Co to jest rumień guzowaty?

Istotą zmian powstających w przebiegu rumienia guzowatego jest miejscowy stan zapalny w tkance podskórnej, prowadzący do powstania bolesnych guzków. Mają one zwykle średnicę od 1 do 1,5 centymetra, jednak w wyniku wzajemnego zlewania się mogą tworzyć większe skupiska, osiągając średnicę do 20 cm. Skóra pokrywająca zmiany guzowate jest zaczerwieniona i wyraźnie cieplejsza od otaczającej ją skóry zdrowej, co jest cechą charakterystyczną dla toczącego się zapalenia. 

U kogo może wystąpić rumień guzowaty? 

Rumień guzowaty najczęściej występuje u kobiet w grupie wiekowej od 20 do 40 lat, rzadziej u dorosłych mężczyzn. 

Rumień guzowaty u dzieci 

U dzieci obserwuje się ogólnie mniejszą zapadalność niż pośród dorosłych, jednak jest ona niezależna od płci – dziewczynki i chłopcy chorują z taką samą częstością. 

Rumień guzowaty u osób starszych 

W populacji osób starszych (powyżej 65 roku życia) rumień guzowaty występuje sporadycznie. 

Rumień guzowaty – przyczyny 

Identyfikacja przyczyny powstania rumienia guzowatego jest skomplikowana. U ponad połowy przypadków nie udaje się jej określić. Mowa wówczas o rumieniu guzowatym idiopatycznym. Jeśli chodzi o pozostałe kilkadziesiąt procent, na podstawie wnikliwych badań można wykryć czynnik, który miał udział w powstaniu zmian, np. chorobę, lek, bakterię czy wirusa. 

Do takich czynników należą; 

• Sarkoidoza – choroba ziarniniakowa, która zajmuje między innymi płuca i serce. Rumień guzowaty jest najczęstszą skórną manifestacją choroby, a także jednym z trzech objawów charakteryzujących jej postać zwaną zespołem Löfgrena – o ostrym przebiegu, z zapaleniem stawów i powiększeniem węzłów chłonnych wnęk płucnych. 
• Nieswoiste zapalenia jelit, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna. 
• Układowe choroby tkanki łącznej, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie skórno-mięśniowe, twardzina układowa i zapalenia naczyń. 
• Nowotwory złośliwe, a pośród nich te dotykające układu limfatycznego, czyli chłoniaki. 
• Zespół Sweeta – zapalne schorzenie dermatologiczne. 
• Zakażenia bakteryjne, np. zakażenia paciorkowcami, gruźlica, zakażenia układu pokarmowego przez bakterie z rodzaju Salmonella czy Yersinia, a także zakażenia przenoszone drogą płciową – rzeżączka. 
• Infekcje wirusowe, np. wirusami hepatotropowymi – HBV i HCV, a także wirusem HIV czy wirusem Epsteina i Barr oraz cytomegalowirusem. 
• Infekcje grzybicze. 
• Reakcje polekowe, np. na antybiotyki z grupy pochodnych penicyliny oraz z grupy sulfonamidów, leki przeciwleukotrienowe stosowane w astmie oskrzelowej, inhibitory pompy protonowej szeroko dostępne i stosowane m.in. w chorobie refluksowej przełyku, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niesteroidowe leki przeciwzapalne czy doustne środki antykoncepcyjne. 

Rumień guzowaty w ciąży 

Rumień guzowaty może również wystąpić na skutek zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety w czasie ciąży. 

Rumień guzowaty – objawy 

Rumień guzowaty pojawia się w formie rzutu, w którego przebiegu zmiany utrzymują się przez kilka tygodni, zwykle od 2 do 9. Następnie znikają bez pozostawienia trwałych zmian. Epizody u niektórych chorych mogą nawracać – najczęściej w okresie zimy i wiosny. 

U wielu pacjentów pojawienie się właściwych zmian może poprzedzać trwający od 1 do 3 tygodni okres objawów prodromalnych. W tym czasie pacjent może doświadczać: 

• osłabienia, 
• stanów podgorączkowych, czasem nawet gorączek, 
• bólu, a niekiedy zapalenia stawów, 
• objawów infekcji górnych dróg oddechowych, np. kaszlu, 
• bólu brzucha, 
• biegunek, 
• osłabienia apetytu, 
• spadku masy ciała. 

Następnie na skórze zaczynają pojawiać się guzowate, rumieniowe, bolesne zmiany – pojedyncze lub zlewające się w większe grupy. Ich najczęstszą lokalizacją jest przednia powierzchnia podudzi, jednak mogą wystąpić też w innych obszarach: 

• na tylnej powierzchni podudzi, 
• na udach, 
• na pośladkach, 
• na tułowiu, 
• na ramionach, 
• na głowie. 

Co charakterystyczne, na ich powierzchni prawie nigdy nie zachodzi martwica. Ustępują po 2-9 tygodniach, nie pozostawiając blizn. Możliwe jest brunatne przebarwienie skóry w ich miejscu, które jednak również zwykle stopniowo zanika po kilku tygodniach.   

Rumień guzowaty – leczenie 

Rozpoznanie rumienia guzowatego zwykle stawia się na podstawie jego charakterystycznego obrazu klinicznego. 

W diagnostyce wykonuje się badania laboratoryjne, w których uwagę zwraca: 

• podwyższone OB, 
• leukocytoza, 
• neutrofilia, 
• podwyższenie aktywności aminotransferaz, 
• wysokie stężenia immunoglobulin w surowicy krwi. 

Rzadko wykonuje się biopsję zmian skórnych celem ich oceny histologicznej. Dalsze testy diagnostyczne, takie jak badania obrazowe, mikrobiologiczne czy immunologiczne są ukierunkowane na poszukiwanie przyczyn choroby. 

Leczenie powinno skupiać się na terapii choroby podstawowej lub eliminowaniu przyczyn, np. odstawieniu niektórych leków. Objawowo (przeciwbólowo i przeciwzapalnie) stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w niektórych przypadkach – jedynie pod ścisłą kontrolą lekarską – glikokortykosteroidy. 

Rumień guzowaty – powikłania 

Wystąpienia rumienia guzowatego nie należy lekceważyć, gdyż może on sygnalizować obecność w organizmie poważnej ogólnoustrojowej choroby. Jej opóźnione rozpoznanie może doprowadzić do rozwoju ciężkich zmian narządowych, np. w płucach w przypadku sarkoidozy. 

Rumień guzowaty – czy jest zaraźliwy? 

Rumień guzowaty sam w sobie nie jest chorobą zakaźną, więc nie można się nim zarazić. Może występować w przebiegu infekcji bakteryjnych, wirusowych czy grzybiczych i przeniesienie tych drobnoustrojów w czasie kontaktu z chorym jest możliwe. Zakażenie się nimi nie jest jednak równoznaczne z ryzykiem wystąpienia rumienia guzowatego, gdyż w jego rozwoju udział biorą mechanizmy immunologiczne, osobniczo zmienne i specyficzne. 

Źródła: 

• Potempa-Jeziorowska M., Sedlaczek K., Jonczyk P., Potempa A., Kucharzewski M., Rumień guzowaty – kręta droga do rozpoznania przyczyny, w Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 234–241, Via Medica ISSN 1897–3590. 
• Sokolik R., Wiland P., Rumień guzowaty, w Wielka Interna – Reumatologia, wyd. Medical Tribune Polska, wyd. elektroniczne. 
• Irena Zimmermann- Górska, Rumień guzowaty, w Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, s. 2158-2159, ISBN 978-83-7430-568-6.