Połóg. Jak się przygotować?

Połóg – co to jest? 

Zgodnie z definicją połóg to czas, który rozpoczyna się po porodzie. W tym okresie w ciele kobiety zachodzi wiele procesów związanych z cofaniem się zmian powstałych podczas ciąży i porodu.

Kobieta może borykać się wówczas z licznymi dolegliwościami takimi jak ból krocza, „kłucie” rany po cięciu cesarskim, bóle obkurczającej się macicy, zmęczenie czy obniżenie nastroju. Połóg to również czas rozpoczęcia laktacji, która nierzadko przysparza młodym mamom trudności.  

Ile trwa połóg? Etapy 

Połóg trwa od 6 do 8 tygodni.  

W jego przebiegu wyróżniamy trzy etapy: 

• bezpośredni – pierwsze 24 godziny po porodzie; 
• wczesny – pierwszy tydzień po urodzeniu dziecka; 
• późny – 6-8 tygodni od porodu. Wraz z końcem tego etapu dochodzi do całkowitego obkurczenia macicy, a u większości kobiet niekarmiących pojawia się pierwsza miesiączka. 

Po tym czasie umów się na wizytę kontrolną u ginekologa, aby upewnić się, że połóg dobiegł końca, a rany goją się prawidłowo. 

Połóg – co dzieje się z ciałem? 

Podczas połogu w organizmie zachodzi szereg procesów: 

• Obkurczanie się macicy do pierwotnych rozmiarów (tzw. inwolucja) – macica nie tylko zmienia swoją objętość, ale także kształt i położenie. Jest to możliwe dzięki skurczom połogowym, które powodują stałe napięcie mięśni w obrębie dna miednicy. Związany z tym dyskomfort ustępuje zwykle w ciągu 4-5 dni. Proces obkurczania macicy nasila oksytocyna wydzielana podczas ssania piersi przez dziecko. 
• Krwawienie (wydalanie odchodów połogowych) – to bardzo ważny proces mający na celu oczyszczenie macicy i pochwy z wydzielin pozostałych po porodzie. W pierwszym tygodniu połogu mają postać żywoczerwonej, krwistej wydzieliny (nierzadko ze skrzepami), w drugim tygodniu mogą zmienić barwę na bardziej brunatną, następnie przybierają zwykle żółty lub białawy kolor. 
• Zmiany w układzie krążenia – spada znacznie objętość krążącej krwi (z 5-6 litrów do około 4), normalizują się obniżony po porodzie poziom żelaza i liczebność erytrocytów oraz objętość wyrzutowa serca. 
• Przyspieszona praca układu moczowego – pracuje on na zwiększonych obrotach, aby pozbyć się nadmiaru płynów nagromadzonych w czasie ciąży. W wyniku tego procesu w pierwszych dniach połogu możesz stracić na wadze 3-5 kg. 
• Zmiany w układzie pokarmowym – maleje ciśnienie śródbrzuszne przy jednoczesnym utrzymaniu się zmniejszonego napięcia ścian jelita grubego z czasu ciąży. Z tego powodu jelita zmagają się ze spowolnioną perystaltyką, co może powodować zaparcia. Najpóźniej 3. dnia po porodzie powinnaś móc się wypróżnić. Powrót właściwej perystaltyki jest szczególnie istotny po cesarskim cięciu, ponieważ wskazuje, że podczas operacji nie doszło do uszkodzenia przewodu pokarmowego. 
• Rozpoczęcie produkcji mleka (laktacja) – organizm od razu po porodzie rozpoczyna laktację. W pierwszych dniach połogu karmienie noworodka bywa szczególnie trudne ze względu na tkliwość piersi oraz tzw. nawał mleczny. Występuje on zwykle między 2. a 6. dniem po porodzie. Piersi produkują wówczas mnóstwo pokarmu, stają się obrzmiałe, ciężkie i niekiedy bolesne, co utrudnia poprawne przystawienie do nich dziecka. Chociaż jest to zjawisko w pełni fizjologiczne, a produkcja mleka wkrótce ustabilizuje się, nawał mleczny potrafi skutecznie obniżyć nastrój młodej mamy. Warto jednak podkreślić, że karmienie piersią ma korzystny wpływ na przebieg połogu – przyspiesza obkurczanie się macicy, zmniejsza ryzyko krwotoków poporodowych, a prolaktyna wydzielana w czasie karmienia działa uspokajająco. 
• Gojenie się ran poporodowych – w przypadku porodu siłami natury kobietom najbardziej doskwiera rana krocza, która może szczególnie dać się we znaki podczas wizyt w toalecie. Jeśli rodziłaś przez cesarskie cięcie, przez pierwsze dni możesz odczuwać ból i „ciągnięcie” w ranie pooperacyjnej. 
• Przywrócenie normalnej czynności jajników i wyrównanie poziomu hormonów. 

Połóg po CC – czym różni się od połogu po porodzie naturalnym? 

• Rana po cięciu może początkowo boleć, „kłuć”, „ciągnąć,” a przede wszystkim powodować problemy ze swobodnym poruszaniem. W pierwszych tygodniach staraj się maksymalnie odciążać naruszone operacją mięśnie brzucha. Nie noś przedmiotów, które ważą więcej niż nowo narodzone dziecko. Przy podnoszeniu nie schylaj się, tylko kucaj. Ważny jest również sposób wstawania z pozycji leżącej. Najpierw obróć się na bok, następnie usiądź, opuść nogi na ziemię i powoli wstawaj, pomagając sobie rękami. Po cesarskim cięciu lepiej zrezygnuj z intensywnej aktywności fizycznej przez pierwszych 12 tygodni. Do karmienia wybieraj pozycję leżącą na boku lub spod pachy, dzięki czemu ciężar dziecka nie będzie naciskać na ranę. 
• Ze względu na większe ryzyko zakrzepicy lekarz profilaktycznie zaleci wykonywanie zastrzyków z heparyny po operacji. Wskazane jest także możliwie szybkie wstanie z łóżka oraz wprowadzenie izometrycznych ćwiczeń przeciwzakrzepowych. 
• Intensywność krwawienia – wydalanie odchodów poporodowych po operacji jest zwykle mniej intensywne niż u kobiet, które rodziły drogami natury. 
• Powikłania po znieczuleniu – znieczulenie podpajęczynówkowe, które jest najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia, wymaga nakłucia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Dlatego też przez jakiś czas po operacji możesz odczuwać umiarkowany ból w miejscu wkłucia. Mogą też wystąpić popunkcyjne bóle głowy, nudności i wymioty. Ich przyczyną jest miejscowy wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego. Ból głowy nasila się wówczas w trakcie wstawania, a maleje w pozycji leżącej. Dolegliwości te powinny ustąpić samoistnie, ale doraźnie możesz zastosować leki przeciwbólowe. 
• Kobiety po CC najczęściej skarżą się na mniejszą sprawność fizyczną tuż po porodzie, w związku z czym często wymagają pomocy podczas codziennych czynności oraz przy opiece nad dzieckiem. 

Zmiany hormonalne podczas połogu 

Połóg to czas prawdziwej burzy hormonów. W pierwszym tygodniu po porodzie stężenie estrogenu, estriadiolu i progesteronu spada do wartości sprzed ciąży. Całkowicie zanika produkcja laktogenu łożyskowego (hPL) i gonadotropiny kosmówkowej (hCG). Jeśli zdecydujesz się na karmienie naturalne, każdorazowe ssanie piersi przez dziecko spowoduje u Ciebie wzrost poziomu prolaktyny i oksytocyny. Naukowcy uważają, że to właśnie oksytocyna jest odpowiedzialna za wytworzenie szczególnej więzi między matką a dzieckiem. 

Wszystkie przemiany zachodzące w organizmie, połączone często z przemęczeniem i brakiem snu, mogą spowodować obniżenie nastroju w pierwszych dniach połogu. Przygnębienie poporodowe określa się mianem baby blues. Według badań naukowych dotyka ono aż 50-85% kobiet. Typowe objawy to wybuchy płaczu, brak apetytu, uczucie niepokoju i bezradności oraz drażliwość. Jest to naturalne zjawisko, które powinno przeminąć samoistnie najpóźniej do dwóch tygodni po porodzie. Jeśli jednak obniżony nastrój utrzymuje się u Ciebie dłużej, istnieje ryzyko rozwoju depresji poporodowej lub zaburzeń lękowych. Nie bagatelizuj tych objawów. 

Badania naukowe potwierdzają, że wcześniejsza edukacja młodych rodziców minimalizuje ryzyko wystąpienia problemów natury psychicznej po porodzie.  

Uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia sprawiało, że kobiety lepiej radziły sobie z trudami połogu i rzadziej cierpiały na zaburzenia emocjonalne z nim związane. 

Połóg – zalecenia 

• Jak najczęściej zmieniaj podpaski i całkowicie zrezygnuj z używania tamponów. 
• Przemywaj krocze po każdym skorzystaniu z toalety. 
• Unikaj długich kąpieli w wannie, częściej wybieraj prysznic. Zrezygnuj z gąbek, by zminimalizować ryzyko zakażenia. 
• Nie wykonuj irygacji pochwy. 
• Powstrzymaj się od współżycia (ryzyko zakażenia). 
• Codziennie myj rany, dokładnie osuszaj jednorazowym ręcznikiem, a także jak najczęściej odsłaniaj je i wietrz, co przyspieszy proces gojenia. 

• Ranę po cięciu cesarskim codziennie przemywaj z użyciem hipoalergicznych środków myjących, a następnie dokładnie osuszaj. W początkowym etapie gojenia regularnie odkażaj ją środkiem antyseptycznym.  
• Często myj ręce, zwłaszcza przed i po korzystaniu z toalety, a także po zmianie pieluszki 
  u dziecka. 
• Przejdź na dietę lekkostrawną, bogatą w błonnik oraz pij dużo płynów. Unikaj pokarmów tłustych, wzdymających, ostrych przypraw, słodkich, gazowanych napojów i alkoholu. 
• Wybierz umiarkowaną aktywność fizyczną, zaczynając od delikatnych ćwiczeń oddechowych torem przeponowym i aktywacji nóg w pozycji leżącej. W miarę możliwości możesz wdrożyć krótkie spacery i stopniowo zwiększać intensywność ćwiczeń, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty uroginekologicznego. 
• Nie dźwigaj przedmiotów, które ważą więcej niż nowo narodzone dziecko. 

Jakie objawy w trakcie połogu powinny Cię zaniepokoić? 

Czasem w przebiegu połogu zdarzają się powikłania. Najczęstszym, a zarazem najgroźniejszym z nich, jest krwotok poporodowy. Może on mieć wiele przyczyn, np. uszkodzenie naczyń macicy w czasie operacji, nieprawidłowe oddzielanie się łożyska lub obkurczanie macicy, zapalenie błony śluzowej macicy. Krwotok jest poważnym stanem, który wymaga intensywnego leczenia, niejednokrotnie z przetaczaniem krwi i długotrwałym przyjmowaniem żelaza.  

Innym problemem są zakażenia połogowe. Drobnoustroje chorobotwórcze mogą zaatakować rany poporodowe w obrębie stref intymnych lub rany po cięciu cesarskim. Rzadziej w połogu może też dojść do zapalenia gruczołu piersiowego, który w większości przypadków spowodowany jest wniknięciem gronkowca złocistego przez sutki.

Powikłaniem połogu może być też żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Po cięciu cesarskim ryzyko zakrzepicy zwiększa się aż 20-krotnie. Aby temu zapobiec, jeszcze w szpitalu podawane są profilaktycznie zastrzyki z heparyny.  

Kobietom, które rodziły naturalnie, często dokuczają hemoroidy. Natomiast jednym z najgroźniejszych powikłań po cesarskim cięciu jest rozejście się rany, a jego częstotliwość oceniana jest na 0,4-1,2% przypadków.  

Objawy, które powinny wzbudzać szczególną czujność to: 

• nagłe obfite krwawienie, 
• omdlenia, 
• nudności, 
• zawroty głowy, 
• kołatanie serca, 
• bóle głowy, którym towarzyszą zaburzenia widzenia, wymioty, drgawki, ból w nadbrzuszu lub uczucie omdlewania, 
• objawy infekcji (gorączka, dreszcze, ból brzucha), 
• zaczerwienienie, obrzęk lub niepokojący wyciek z rany, 
• nagły zanik krwawienia, 
• nieprzyjemny zapach wydzieliny, 
• jednostronny ból, zaczerwienienie i obrzęk łydki, 
• duszności lub ból w klatce piersiowej, 
• znaczny obrzęk, ból i bolesny ropień piersi, 
• obniżony nastrój utrzymujący się powyżej dwóch tygodni od porodu. 

Jeśli jakikolwiek objaw podczas połogu wzbudza Twój niepokój, skonsultuj się z położną środowiskową lub lekarzem ginekologiem. 

Jak przygotować się do połogu? Lista niezbędnych rzeczy 

• Podkłady poporodowe – są podczas połogu niezbędne i to w dużej ilości, ponieważ pochłaniają wydzielinę, chroniąc bieliznę przed zabrudzeniem. 
• Majtki poporodowe – wykonane z przewiewnej siateczki. Są lekkie, wygodne, nie uciskają ran i zapewniają swobodny przepływ powietrza, co jest niezbędne podczas procesu gojenia. 
• Podkłady higieniczne – rozkłada się je na łóżku, aby zabezpieczyć materac przed poplamieniem. Niewykorzystane podkłady można później zużyć jako przenośną matę do przewijania niemowlęcia. 
• Biustonosz do karmienia – na czas połogu (i cały okres karmienia piersią) warto zakupić wygodny, miękki biustonosz z odpinanymi miseczkami. 

• Wkładki laktacyjne – chronią biustonosz przed wyciekającym z piersi mlekiem. Możesz kupić zarówno jednorazowe wkładki, jak i materiałowe odpowiedniki, które nadają się do wielokrotnego prania. 

• Czopki glicerynowe – po porodzie mogą pojawić się problemy z wypróżnianiem. W pierwszej kolejności zadbaj o dietę bogatą w błonnik, odpowiednią ilość płynów oraz nawet niewielką aktywność fizyczną. Jeśli problemy z zaparciami utrzymują się, możesz zastosować czopki doodbytnicze dostępne bez recepty. 

• Środki do mycia i pielęgnacji – na pewno przyda się łagodny, hipoalergiczny płyn myjący. Podczas gojenia krocza możesz stosować także okłady ziołowe na bazie rumianku, nagietka lub arniki. Dostępne są też gotowe preparaty poporodowe do podmywania, a nawet spraye o działaniu przeciwbólowym. Bardzo ważny jest także kierunek podmywania – zawsze od krocza w kierunku odbytu. 

• Poduszka w kształcie koła lub dmuchane kółko ratunkowe – te gadżety zapewnią ulgę podczas siadania, gdy doskwiera ból krocza. 
• Poduszka do karmienia – odciąży kręgosłup i obolały po cesarskim cięciu brzuch, jeśli chcesz karmić w klasycznej pozycji. 

• Laktator ręczny lub elektryczny – pomoże odciągnąć z piersi nadmiar pokarmu.  

• Okłady chłodzące – w łagodzeniu bólu i obrzęku piersi pomocne będą żelowe kompresy chłodzące o specjalnie zaprojektowanym kształcie dopasowującym się do naturalnych krągłości. 
• Maść na podrażnione sutki – obolałym brodawkom ulgę przyniesie preparat na bazie lanoliny. 

• Tabletki przeciwbólowe – w pierwszych dniach, kiedy nasilenie dolegliwości jest największe, po konsultacji z lekarzem możesz sięgnąć po środki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy ibuprofen. 

 Jak wspierać kobietę podczas połogu? 

Połóg to czas intensywnych zmian hormonalnych, gojenia się ran oraz regeneracji organizmu po wysiłku porodowym. Wszystko to powoduje, że kobieta potrzebuje dużo wsparcia ze strony najbliższych oraz czasu na odpoczynek.  

Jak pomóc młodej mamie przejść przez ten trudny czas? 

• Okazuj jej dużo troski, empatii, ciepła, zainteresowania jej potrzebami. 
• Chwal i mów miłe słowa, aby poczuła się ważna i doceniona. 
• Zaproponuj pomoc w opiece nad noworodkiem. 
• Zachęć do odwiedzenia fizjoterapeuty uroginekologicznego. 
• Przygotuj dla niej ciepły posiłek. 
• Wyręcz w obowiązkach domowych. 
• Zachęć do odpoczynku w pozycji leżącej lub półleżącej. 
• Zapewnij spokój i intymność. 

Przeczytaj również:
Jak przyspieszyć poród? Czy to bezpieczne?