Terapia miofunkcjonalna MFT – na czym polega?

Zaburzenia miofunkcjonalne 

W zaburzeniach miofunkcjonalnych przede wszystkim należy doszukiwać się nieprawidłowego sposobu połykania, tzw. typu niemowlęcego (w trakcie połykania język wsuwa się między zęby, napierając na nie). Niesie ono za sobą wiele problemów, szczególnie ortodontycznych (wady zgryzu) i logopedycznych (wady wymowy, głównie seplenienie międzyzębowe). Masa języka, która bierze aktywny udział w procesie połykania, jest zbudowana z wielu mięśni, których praca określa jej ruchy. Jeżeli koordynacja mięśni jest zaburzona, język nie jest w stanie przesuwać śliny czy pokarmu, a żeby to zrobić, korzysta z pomocy innych sąsiadujących mięśni, kompensując sobie swoje braki. Chcąc przywrócić prawidłową pracę języka, należy wyrównać napięcie mięśniowe wraz z funkcjami mięśni znajdujących się w okolicach twarzy.  

Częstym objawem zaburzeń miofunkcjonalnych jest dystonia – mimowolne ruchy w obszarze ustno-twarzowym, polegające na otwieraniu i zamykanie ust, którym mogą też współtowarzyszyć mimowolne ruchy języka. 

W terapii miofunkcjonalnej oprócz prawidłowego połykania duży nacisk kładziony jest na prawidłową pozycję spoczynkową języka, która nierzadko jest wadliwa. W prawidłowej pozycji spoczynkowej masa języka lekko przylega do podniebienia twardego, usta są zamknięte, zęby są zwarte, a oddychanie odbywa się przez nos. 

Wiele mięśni, jeden język 

Na budowę języka składa się wiele mięśni odpowiedzialnych za jego ruchy. Wyróżnia się mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne języka. Do zewnętrznych zalicza się: 

• m. bródkowo-językowy (genioglossus), 
• m. rylcowo-językowy (styloglossus), 
• m. gnykowo-językowy (hyoglossus).  

Mięśnie zewnętrzne odpowiadają za wysuwanie i cofanie języka, podnoszenie go i opuszczanie. 

W skład mięśni wewnętrznych języka wchodzą: 

• m. podłużny górny (longitudinalis superior), 
• m. podłużny dolny (longitudinalis inferior), 
• m. poprzeczny (transversus linguae), 
• m. pionowy (verticalis linguae). 

Odpowiadają one za zmianę kształtu języka tj. język płaski, szeroki, wąski, gruby, unoszenie końca języka (apexu) itd. 

Gdzie jeszcze szukać zaburzeń? 

W przebiegu zaburzeń miofunkcjonalnych rzadko dotykają one tylko sfery ustno-twarzowej. Zazwyczaj dotyczą całego ciała. Po czym jeszcze można poznać zaburzenia miofunkcjonalne? 

Zważając na nierównomierne napięcie mięśni ustno-twarzowych, warto zwrócić uwagę na: 

• asymetryczne ustawienie głowy, która jest pochylona w jedną stronę, 
• nieprawidłowa postawa podczas siedzenia – plecy są zaokrąglone, zaś głowa wydaje się leżeć na ramionach (jest to wynik nierozciągniętych mięśni karkowych), co skutkuje niekorzystnymi warunkami do utrzymania zamkniętych ust, prawidłowego połykania, prawidłowej pozycji języka, a nawet wydawania głosu; pacjent sprawia wrażenie wiotkiego; 
• nieprawidłowy tor oddychania – osoby z zaburzeniami miofunkcjonalnymi często oddychają, angażując w to unoszenie ramion, przy czym klatka piersiowa jest zapadnięta; nieprawidłowe oddychanie niesie ze sobą szereg konsekwencji, jakimi są m.in. zbyt mała ilość dostarczanego tlenu do mózgu i mięśni; 
• wadliwa wymowa niektórych głosek – badania wykazują u połowy dzieci, u których diagnozuje się zaburzenia miofunkcjonalne, że oprócz nieprawidłowego sposobu połykania obecne są również zaburzenia artykulacji, najczęściej seplenienie międzyzębowe, boczne lub przyzębowe, a także wadliwa realizacja głosek t, d, n, l. 

Cele terapii miofunkcjonalnej 

Terapia miofunkcjonalna ma na celu: 

• rozwiązanie problemów postawy ciała, jego symetrii, koordynacji oko-ręka, kontaktu wzrokowego, a także koncentracji i oddychania, 
• zmianę na prawidłowy sposób połykania, a co za tym idzie poprawę czynności mięśni ustno-twarzowych, 
• terapię seplenienia międzyzębowego, bocznego i przyzębowego. 

Jak przebiega terapia miofunkcjonalna? 

Terapia miofunkcjonalna dedykowana jest pacjentom w każdym wieku. Ważne, aby pacjent był świadomy swojego problemu, jego przyczyn i celów, dla których ta terapia się odbywa. Głównym celem terapii jest prawidłowe połykanie (dorosły typ połykania, podczas którego język nie wsuwa się między zęby), ale nie od tego zaczynają się ćwiczenia! Początkowo to właśnie mięśnie zawiadujące językiem i nie tylko muszą pracować prawidłowo i dopiero wtedy rozpoczynają się ćwiczenia połykania. Terapeuta ma w zanadrzu sporo ćwiczeń, które pacjent powinien opanować, aby móc przechodzić do kolejnych etapów terapii. Aby ćwiczenia nie były monotonne i nudne stosuje się Bloki ćwiczeń. Poszczególne etapy terapii obejmują ćwiczenia warg, języka, połykania, a do tego równolegle pracuje się nad koordynacją oko-ręka, pracą mięśni całego ciała, prawidłową postawą czy oddychaniem. 

Z pewnością każdy pacjent, jak i rodzic pacjenta chciałby wiedzieć, ile czasu trwa taka terapia? Ćwiczenia metodą miofunkcjonalną powinny mieć miejsce raz w tygodniu i trwać około 30 tygodni. Jeżeli po tym czasie połykanie zostanie ocenione jako prawidłowe (co ma miejsce u większości przypadków), następują jeszcze 4. spotkania w odstępach 3-miesięcznych. Jeśli przez rok wypracowane prawidłowe połykanie się utrzyma, należy wnioskować, że terapia zakończyła się sukcesem. W niektórych przypadkach, np. podczas leczenia ortodontycznego, terapia miofukcjonalna powinna zostać wydłużona aż do zakończenia leczenia zgryzu. 

Terapia miofunkcjonalna MFT to specjalny program ćwiczeń umożliwiający kompleksowe podejście do pacjenta, a co więcej, leczenie przyczyny zaburzeń, a nie ich skutków.