Alergia na leki – co powinniśmy o niej wiedzieć?

Czym jest alergia na leki? 

Alergia na leki to szkodliwa i niespodziewana reakcja naszego organizmu, która może wystąpić w trakcie trwania terapii. Reakcja alergiczna organizmu objawia się zupełnie inaczej niż reakcja niepożądana, która jest zwykle typowa dla danej substancji leczniczej i możemy ją przewidzieć. Alergie na lek występują podczas stosowania farmaceutyków we wszystkich postaciach: mogą być to zarówno tabletki, jak i leki aplikowane na skórę czy też krople oczne. Cechą wyróżniającą alergię jest ustępowanie większości objawów w chwili zaprzestania stosowania leku. Nie zawsze problem dotyczy samej substancji czynnej danego preparatu – znane są także przypadki alergii na substancje pomocnicze, które zwykle występują w preparatach w celu nadania prawidłowej postaci leku. 

Jakie grupy leków najczęściej wywołują alergię? 

Alergia polekowa to reakcja niespodziewana – dlatego każdy lek może być potencjalnym alergenem dla danego pacjenta. Wyróżniamy jednak leki, które częściej niż inne powodują wystąpienie alergii: 

• antybiotyki – głównie penicylina, a także inne antybiotyki o budowie β-laktamowej (cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy), 
• sulfonamidy, 
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, 
• leki miejscowo znieczulające, 
• insulina. 

Paradoksalnie uczulenie może wystąpić po zażyciu leków, które powodują zniesienie objawów alergii, np. glikokortykosteroidy. Reakcje alergiczne mogą także wywoływać szczepionki. 

Jak często dochodzi do alergii na leki? 

Reakcje alergiczne po podaniu środków leczniczych nie należą do bardzo często występujących. Ten rodzaj alergii dotyka około 5 do 10% pacjentów. Pamiętajmy jednak, by zawsze być czujnym, ponieważ taka alergia może być bardzo niebezpieczna dla naszego zdrowia i życia. W związku z coraz większym dostępem do środków leczniczych oraz poszerzaniem grupy preparatów dostępnych bez recepty w ostatnich latach możemy zauważyć wzrost przypadków występowania omawianego typu alergii.  

Alergia na leki – przyczyny 

Przyczyny powstawania alergii na leki mogą być bardzo zróżnicowane i nie zostały dotychczas w pełni poznane. Możemy tu wyróżnić następujące czynniki: 

• genetyczne predyspozycje pacjenta, 
• czas trwania terapii (zwykłe im dłuższy czas oraz im większa ilość stosowanych leków, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia alergii), 
• występowanie chorób współistniejących (alergie częściej występują u chorych przewlekle), 
• aktualnie trwająca ostra infekcja, 
• wiek oraz płeć (do alergii częściej dochodzi u osób dorosłych, szczególnie u dorosłych kobiet). 

Do powstania reakcji alergicznej przyczynia się nasz układ odpornościowy. Po pierwszym kontakcie z alergenem, którym jest lek, produkuje on w nadwrażliwym organizmie przeciwciała, które przyczepiają się do różnych komórek. Gdy dochodzi do ponownego podania leku osobie uczulonej, która takie przeciwciała posiada, następują objawy alergii.  

Objawy alergii na leki 

Alergia na leki w większości przypadków ma łagodny przebieg. Najczęstszymi objawami są zmiany skórne: 

• pokrzywka, 
• obrzęk – objaw groźny, gdy dotyczy okolic gardła i języka – może zaburzać prawidłową wymianę gazową! 
• rumień, 
• wypryski skórne, 
• pęcherze. 

Reakcje alergiczne mogą także objawiać się w nieco odmienny sposób. Wyróżniamy tutaj: 

• gorączkę, 
• ból mięśni, 
• duszności, 
• biegunki oraz wymioty, 
• powiększenie węzłów chłonnych. 

Objawy alergii mogą występować w różnym czasie – od kilku minut po podaniu leku do kilku godzin. W skrajnych przypadkach objawy pojawiają się nawet tydzień od rozpoczęcia leczenia. 

Reakcje alergiczne przebiegające ciężko (np. wstrząs anafilaktyczny) występują zdecydowanie rzadziej, jednakże mogą prowadzić do utraty przytomności, a nawet zgonu pacjenta. 

Co powinniśmy zrobić, gdy zauważymy objawy alergii po przyjęciu leku? 

• Jeżeli podejrzewasz, że objawy spowodował lek, to należy przerwać jego stosowanie i pilnie skontaktować się z lekarzem. 
• Odstawienie leku na własną rękę bez konsultacji być może rozwiąże problem alergii, jednak stanowi potencjalne zagrożenie dla leczonej jednostki chorobowej – nigdy nie odstawiaj leków przepisanych przez lekarza na własną rękę! 
• Jeżeli przebieg objawów jest ciężki (wysoka gorączka, duszności, omdlenie), należy pilnie wezwać pogotowie. Ten stan zagraża życiu i nie wolno go bagatelizować. 
• Jeśli reakcja występowała już wcześniej, a lekarz jest świadomy alergii i zalecił leki przeciwalergiczne – zażywaj je zgodnie z informacjami od lekarza. Warto takie leki mieć stale przy sobie, szczególnie w sytuacji wyjazdu w miejsca z ograniczonym dostępem do opieki medycznej. 

Czy alergię na leki możemy wyleczyć? 

• Niestety alergii na konkretne leki nie możemy wyleczyć.  
• Ważne tutaj jest konsekwentne unikanie tych leków, które wywołują u nas objawy alergii, a także ich pochodnych.  
• Istnieje ryzyko alergii krzyżowej na substancje z tej samej grupy leczniczej. Uczulenie na jeden lek z danej grupy zwiększa ryzyko wystąpienia objawów podczas zastosowania innej pochodnej.  

• Pacjent obarczony występującymi alergiami na leki w przeszłości powinien być czujny i unikać niepotrzebnie stosowanych leków w nadmiarze, kupowanych bez recepty. W takiej sytuacji warto informować lekarza o wszystkich stosowanych lekach i epizodach alergicznych, by jak najskuteczniej unikać podobnych sytuacji w przyszłości.  
• Koniecznym jest także określenie przez lekarza alergologa, który lek spośród stosowanych wywołuje objawy.  
• Gdy objawy są łagodne, a stosowanie leku jest konieczne, należy rozważyć podanie leków przeciwhistaminowych. Podanie tych leków powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem lub farmaceutą. Wiele takich leków możemy kupić w aptece bez recepty. W cięższych przypadkach stosowane są glikokortykosteroidy. 

Pamiętaj! Gdy po zażyciu leku zauważysz nagłe pogorszenie zdrowia, nie bagatelizuj sytuacji. Może być to ciężki przebieg alergii wymagający natychmiastowej pomocy medycznej!

Przeczytaj również:
Alergia – jak ją leczyć?
Alergia – rodzaje alergenów, objawy, badania diagnostyczne
Alergia na sierść – jak sobie z nią radzić?
Alergia na jad owadów – czym się charakteryzuje?