Alergia w ciąży. Jak ją leczyć?

Czy alergia w ciąży szkodzi dziecku?

Alergia to nadmierna reakcja organizmu na czynnik zwany alergenem, który nie jest szkodliwy dla zdrowych osób.  

W trakcie ciąży objawy alergii mogą się nasilić lub wyciszyć. Jest to związane ze zmianami hormonalnymi, immunologicznymi, metabolicznymi i naczyniowymi, jakie zachodzą w tym okresie.  

Choroby alergiczne, które mogą wystąpić u kobiet w ciąży, to m.in.:  

• astma,   
• alergiczne zapalenie spojówek,   
• alergiczny nieżyt nosa, 
• pokrzywka,   
• alergia pokarmowa,   
• alergie na leki,  
• skłonność do anafilaksji, czyli poważnej, uogólnionej reakcji organizmu na alergen.   

Większość z nich może wpływać na przebieg ciąży. Jeśli chorujesz na astmę, powinnaś zwrócić na nią szczególną uwagę. Choroba ta może być przyczyną groźnych powikłań i wymagać leczenia farmakologicznego przez cały okres ciąży. 

Diagnostyka alergii w ciąży 

Jeśli wcześniej zdiagnozowano u Ciebie alergię, powinnaś przede wszystkim unikać kontaktu z alergenami. Jeśli pierwsze objawy alergii pojawią się w ciąży, szczegółową diagnostykę powinnaś przeprowadzić dopiero po porodzie.   

W ciąży niewskazane są przede wszystkim próby prowokacyjne i płatkowe testy skórne ze względu na ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Znacznie bezpieczniejsze będą badania krwi. Jednym z nich jest oznaczenie całkowitej ilości immunoglobulin IgE oraz przeciwciał swoistych IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. 

Jak leczyć alergię w ciąży?  

Kobiety w ciąży cierpiące na alergię powinny znajdować się pod stałą kontrolą lekarza położnika i alergologa. 

Zależnie od rodzaju choroby specjalista może wdrożyć leczenie farmakologiczne. Jest ono zwykle konieczne w przypadku astmy lub w czasie nasilenia objawów innych chorób alergicznych. Większość leków na alergię nie wykazuje poważniejszych działań niepożądanych u kobiet w ciąży. Mimo to przed zażyciem jakiegokolwiek preparatu powinnaś skonsultować się z lekarzem. Zwykle lekarze przepisują jak najniższą skuteczną dawkę leczniczą. 

Odrębnym zagadnieniem jest immunoterapia swoista. Polega ona na regularnym przyjmowaniu specjalnych szczepionek, które wytworzą w organizmie tolerancję na alergeny. Jeśli tego typu terapia była rozpoczęta przed zajściem w ciążę, możesz ją kontynuować w dawkach podtrzymujących. Okres ciąży nie jest natomiast dobrym momentem na jej rozpoczęcie. 

Zmiany fizyczne i hormonalne zachodzące podczas ciąży mogą mieć ogromny wpływ na Twoją psychikę. Często są one powodem stresu, który dodatkowo nasila objawy alergii. W takiej sytuacji może dojść do błędnego koła, w którym stres nasila dolegliwości, a one jeszcze bardziej zwiększają stres. Dlatego tak ważne jest wsparcie emocjonalne ze strony bliskich osób, jak i lekarza. W razie potrzeby możesz skorzystać również z pomocy psychologa lub psychiatry. 

Astma w ciąży 

Z astmą zmaga się około 8-9% kobiet w ciąży. W tym szczególnym okresie dochodzi do zmian w fizjologii układu oddechowego, które dodatkowo niekorzystnie wpływają na przebieg choroby. W ciąży zwiększa się objętość oddechowa, wentylacja minutowa i ciśnienie parcjalne tlenu. Może to prowadzić do niedotlenienia. Kontakt z antygenami płodu również może wpływać na funkcjonowanie układu immunologicznego.  

U części kobiet astma w ciąży ulega wyciszeniu, jedna trzecia z nich nie obserwuje istotnych zmian, a kolejne 30% doświadcza zaostrzenia choroby.  

Pogorszenie stanu w ciąży najczęściej dotyczy kobiet z astmą o ciężkim przebiegu.  

W większości schorzeń alergicznych farmakoterapia, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, jest niewskazana. Mimo to potencjalne zagrożenie płynące z nieleczonej astmy jest wyższe niż ryzyko działań niepożądanych. Źle kontrolowana astma zwiększa ryzyko powikłań ciąży i porodu. 

Może dojść wówczas do:  

• poronienia,  
• wymiotów ciężarnych,  
• cukrzycy ciążowej,  
• nadciśnienia tętniczego,  
• stanu przedrzucawkowego,  
• zapalenia błon płodowych,  
• krwotoku przedporodowego i poporodowego,  
• powikłań łożyskowych,  
• przedwczesnego porodu,  
• powikłań porodowych i zwiększonego ryzyka cesarskiego cięcia,  
• niskiej masy urodzeniowej dziecka,  
• częstszych wad wrodzonych,  
• niższej punktacji w skali Apgar.  

Dobra kontrola astmy pozwala maksymalnie zmniejszyć częstość występowania objawów, utrzymać prawidłową czynności płuc i wyeliminować okresy zaostrzeń choroby. Dzięki temu ciężarna może podejmować codzienną aktywność zawodową i społeczną. 

Dobrze dobrane leczenie chroni przed poważnym niedotlenieniem płodu, który może doprowadzić nawet do jego obumarcia. Leczenie farmakologiczne zaawansowanych postaci astmy jest więc konieczne przez cały okres trwania ciąży.  

Zwykle do opanowania choroby wystarcza zastosowanie leków wziewnych z grupy glikokortykosteroidów. W znikomym stopniu przedostają się one do krążenia ogólnego, dzięki czemu są stosunkowo bezpieczne. W skrajnych przypadkach, gdy mimo maksymalnych dawek leków wziewnych nie udaje się kontrolować astmy, ciężarna musi przyjmować doustne glikokortykosteroidy. Stosuje się wówczas najniższe dawki, a pacjentka podlega stałej kontroli lekarskiej. Konieczny jest także monitoring dobrostanu płodu przy pomocy badań USG i KTG. 

Podczas leczenia mogą wystąpić poważne działania niepożądane – rozwój cukrzycy ciążowej, stan przedrzucawkowy lub zahamowanie wzrostu płodu. Przy zaostrzeniach choroby ciężarna powinna szybko zastosować tlenoterapię, zadbać o nawodnienie i suplementację glukozy. 

Alergiczny nieżyt nosa w ciąży 

Alergiczny nieżyt nosa może dotyczyć nawet 30% kobiet w ciąży. Aż u 80% z nich schorzenie to współistnieje z astmą oskrzelową. Ponieważ hormony ciążowe wpływają na unaczynienie śluzówki nosa, objawy takie jak obrzęk błony śluzowej i niedrożność nosa często ulegają nasileniu.  

Uporczywe objawy możesz złagodzić na kilka sposobów. Przede wszystkim unikaj kontaktu z alergenami i przepłukuj nos roztworem soli fizjologicznej lub wody morskiej o stężeniu izotonicznym lub hipertonicznym. Woda hipertoniczna wpłynie również na obkurczenie śluzówki w nosie.  

Jeśli nie odczujesz ulgi, możesz wybrać preparat zawierający kromoglikan sodu. Aerozole do nosa z tą substancją możesz stosować w II i III trymestrze ciąży. Lekarz może zalecić też stosowanie budezonidu lub glikokortykosteroidów w formie donosowej. Pomóc mogą również stosowane miejscowo leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa takie jak oksymetazolina czy ksylometazolina. Pamiętaj, by przyjmować je maksymalnie przez 3 dni. Dłuższe podawanie może spowodować efekt z odbicia nasilający leczone dolegliwości, a nawet polekowy nieżyt nosa. Z kolei przedawkowanie tych leków w ciąży grozi zaburzonym dostarczaniem krwi do płodu. 

W pierwszym trymestrze nie zażywaj bez konsultacji z lekarzem żadnych doustnych leków przeciwalergicznych.  

W II i III trymestrze przy nasileniu objawów alergii możesz stosować niektóre doustne leki przeciwhistaminowe, np. loratadynę lub cetyryzynę w dawce 10 mg na dobę.   

Alergiczne zapalenie spojówek w ciąży

Alergiczne zapalenie spojówek nie wpływa negatywnie na ciążę. Może jednak dawać nieprzyjemne objawy, które w znacznym stopniu wpłyną na Twoje samopoczucie.  

Należą do nich: 

• zaczerwienienie oczu,  
• świąd,  
• pieczenie,  
• nadmierne łzawienie, 
• światłowstręt.  

Aby się przed nimi uchronić, unikaj alergenów i noś okulary przeciwsłoneczne, które ograniczą z nimi kontakt w powietrzu. Do łagodzenia objawów i wypłukania alergenów z oka możesz użyć soli fizjologicznej lub kropli do oczu z hialuronianem sodu i dekspantenolem. W cięższych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, możesz zastosować krople do oczu z kromoglikanem sodu lub leki doustne z loratadyną lub cetyryzyną. Pamiętaj, by stosować je dopiero w II i III trymestrze ciąży.  

Atopowe zapalenie skóry w ciąży 

Średnio u połowy kobiet cierpiących na atopowe zapalenie skóry (AZS) dochodzi do zaostrzenia choroby w czasie ciąży. W wielu przypadkach u pacjentek z rodzinną skłonnością do atopii AZS rozpoczyna się właśnie w tym okresie.  

AZS to najczęściej występująca choroba skóry diagnozowana u ciężarnych.  

Charakterystyczne suche, zaczerwienione i swędzące zmiany skórne w zgięciach łokci i kolan mogą pojawić się już w pierwszym trymestrze ciąży. Poza badaniem przedmiotowym lekarz może zlecić oznaczenie z krwi całkowitej ilości przeciwciał klasy IgE, żeby potwierdzić alergiczny charakter schorzenia. Problemy skórne pojawiające się dopiero w zaawansowanej ciąży wymagają zwykle szerszej diagnostyki.  

Zaostrzenie AZS w ciąży poza dyskomfortem dla matki nie wiąże się z ryzykiem dla rozwijającego się płodu.  

W I trymestrze nie wolno stosować doustnych leków przeciwalergicznych. Leczenie miejscowe ciężarna powinna wdrożyć od razu po rozpoznaniu zmian w jak najmniejszej działającej dawce. Zwykle terapię rozpoczyna się od maści z 1% hydrokortyzonem.  

W II i III trymestrze w razie konieczności możesz przyjąć doustne leki przeciwhistaminowe. Względnie bezpieczne są także miejscowe inhibitory kalcyneuryny (np. pimekrolimus, takrolimus). Leczenie powinno odbywać się pod okiem lekarza. Dobierze on odpowiednie preparaty, biorąc pod uwagę nasilenie zmian i zajętą przez nie powierzchnię skóry. Leki zmniejszą świąd, wyciszą stan zapalny i zapobiegną wtórnym infekcjom bakteryjnym i grzybiczym.  

Pamiętaj, by poza leczeniem farmakologicznym zadbać o profilaktykę: 

• Unikaj kontaktu z alergenami wziewnymi, kontaktowymi i pokarmowymi.  
• Ubieraj luźną odzież bawełnianą.  
• Unikaj nieprzepuszczalnych, syntetycznych włókien i wełny.  
• Zrezygnuj z obcisłej i szorstkiej odzieży.  
• Pierz ubrania i pościel w delikatnych środkach dedykowanych alergikom.  
• Unikaj długich kąpieli w gorącej wodzie.  
• Codziennie używaj emolientów przeznaczonych do skóry atopowej. 
• Sięgaj po naturalne kosmetyki dobrej jakości, pozbawione sztucznych zapachów i barwników.  

Pokrzywka alergiczna w ciąży 

Pokrzywkę wywołuje kontakt z alergenem – podobnie jak w przypadku reakcji anafilaktycznej. Rozpoznasz ją po takich objawach skórnych jak: 

• bąble pokrzywkowe,  
• świąd,  
• bolesność, 
• obrzęk. 

Częstość występowania pokrzywki w ciąży i jej objawy nie różnią się od jej typowego obrazu. Nie wpływa ona również na przebieg ciąży.  

Leczenie polega na podawaniu doustnych leków przeciwhistaminowych (loratadyna, cetyryzyna), które możesz przyjmować pod kontrolą lekarza w II i III trymestrze ciąży. Jeśli nie nastąpi poprawa, można zastosować hydroksyzynę. W szczególnie ciężkich przypadkach konieczne jest doraźne podanie doustnych glikokortykosteroidów.   

Wstrząs anafilaktyczny a ciąża  

U kobiet cierpiących na alergię o mechanizmie IgE-zależnym na skutek kontaktu z alergenem może dojść do silnej, uogólnionej reakcji alergicznej – wstrząsu anafilaktycznego. Może być on groźny dla płodu ze względu na ryzyko poważnego niedotlenienia. 

W skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny może doprowadzić do poronienia lub przedwczesnego rozwiązania.  

W czasie porodu szok anafilaktyczny mogą wywołać stosowane profilaktycznie antybiotyki lub leki znieczulające. 

Leczenie anafilaksji w ciąży nie różni się od standardowego postępowania. W przypadku wstrząsu należy jak najszybciej domięśniowo podać ciężarnej adrenalinę i wezwać karetkę pogotowia. W dalszej kolejności w leczeniu stosuje się leki przeciwhistaminowe i doustne glikokortykosteroidy. W czasie hospitalizacji konieczne może okazać się dożylne nawadnianie i tlenoterapia. Im szybciej udzielimy ciężarnej pierwszej pomocy, tym mniejsze ryzyko niedotlenienia płodu. 

Jak chronić się przed alergią w ciąży? 

Przede wszystkim staraj się unikać kontaktu z alergenem. W czasie ciąży ma to szczególne znaczenie, ponieważ pozwala ograniczyć lub całkowicie wyeliminować konieczność zażywania leków.  

Jeśli cierpisz na alergię wziewną na pyłki roślin, koniecznie zapoznaj się z kalendarzem pylenia. Aktualne informacje o stężeniu pyłków w powietrzu możesz śledzić np. w aplikacji dla alergików. Podczas pylenia ogranicz czas przebywania na świeżym powietrzu, noś okulary przeciwsłoneczne i odzież zakrywającą większą część ciała. Po powrocie do domu zmień ubranie i weź prysznic, aby pozbyć się resztek pyłków.  

Jeśli alergenem jest sierść zwierząt, unikaj bezpośredniego kontaktu z uczulającym zwierzęciem. Nie wpuszczaj go do sypialni i regularnie dbaj o czystość w domu. 

W przypadku alergii na roztocza kurzu domowego przynajmniej raz w tygodniu pierz pościel w gorącej wodzie i wybieraj kołdry i poduszki z antyalergicznym wkładem. Ogranicz również liczbę tkanin zbierających kurz, takich jak firanki, zasłony, dywany czy meble tapicerowane. Można także wyposażyć sypialnię w materac o właściwościach antyalergicznych i regularnie prać kołdrę.  

W ramach profilaktyki alergii pokarmowych zapisz, jakie składniki Cię uczulają i całkowicie usuń je ze swojej diety. 

Leczenie alergii w ciąży to duże wyzwanie dla lekarzy. Powinno być ono kompromisem pomiędzy skutecznym złagodzeniem objawów u kobiety a zapewnieniem pełnego bezpieczeństwa dziecku. Pierwszy trymestr to kluczowy etap rozwoju płodu, w którym zażywanie leków doustnych jest niewskazane. W późniejszym okresie ciąży leczenie alergii ma pewne ograniczenia, ale w dużej mierze przypomina standardowe postępowanie. Niemniej jednak kobiety w ciąży powinny podejmować działania profilaktyczne, aby jak najbardziej ograniczyć konieczność przyjmowania leków.