Czym jest posiew moczu?

Jakie są wskazania do wykonania posiewu moczu? 

Wskazaniem do wykonania tego badania jest wystąpienie u pacjenta objawów zakażenia układu moczowego. Wykonuje się je także w celu sprawdzenia skuteczności działania zaleconego leczenia. 

Zakażenie układu moczowego – objawy 

Typowe objawy zakażenia układu moczowego są następujące: 

• ból przy oddawaniu moczu; 
• częstomocz – przy czym pacjenci często zgłaszają, że mają poczucie naglącego parcia na mocz, a przy wizycie w toalecie oddają jego małe ilości lub nie oddają go wcale; 
• dolegliwości bólowe w dolnej części brzucha. 

Częstym, choć niestałym objawem jest czerwone lub brunatne zabarwienie moczu, pojawiające się na skutek podkrwawiania z błon śluzowych układu moczowego i wynikającej z tego obecności krwi w moczu.  

Przeczytaj również:
Krew w moczu – jakie mogą być jej przyczyny?

Jeśli zajęte są wyższe części układu moczowego, np. nerki, u pacjentów występuje gorączka i ból w okolicy lędźwi. Warto zaznaczyć, że nieleczone zakażenia dolnych dróg moczowych mogą prowadzić do wstąpienia procesu chorobowego wyżej, zajęcia nerek i wystąpienia powyższych objawów.  

Badanie mikrobiologiczne – przebieg 

Przebieg badania mikrobiologicznego można podzielić na trzy etapy: 

• przedlaboratoryjny – polegający na pobraniu materiału i transporcie do odpowiedniej placówki; 
• laboratoryjny – określenie czynnika wywołującego objawy zakażenia, a także oznaczenie lekooporności patogenu; 
• polaboratoryjny – interpretacja otrzymanych wyników oraz określenie optymalnego dla danego pacjenta schematu leczenia. 

Etap pierwszy – prawidłowe pobranie materiału 

Mocz do badania mikrobiologicznego należy pobierać do jałowego pojemnika. Samo pobranie moczu powinno nastąpić po przerwie nocnej – od ostatniego oddania moczu powinny upłynąć minimum 4 godziny.  

Przed pobraniem zaleca się dokładne umycie okolic intymnych w celu ograniczenia ryzyka kontaminacji florą bakteryjną z błon śluzowych i skóry.  

Następnie mocz należy pobrać z tzw. środkowego strumienia. W praktyce oznacza to, że należy oddać odrobinę moczu, a dopiero następną partię pobrać do pojemnika. Końcową część moczu należy również oddać do toalety. Ważne jest, żeby nie dotykać skórą brzegów pojemnika. 

Pobrany materiał należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeśli nie jest to możliwe, mocz na posiew można przechowywać przez maksymalnie dwie godziny w lodówce (w temperaturze +4 stopnie Celsjusza). 

Mocz można pobierać także od pacjentów z podłączonym cewnikiem. Istnienie też możliwość pobrania moczu przez wykonanie nakłucia nadłonowego. Jest to zabieg wykonywany zwykle u noworodków i niemowląt. Umożliwia on określenie, czy zakażenie ma źródło w cewce moczowej, czy pochodzi z wyższych części układu moczowego.   

Etap drugi – ocena laboratoryjna 

Najbardziej klasyczną formą badania mikrobiologicznego jest wykonanie hodowli. Materiał umieszcza się w odpowiednio dobranym podłożu (w przypadku moczu jest to zwykle podłoże krwawe bądź McConkeya). Hodowlę inkubuje się przez 18-24 godzin w 37 stopniach Celsjusza, a następnie ocenia wyhodowane kolonie bakteryjne. Na podstawie ich wyglądu makroskopowego mikrobiolog wybiera odpowiednie testy, aby dokładnie zidentyfikować patogen. Możliwe jest wtedy także wykonanie preparatu mikroskopowego – umożliwia to dokładniejszą obserwację wyhodowanych bakterii. 

Badanie posiewu moczu jest badaniem ilościowym – w praktyce oznacza to, że wynik posiewu moczu uznaje się za dodatni, jeśli ilość bakterii przekracza 100 000 na 1 ml moczu. W takich przypadkach wykonuje się dodatkowo antybiogram – umożliwia on ocenę tego, na jakie antybiotyki dane bakterie są wrażliwe. Dzięki temu lekarz prowadzący może dobrać optymalne leczenie. 

Etap polaboratoryjny 

Etap ten polega na współpracy mikrobiologa oraz klinicysty. Kluczowa może okazać się znajomość prawidłowej flory bakteryjnej, która w warunkach fizjologicznych może zasiedlać dany obszar ciała. W wielu przypadkach materiał na posiew moczu jest pobierany samodzielnie przez pacjenta i zanieczyszczenie próbek własną florą bakteryjną jest stosunkowo częste. 

Badanie posiewu moczu jest prostym i skutecznym narzędziem diagnostycznym, umożliwiającym postawienie trafnej diagnozy. Nieprawidłowy wynik tego badania powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem, który zadecyduje, czy istnieje konieczność włączenia leczenia. 

Przeczytaj również:
Zapalenie pęcherza moczowego – jak rozpoznać i jak leczyć?
Czym jest powikłane zakażenie układu moczowego i jak przebiega?

Źródła: 

• Mikrobiologia lekarska, pod red. nauk. prof. dr hab. med. Piotra B. Heczko, dr hab. n. med. Marta Wróblewska, dr n. biol. Agata Pietrzyk. 
• https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51971,posiew-moczu. 
• https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51947,zapalenie-pecherza-i-inne-zakazenia-ukladu-moczowego. 
• https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-urine-culture#1.