się też w obrębie wyrostka robaczkowego, zwiększając ryzyko ostrego zapalenia. Pasożyt działa drażniąco na ścianę jelit, przez co może powodować przewlekłe zapalenie jelita grubego, a nawet prowadzić do powstawania zmian ropnych w jego obrębie. 

Owsiki są uznawane za alergeny. Mogą wywoływać reakcje alergiczne, które objawiają się wysypką na skórze lub pokrzywką. 

Przeczytaj również:
Wszy – przyczyny, objawy i leczenie wszawicy