Miedź – właściwości, źródła, nadmiar i niedobór

Miedź – właściwości 

Miedź jest mikropierwiastkiem uczestniczącym w wielu reakcjach biochemicznych, niezbędnym do syntezy enzymów. Jest składnikiem ceruloplazminy, ułatwiającej wchłanianie żelaza i wpływającej na jego homeostazę. Jest ona konieczna do syntezy dysmutazy ponadtlenkowej – enzymu o właściwościach przeciwutleniających, usuwających wolne rodniki, zapobiegającego uszkodzeniom błon komórkowych. Dzięki temu przeciwdziała procesowi starzenia. Wpływa również na tworzenie tkanki kostnej i tkanki łącznej, gdzie poprzez odpowiedni enzym (oksydaza lizylowa) wpływa na krzyżowanie się włókien kolagenu i elastyny. Ponadto jest składnikiem enzymu odpowiedzialnego za produkcję katecholamin (adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy).  

Miedź jest również niezbędna dla prawidłowej kondycji włosów i skóry. Bierze udział w produkcji melaniny – pigmentu znajdującego się w skórze, włosach czy tęczówce oka. 

Miedź jest również niezwykle istotna dla układu nerwowego. Jest niezbędna do rozwoju, dojrzewania i funkcjonowania ludzkiego mózgu, będąc kofaktorem kluczowych enzymów. Jest cząsteczką sygnałową i regulatorową. Należy zaznaczyć, że zarówno niedobór, jak i nadmiar miedzi mogą poważnie wpływać na funkcjonowanie mózgu. Upośledzenie mechanizmów kontrolujących homeostazę miedzi może wiązać się z neurodegeneracją i chorobami takimi jak choroba Wilsona, choroba Menkesa czy choroba Alzheimera.  

Obiecujący wydaje się wpływ miedzi na płodność. Publikacje naukowe wskazują na jej możliwe oddziaływanie na funkcjonowanie i strukturę gonad i gamet męskich, lecz nie jest to jeszcze temat w pełni poznany. Jak wykazują badania, niedobór tego pierwiastka może prowadzić do wadliwej spermatogenezy, zmniejszonego libido i oksydacyjnego uszkodzenia tkanki jąder i plemników, ostatecznie prowadząc do upośledzenia płodności. 

Miedź – źródła 

Zapotrzebowanie dobowe na miedź wynosi 1,2 mg. Jej przyswajalność waha się od 30% do 50%. Miedź wchłaniana jest w żołądku i w górnych odcinkach jelita cienkiego, a następnie razem z białkami (albuminami) transportowana do wątroby. Jej wysoki poziom, poza wątrobą, występuje także w mózgu, sercu i nerkach. Wydalana jest głównie wraz z żółcią przez przewód pokarmowy.  

Do bogatych źródeł pokarmowych miedzi należą:  

• wątróbka (cielęca: 5,5 mg/100 g, wieprzowa: ok. 0,63 mg/100 g, wołowa: 0,62 mg/100 g, drobiowa: ok. 0,3 mg/100 g), 
• warzywa liściaste (natka pietruszki: ok. 0,6 mg/100 g, szpinak: ok. 0,1 mg/100 g, jarmuż: ok. 0,1 mg/100 g),  
• orzechy (brazylijskie: ok. 1,74 mg/100 g, laskowe: ok. 1,29 mg/100 g, migdały: ok. 1,0 mg/100 g, pistacje: ok. 0,8 mg/100 g, włoskie: ok. 0,3 mg/100 g), 
• nasiona (słonecznika: ok. 1,87 mg/100 g, dyni: ok. 1,57 mg/100 g), 
• produkty pełnoziarniste (otręby pszenne: ok. 0,95 mg/100 g, zarodki pszenne: ok. 0,9 mg/100 g, kasza jaglana: ok. 0,8 mg/100 g, płatki owsiane: ok. 0,55 mg/100 g, kasza gryczana: ok. 0,4 mg/100 g, chleb żytni pełnoziarnisty: ok. 0,3 mg/100 g), 
• rośliny strączkowe (soja: ok. 1,5 mg/100 g, soczewica: ok. 0,85 mg/100 g, groch: ok. 0,5 mg/100 g, fasola: ok. 0,48 mg/100 g), 
• kakao: ok. 3,71 mg/100 g, czekolada gorzka: 0,16 mg/100 g. 

Miedź – nadmiar 

Bardzo rzadkim schorzeniem wynikającym z nadmiaru miedzi jest choroba Wilsona. Miedź gromadzi się wówczas w wątrobie, mózgu i nerkach, prowadząc do uszkodzenia i upośledzenia funkcji tych narządów. Uszkodzeniu ulega także narząd wzroku, pojawiają się charakterystyczne żółtobrązowe pierścienie wokół rogówki, nazywane pierścieniami Kaysera-Fleischera.  

Miedź – niedobór 

Niedobory miedzi występują rzadko, częściej w przypadku niedożywienia czy chorób przewodu pokarmowego. Skutkiem niedoboru miedzi jest upośledzenie wchłaniania żelaza, a w konsekwencji niedokrwistość. Niedobór miedzi może powodować uszkodzenia tkanek, spowodowane działaniem wolnych rodników. Wskutek niedoboru mogą wystąpić również zaburzenia pigmentacji oraz kruchość naczyń krwionośnych.  

Podsumowując, miedź jest bardzo istotnym mikroelementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jej najważniejszą funkcją jest udział w syntezie enzymów biorących udział w wielu istotnych procesach biochemicznych. Na szczęście jej niedobory występują rzadko, ze względu na powszechne występowanie w różnorodnych produktach spożywczych.