Rak jelita grubego. Jakie objawy o nim świadczą?

Rak jelita grubego – przyczyny 

Najczęściej (w ok. 90%) rak jelita grubego występuje sporadycznie. Oznacza to, że choroba nie jest związana z obciążeniem genetycznym.

Czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo zachorowania są: 

• wiek – zachorowalność istotnie rośnie po 50. roku życia, z najwyższym wskaźnikiem w grupie osób między 80. a 90. r.ż; nie oznacza to jednak, że sporadyczne zachorowania nie zdarzają się u osób młodszych; 
• nieswoiste zapalenia jelit – w chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego ryzyko raka jelita grubego wzrasta wraz z czasem trwania choroby (po ok. 10 latach od diagnozy);
• radioterapia – ekspozycja na promieniowanie związana z radioterapią okolicy miednicy, brzucha, kręgosłupa zwiększa ryzyko rozwinięcia nowotworu tej okolicy, głównie raka jelita grubego; tacy pacjenci, szczególnie po przebyciu choroby nowotworowej wieku dziecięcego lub raka prostaty, powinni mieć częściej wykonywane badania przesiewowe;  
• mukowiscydoza – ryzyko raka jelita grubego jest zwiększone, z dalszym wzrostem po przeszczepieniu płuc;
• otyłość – jest czynnikiem ryzyka zachorowania, a oprócz tego czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zgonu z powodu raka jelita grubego; 
• cukrzyca – zwiększa ryzyko zachorowania i niekorzystnie wpływa na rokowanie;
• dieta bogata w czerwone, przetworzone mięso – grillowanie, smażenie powoduje powstawanie węglowodorów aromatycznych i innych czynników rakotwórczych;
• palenie papierosów – zwiększa także ryzyko rozwoju polipów jelita grubego, z których część może zmienić się w nowotwór złośliwy; 
• alkohol – jest czynnikiem ryzyka raka jelita grubego i innych nowotworów; jego spożycie związane jest także z dłuższą hospitalizacją, gorszymi wynikami leczenia i zwiększoną śmiertelnością.  

Związek diety z rozwojem raka jelita grubego 

Sposób żywienia jest ściśle powiązany z ryzykiem wystąpienia raka jelita grubego. Dieta może wpływać na ryzyko wystąpienia tego nowotworu nawet w 90%.  

Rodzaj spożywanych produktów, sposób ich produkcji, przetwarzania oraz konserwowania mogą istotnie wpływać na powstawanie i rozwój raka. Dodatkowo tkanka tłuszczowa zlokalizowana wokół brzucha znacznie zwiększa ryzyko rozwoju tego nowotworu.  

Istnieje kilka prostych zasad, które warto wprowadzić do swojego sposobu odżywiania, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka jelita grubego:

• Wyeliminuj z diety produkty o wysokim indeksie glikemicznym (m.in. cukier). Produkty z niskim indeksem glikemicznym to przede wszystkim: pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, świeże warzywa i owoce jagodowe.
• Regularnie jedz warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych. Właściwości przeciwnowotworowe mają np. fasola, cebula, czosnek, szczypiorek, por.
• Włącz do diety nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA). Znajdziesz je w rybach, owocach morza, algach, oleju lnianym, siemieniu lnianym czy nasionach chia.
• Ogranicz czerwone mięso i jego przetwory oraz sól. Unikaj smażenia.

Polipy jelita grubego – objawy 

Nowotwory jelita grubego występują najczęściej sporadycznie, na podłożu polipów jelita grubego, które początkowo mogą nie dawać żadnych objawów. Najczęściej w kolonoskopii specjalista stwierdza niewielkie gruczolaki (poniżej 1 cm). Polipy takie rozwijają się w ciągu kilku lat i mogą ewoluować do raka inwazyjnego. Gruczolaki zaawansowane, tzn. polipy o wielkości powyżej 1 cm, wykazują wyraźnie większą tendencję do złośliwienia.

Zgłoś się na badanie kolonoskopowe nie później niż po 50. urodzinach. Po wykryciu polipa w badaniu endoskopowym zostanie on usunięty i poddany biopsji. 

Objawy polipów jelita grubego to: 

• krwawienie z odbytu, 
• niezamierzona utrata masy ciała, 
• obecność śluzu w kale, 
• nadmierne parcie na stolec. 

Rak jelita grubego – objawy 

Nowotwory jelita grubego, czy to rozwinięte na podłożu polipów, nieswoistego zapalenia jelit, czy też spowodowane obciążeniem genetycznym, mogą lokalizować się w różnych odcinkach jelita, powodując zróżnicowane objawy. Najczęściej jednak występują objawy niecharakterystyczne widoczne makroskopowo lub utajone krwawienie z jelita grubego i ból brzucha, wzdęcia, rzadziej niedrożność.

Objawy bardziej charakterystyczne to: 

• krwawienie z odbytu,
• zmiana rytmu wypróżnień (biegunki i zaparcia),
• wąskie ołówkowate stolce,
• kurczowe bóle brzucha,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• niedokrwistość,
• utrata masy ciała,
• brak łaknienia,
• krew utajona w stolcu.

Rak jelita grubego przez długi czas może nie dawać żadnych objawów lub dawać objawy niespecyficzne, niełatwe do uchwycenia.

Rozpoznanie raka jelita grubego

Do badań wykorzystywanych w diagnostyce nowotworów jelita grubego należy przede wszystkim kolonoskopia. Poza tym ultrasonografia jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i endosonografia.

Przy ocenie wznowy nowotworu zastosowanie znajduje PET (pozytonowa tomografia emisyjna). Istotne znaczenie ma również monitorowanie poziomu CEA (antygen rakowo-płodowy, marker nowotworowy) w surowicy i morfologia krwi obwodowej.

Leczenie raka jelita grubego

Podstawą jest leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu guza wraz z marginesem otaczającej go tkanki oraz okolicznymi węzłami chłonnymi. Lekarz stosuje metodą otwartą lub coraz częściej metodą laparoskopową, a następnie odtwarza ciągłość przewodu pokarmowego.

U większości chorych stosuje się chemioterapię uzupełniającą po zabiegu chirurgicznym. W przypadku raka odbytnicy zastosowanie ma radioterapia.

Profilaktyka raka jelita grubego

• Aktywność fizyczna – wyniki metaanaliz pokazują redukcję ryzyka o nawet 25%, porównując bardzo aktywne do zupełnie nieaktywnych osób.  
• Dieta – obecność owoców i warzyw korzystnie wpływa na redukcję ryzyka raka jelita grubego. Znaczącą różnicę obserwuje się między osobami jedzącymi mięso a wegetarianami, a najlepiej wypadają pescowegetarianie, czyli osoby uwzględniające ryby w swojej w bezmięsnej diecie. Korzystnymi elementami diety są także błonnik, witaminy D i B6 oraz wapń.
• Aspiryna i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne – stosowane przewlekle przez pacjentów z wysokim ryzykiem rozwoju raka jelita grubego wykazały działanie protekcyjne.  

Pacjenci obciążeni, tzn. starsi, otyli, chorujący na cukrzycę lub choroby jelit, z historią nowotworów jelita grubego w rodzinie, powinni regularnie poddawać się badaniom kontrolnym. Badaniem przesiewowym jest kolonoskopia, refundowana w Polsce dla osób między 50. a 65. r.ż., u których w ciągu ostatnich lat nie było wykonywane to badanie.

Osoby między 40. a 49. r.ż. powinny zgłosić się na badanie, jeżeli mają krewnego pierwszego stopnia z rozpoznanym rakiem jelita grubego. Przesiewowa kolonoskopia zmniejsza ryzyko zgonu z powodu tego typu nowotworu nawet o 90%. Wczesne wykrycie i usunięcie niepokojących zmian zwiększa szanse na wyleczenie.  

Przeczytaj również:
Kolonoskopia. Jak przebiega badanie? Jak się do niego przygotować?