Trzeci migdał u dziecka – kiedy trzeba go wyciąć?

Temat migdałków, a szczególnie wycięcie tzw. trzeciego migdałka stale pojawia się na konferencjach, w artykułach medycznych i logopedycznych oraz podczas spotkań z logopedą. Warto dowiedzieć się na ich temat nieco więcej, a przede wszystkim, co zrobić z trzecim migdałem i w jakich sytuacjach zdecydować się na zabieg jego usunięcia. 

Migdałki – rodzaje 

W ciele człowieka, a dokładniej w jego jamie ustnej zlokalizowane są różnie umiejscowione migdałki: 

• parzyste podniebienne (tonsillae palatinae),  
• gardłowy (tonsilla pharyngea), znany również jako trzeci migdał, 
• trąbkowe (blisko ujścia trąbki słuchowej), 
• językowe (zlokalizowane u nasady języka).

Każdy z nich jest niewielkim skupiskiem tkanki limfatycznej o kształcie elipsy, a ich wymiary wynoszą około 2×1 centymetr. Migdałki są stałym elementem układu chłonnego, w którego składzie znajdują się również węzły chłonne, narządy limfatyczne i limfocyty. Główną rolą układu chłonnego jest ochrona organizmu przed zakażeniami. Migdałki oprócz swego aktywnego udziału w utrzymaniu zdrowia człowieka są częścią pierścienia okołogardłowego chłonnego, którego zadaniem jest chronić przed wirusami, bakteriami i innymi szkodliwymi dla człowieka czynnikami, mogącymi wywołać zakażenia i choroby. W skład samego pierścienia wchodzą: 

• migdałek gardłowy, 
• migdałki trąbkowe, 
• migdałki podniebienne, 
• migdałek językowy, 
• grudki chłonne, 
• boczne pasma tkanki chłonnej. 

Podsumowując, migdałki, w szczególności podniebienne i gardłowy, stanowią pierwszą barierę ochronną dla próbujących się dostać do organizmu bakterii, wirusów i grzybów.  

Zlokalizowanie migdałków podniebiennych jest łatwe. Wystarczy spojrzeć w lustro, szeroko otworzyć buzię i mocno wysunąć język z jamy ustnej. W jej głębi, po bokach, za łukami podniebiennymi widoczne gołym okiem są właśnie migdałki podniebienne. Migdałek gardłowy (adenoid) zaś zlokalizowany jest na tylnej części ściany jamy nosowej gardła. Nie można go zobaczyć bezpośrednio, a jedynie obejrzeć w trakcie badania endoskopowego, polegającego na wprowadzeniu do nosa niewielkiej kamery, która umożliwia dokładne obejrzenie trzeciego migdałka i jego wielkości. Warto zaznaczyć, że jest on jak najbardziej naturalnym zjawiskiem w naszym ciele.  

Po co nam migdałki? 

Już wiemy, że rolą migdałków jest ochrona organizmu przed infekcjami. Warto też wiedzieć, że w migdałkach zachodzi proces namnażania komórek odpornościowych, niezbędnych do walki z chorobami. Nierzadko można zauważyć, że migdałki są powiększone (bywają sytuacje „całujących się migdałków”, które wręcz się ze sobą stykają, pozostawiając bardzo mało miejsca na swobodne oddychanie), co jest wynikiem częstych infekcji i zakażeń, a dodatkowo w trzecim migdałku (gardłowym) dochodzi do namnażania się bakterii i jego przerostu. Najczęściej do takiego stanu dochodzi u dzieci w wieku 3-10 lat. Z pewnością każdy z nas usłyszał kiedyś u lekarza, aby otworzyć buzię i zacząć mówić głośne „aaa”. W ten sposób lekarz oceniał stan naszych migdałków. Jeśli są one duże i zaczerwienione, oznacza to, że coś się dzieje w organizmie. Po stanie migdałków można w łatwy sposób zdiagnozować anginę (na migdałach robią się ropne czopy).  

Trzeci migdał u dziecka – kiedy zanika? 

Trzeci migdał jest całkowicie naturalnym zjawiskiem u dzieci. Między 2. a 5. rokiem życia ulega on przerostowi, ponieważ układ chłonny bardzo intensywnie pracuje, a dziecko zaczyna mieć styczność z coraz większą ilością zarazków (chodzi do przedszkola, zerówki itd.), więc jego przerost jest niejako czymś całkowicie normalnym i naturalnym, podobnie jak samo występowanie trzeciego migdała. Z czasem jednak powinien zacząć się zmniejszać i zanikać. Jeśli u dorosłej osoby lekarz stwierdzi obecność trzeciego migdała, oznacza to, że jest to stan przetrwały. 

Trzeci migdał – objawy 

Istnieje szereg objawów mogących świadczyć, że z migdałkami dzieje się coś złego. Należą do nich: 

• częste choroby dziecka, podczas których wymagane jest stosowanie antybiotyków, 
• problemy ze słuchem (pojawiają się, gdy gromadzi się płyn w błonie bębenkowej), 
• problemy ze snem (dziecko chrapie, poci się, kaszle itd.), 
• stale utrzymujący się katar, 
• bóle głowy, 
• oddychanie przez usta (powiększony migdał blokuje swobodne oddychanie przez nos, wymuszając ustny tor oddychania), 
• alergie, 
• przewlekłe zapalenie uszu i zatok, 
• mowa nosowa, 
• ogólny słaby rozwój dziecka, związany ze zbyt małym dotlenieniem organizmu.

Kiedy wymienione objawy utrzymują się przez dłuższy czas, warto wybrać się na wizytę kontrolną do otolaryngologa.  

Jak wygląda dziecko z przerośniętym trzecim migdałem? 

Wielu lekarzy określa wygląd dzieci, u których zdiagnozowano przerośnięty trzeci migdał, jako „gapciowaty”. Dziecko stale oddycha przez usta, które się nie zamykają, z nosa ciągle leci mu katar, ponieważ nie może go dobrze wydmuchać, ciężko oddycha, stale coś przeszkadza mu w gardle, pokasłuje i chrząka. Takie dzieci określane są fachowo jako „adenoidalne” (nazwa od łacińskiego terminu trzeciego migdała). 

Trzeci migdał u dziecka – leczenie 

Powiększone migdały, świadczące o stanie zapalnym organizmu, leczy się w różny sposób. Zazwyczaj lekarze przepisują antybiotyki, a także preparaty wspomagające odporność dziecka. Zdarza się jednak, że leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów. W takich sytuacjach mały pacjent kierowany jest do otolaryngologa, który zadecyduje, czy operacja migdałków jest konieczna. W ocenie trzeciego migdałka, ale również oddychania, stosuje się zabieg fiberoskopii nosa i nosogardła. Polega on na wprowadzeniu do nosa giętkiego endoskopu zakończonego kamerą. Badanie to zazwyczaj jej robione w znieczuleniu. Po wykonaniu badania i oceny migdałków lekarz będzie wiedział, czy wskazane jest leczenie operacyjne tzw. adenotomia (wycięcie tylko trzeciego migdałka) lub tonsillotomia (zmniejszenie migdałków podniebiennych). 

Podjęcie decyzji o ingerencji chirurgicznej 

Leczenie w postaci przyjmowania leków doustnych jest o wiele łatwiejsze niż zdecydowanie się na zabieg usunięcia lub zmniejszenia migdałków. Z biegiem lat powstało wiele mitów na temat samego trzeciego migdałka, a także co się stanie, gdy się go wytnie. Wiele osób nadal wierzy, że wycięte lub zmniejszone migdałki odrastają, a odporność dziecka staje się na zawsze upośledzona. Krążą również plotki, jakoby zabieg był niezwykle bolesny dla dziecka. Przede wszystkim warto wziąć poprawkę na krążące, niczym niepotwierdzone informacje. Każdy zabieg jest indywidualnie rozpatrywany względem konkretnego przypadku. Należy również pamiętać, że każdy z nas różnie się czuje po zabiegach, jedni w ogóle nie czują różnicy, a inni odczuwają dyskomfort przez kilka dni. Warto zaznaczyć, że niezwykle rzadko zdarzają się przypadki, w których trzeba przeprowadzić ponowną korektę migdałków (najczęściej wykonuje się reoperację u dzieci z refluksem). 

Zadając pytanie, czy trzeci migdał lepiej wyciąć czy nie, warto wnikliwie przeanalizować stan zdrowia dziecka wraz ze sztabem specjalistów, którzy będą w stanie określić przyczynę częstych chorób i innych zaburzeń, z którymi boryka się dziecko. Podjęcie decyzji o operacji musi być przemyślane, a przede wszystkim musi istnieć podstawa do jej przeprowadzenia. 

Źródła: 

• M. Modrzyński, E. Zawisza, U. Samolińska-Zawisza, Układ chłonny gardła – ogólna charakterystyka, Borgis – Nowa Medycyna 1/1999. 
• G. R. Licameli, D. E. Tunkel, Otolaryngologia dziecięca – diagnostyka i leczenie, red. wyd. pol. J. Szydłowski, Medipage 2015.