Czy palenie papierosów może być korzystne dla zdrowia? Obalamy mity!

Palenie a wrzodziejące zapalenie jelita grubego 

Palenie wywiera potwierdzony protekcyjny efekt we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, jednak jest on niewielki i dotyczy w większym odsetku mężczyzn. Co ciekawe, populacja byłych palaczy narażona jest w największym stopniu na rozwój WZJG, a w najmniejszym – aktywnie palący. Pośrednie ryzyko występuje u osób niepalących. Jednocześnie palenie stanowi czynnik ryzyka rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna – innej choroby przewodu pokarmowego, należącej podobnie jak WZJG do grupy nieswoistych zapaleń jelit. W Polsce zachorowalność na WZJG wynosi ok. 10 na 100 tys. osób, a dokładna przyczyna choroby nie jest znana – z pewnością palenie nie chroni nas przed zachorowaniem, zamiast tego znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór płuca. 

Mniejsze ryzyko nowotworów i chorób endometrium? Wręcz przeciwnie! 

Kilka badań na różnych populacjach kobiet palących brało pod uwagę możliwość korzystnego wpływu palenia na endometriozę i nowotwory endometrialne w mechanizmie zwiększenia liczby receptorów progesteronowych. Jednak metaanaliza 38 prac sprzed kilku lat nie znajduje potwierdzenia istnienia takiego związku. Wręcz przeciwnie – ze względu na mnogość karcynogenów w dymie papierosowym, sprzyjających powstawaniu mutacjom komórkowym, palenie zwiększa ryzyko rozwoju każdego nowotworu, w tym:  

• krtani,  
• gardła,  
• przełyku,  
• jamy ustnej,  
• miedniczek nerkowych,  
• pęcherza moczowego,  
• trzustki. 

Lepsze rokowania w chorobach śródmiąższowych płuc? Nie do końca… 

W populacji chorych cierpiących na alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) jest niewielu palaczy. Powodem mogą być: 

• zmniejszona ilość przeciwciał w surowicy pacjentów palących, 
• mniejsza aktywacja komórek układu immunologicznego, 
• spadek produkcji cytokin prozapalnych.  

Mimo to palacz może zachorować na AZPP i zwykle przebieg tej choroby będzie cięższy i gorzej rokujący niż u niepalących. 

Wśród osób chorujących na sarkoidozę również rzadziej obserwuje się palaczy. Nadal w temacie śródmiąższowych chorób płuc palacze z idiopatycznym włóknieniem płuc cechują się lepszym rokowaniem niż byli palacze i osoby niepalące. Możliwym mechanizmem protekcyjnym w tych sytuacjach jest działanie immunomodulujące – hamujące na limfocyty (komórki biorące udział w rozwoju choroby) oraz towarzysząca paleniu rozedma płuc. Prawdopodobnie w przypadku palaczy częściej można rozpoznać włóknienie płuc współistniejące z rozedmą, które także jest chorobą nieuchronnie prowadzącą do niewydolności oddechowej. 

Palenie pomaga schudnąć? Nieznacznie i to za jaką cenę… 

W porównaniu do populacji ogólnej palacze mają tendencję do utrzymywania średnio niższej masy ciała. Prawdopodobnie mechanizmy tego zjawiska obejmują wpływ nikotyny na metabolizm oraz aspekty behawioralne palenia. Różnice w stosunku do niepalącej populacji nie są jednak znaczące, dodatkowo zależą od wielu czynników, w tym liczby wypalanych papierosów i wieku inicjacji. Z kolei dowiedziono, że osoby chorobliwie otyłe dwukrotnie częściej rozwiną nałóg w porównaniu do osób o zdrowym BMI. Jednak niższa masa ciała u wieloletnich palaczy nie ma wpływu na ryzyko przedwczesnego zgonu u prawie połowy z nich. Lęk przed przybraniem na wadze często zmniejsza szansę na współpracę pacjenta i ostateczne zaniechanie palenia, jednak lekarz we współpracy z dietetykiem może doradzić skuteczne sposoby na kontrolowanie masy ciała w trakcie „odwyku” nikotynowego.  

Nikotyna a choroba Parkinsona 

Od wielu lat postulowany jest protekcyjny wpływ palenia na rozwój choroby Parkinsona. Badania epidemiologiczne donoszą o istotnie rzadszym występowaniu choroby wśród palaczy. Sugeruje się ochronny wpływ nikotyny (nie dymu tytoniowego!) na przekaźnictwo dopaminergiczne, proponując badania nad suplementacją nikotyny, np. w diecie. Jednak niektóre z badań wykluczają tę tezę, co mogłoby wskazywać na błędną interpretację danych epidemiologicznych lub odmienną metodologię badań. Niewykluczone jest na przykład występowanie trzeciego, niezależnego czynnika, odpowiedzialnego zarówno za występowanie PD, jak i mniejszą predyspozycję do rozpoczęcia palenia. Jak na razie nie istnieją bezpośrednie dowody na protekcyjny wpływ nikotyny na rozwój choroby Parkinsona. 

Palenie czynnikiem protekcyjnym w chorobie Alzheimera? Największe kłamstwo przemysłu tytoniowego 

Doniesienia na temat korzystnego wpływu nikotyny w chorobie Alzheimera okazują się pochodzić głównie z badań afiliowanych przez przemysł tytoniowy. W metaanalizie z 2010 roku wzięto pod uwagę 43 badania, z których 11 było powiązanych z przemysłem tytoniowym – 8 z nich postawiło wniosek o protekcyjnym efekcie palenia w AD. Artykuły niezależnych grup badawczych zgodnie raportowały konkluzje przeciwne – palenie jest istotnym i modyfikowalnym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera. Jest to aktualne stanowisko środowiska naukowego.  

Podsumowując, niewielkie pozytywne efekty stosowania nikotyny w niektórych chorobach nie przewyższają negatywnych skutków palenia. Dym tytoniowy z upływem lat sieje w organizmie prawdziwe spustoszenie, a szkodliwość palenia zawsze będzie oznaczała zwiększone ryzyko chorób i przedwczesnego zgonu.  

Jakie są możliwości leczenia uzależnienia od tytoniu? 

W celu zwalczenia nałogu stosuje się: 

• terapię substytucyjną nikotyną – dostępna w aptece bez recepty; preparaty mają postać: 
• gum,  
• plastrów,  
• inhalatorów,  
• aerozoli wziewnych,  
• tabletek i pastylek do ssania,  
• wareniklinę – wysoce skuteczna, ale dosyć droga, a przez to mniej dostępna,  
• cytyzynę – wymaga bezwzględnego odstawienia papierosów. 

Od 1996 roku w leczeniu nałogu zaleca się także nietypowe leki przeciwdepresyjne: bupropion i nortryptylinę. Ich działanie prawdopodobnie nie jest związane z działaniem przeciwdepresyjnym – są to jedyne leki o tym działaniu, które pomagają w rzuceniu nałogu. Bupropion o przedłużonym uwalnianiu znamiennie zmniejsza liczbę powrotów do palenia, zmniejsza przyrost masy ciała, a jego stosowanie można rozpocząć jeszcze w trakcie palenia.  

Wareniklina i bupropion są dostępne wyłącznie na receptę. 

Odpowiednią formę leczenia po konsultacji z pacjentem zaleca lekarz. Istotne jest określenie poziomu motywacji do rzucenia oraz chęci współpracy z lekarzem.  

Jak w każdym uzależnieniu, znacznym ułatwieniem w walce z nałogiem jest terapia behawioralna niezależnie od zastosowanego leczenia farmakologicznego. Sukces zależy od poziomu motywacji, chęci szukania pomocy medycznej oraz współpracy pacjenta.  

Podczas wizyty lekarskiej w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej każdy lekarz może rozpoznać uzależnienie od tytoniu, a także często skutecznie pomóc w walce z nałogiem. Zawsze warto spytać lekarza o propozycje leczenia i razem z nim spróbować zorganizować i rozpocząć terapię. Palenie tytoniu wyrządza ogromne szkody w naszym organizmie i na każdym etapie życia warto podjąć próbę rzucenia nałogu.