Żółtaczka. Objaw, którego nie możesz lekceważyć 

Żółtaczka – rodzaje

Żółtaczka nie jest chorobą. To objaw, który może świadczyć o wielu schorzeniach. Wynika ze zbyt dużego stężenia bilirubiny we krwi.

Bilirubina powstaje z rozpadu krwinek czerwonych (erytrocytów) w wątrobie i śledzionie, a dokładnie z hemu. Jest on składnikiem hemoglobiny odpowiedzialnej za transport tlenu. Później bilirubina dostaje się do krwi, gdzie bardzo szybko łączy się z białkiem (albuminą). W ten sposób powstaje tzw. bilirubina niesprzężona (pośrednia), do której w komórkach wątroby dołączany jest kwas glukuronowy. Po tej przemianie powstaje tzw. bilirubina sprzężona (bezpośrednia). Taka postać bilirubiny staje się składnikiem żółci, która ułatwia nam trawienie tłuszczów. W ten sposób dostaje się do przewodu pokarmowego, a następnie opuszcza organizm wraz z kałem.  

W naszej krwi krąży zarówno bilirubina pośrednia, jak i bezpośrednia. Jeśli dodamy stężenia obu frakcji, to otrzymamy poziom bilirubiny całkowitej. Mimo że prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej we krwi mieści się w przedziale 0,3-1,2 mg/dl, żółtaczka jest zauważalna dopiero wówczas, gdy jej poziom jest większy niż 2,5 mg/dl. 

Wyróżniamy trzy główne rodzaje żółtaczek: 

• przedwątrobową – wynika z zaburzonego transportu bilirubiny do wątroby lub problemów z łączeniem jej z kwasem glukuronowym. Inny powód to zbyt duża produkcja bilirubiny, z którą nasza wątroba nie potrafi sobie poradzić. Ten typ występuje w pierwszych dniach życia dziecka jako żółtaczka noworodkowa oraz podczas anemii hemolitycznej, gdy krwinki czerwone są nadmiernie niszczone; 
• wątrobową – wynika z uszkodzenia wątroby; 
• pozawątrobową (mechaniczną) – powstaje jako skutek zablokowania odpływu żółci. 

Żółtaczka – objawy 

Żółtaczka objawia się zażółceniem skóry, błon śluzowych i białkówek oczu. Wraz z narastaniem poziomu bilirubiny we krwi jest widoczna najpierw na oczach, a następnie na skórze.

Jeśli zauważysz u siebie żółte zabarwienie skóry czy twardówek oczu, to koniecznie udaj się do lekarza.

Mimo nazwy skóra chorego z żółtaczką przyjmuje czasami kolor szarozielonkawy.  

Do innych objawów, które mogą być związane z żółtaczką, zaliczamy: 

• jasny stolec i ciemny mocz (szczególnie w przypadku żółtaczki wątrobowej i pozawątrobowej),
• swędzenie skóry, które nasila się np. po ciepłej kąpieli, 
• ból brzucha, 
• nudności i wymioty, 
• osłabienie, 
• chudnięcie. 

Żółtaczka – przyczyny 

Żółtaczka jest objawem wielu różnych chorób i zaburzeń. 

Do przyczyn żółtaczki przedwątrobowej zaliczamy m.in.: 

• niedokrwistości hemolityczne, których źródłem jest intensywne niszczenie krwinek czerwonych (erytrocytów), np. sferocytoza czy anemia sierpowata, 
• ciężkie oparzenia, 
• choroby genetyczne związane z zaburzonym łączeniem bilirubiny z kwasem glukuronowym w wątrobie (zespół Gilberta oraz zespół Criglera i Najjara). 

U podstaw żółtaczki wątrobowej leżą następujące stany: 

• zapalenia wątroby powodowane przez wirusy – WZW typu A, B lub C, EBV (wirus Epsteina-Barr), HSV (wirus opryszczki) czy CMV (cytomegalowirus), 
• infekcje bakteryjne, np. kiła i borelioza, 
• zatrucie lekami lub toksynami, np. grzybami, 
• nadużywanie alkoholu, 
• marskość wątroby, 
• choroby autoimmunologiczne, np. autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC), 
• nowotwory wątroby. 

Najważniejsze przyczyny żółtaczki pozawątrobowej to: 

• kamica przewodowa, czyli obecność złogów (kamieni) w przewodzie żółciowym; żółć z pęcherzyka żółciowego wydostaje się do przewodu pokarmowego,  
• zapalenie dróg żółciowych, 
• choroba autoimmunologiczna – pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC), 
• rak zajmujący trzustkę, drogi żółciowe lub pęcherzyk żółciowy. 

Żółtaczka – diagnostyka 

Pierwszym krokiem w diagnostyce żółtaczki jest przeprowadzenie rozmowy z pacjentem.

Lekarz zapyta Cię, jak długo występują objawy oraz czy są obecne dodatkowe symptomy, np. ciemniejsze zabarwienie moczu, jaśniejszy stolec, ból brzucha czy niższa masa ciała.

Poinformuj lekarza o przyjmowanych lekach, spożywaniu alkoholu i innych chorobach.  

Następnie lekarz przeprowadzi dokładne badanie, podczas którego skupi się głównie na jamie brzusznej. 

Aby potwierdzić, że zmiana koloru skóry, błon śluzowych i białkówek to żółtaczka, lekarz zaleci badanie krwi oceniające poziom bilirubiny z podziałem na frakcję sprzężoną i niesprzężoną. W typie przedwątrobowym żółtaczki obserwuje się wysoki poziom bilirubiny niesprzężonej, a w przypadku żółtaczki pozawątrobowej sprzężonej. Typ wątrobowy występuje zwykle z wysokimi wartościami obu frakcji bilirubiny. 

Poza tym lekarz może zadecydować o wykonaniu dodatkowych badań:

• laboratoryjnych – morfologii, enzymów wątrobowych (AspAT, AlAT, GGTP i fosfataza zasadowa), albuminy,
• pod kątem infekcji wirusowych,
• poszukiwanie przeciwciał obecnych w chorobach autoimmunologicznych. 

W trakcie diagnostyki zwykle wykonuje się USG jamy brzusznej, a czasami również TK (tomografię komputerową) i MRI (rezonans magnetyczny).

Żółtaczka – leczenie

Podstawą leczenia żółtaczki jest właściwa terapia choroby, która odpowiada za jej powstanie, np.: 

• leki immunosupresyjne w przypadku autoimmunologicznego zapalenia wątroby,  
• leczenie przeciwwirusowe przy infekcji WZW typu C, 
• odpowiednia terapia onkologiczna, jeśli rozpoznano nowotwór. 

W przypadku stwierdzenia uszkodzenia wątroby wynikającego ze stosowanych leków zwykle konieczne jest ich odstawienie. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z alkoholową chorobą wątroby, to najlepszym rozwiązaniem jest rezygnacja z alkoholu.

Żółtaczka a zespół Gilberta 

Jeżeli żółtaczka pojawia się u Ciebie raz na jakiś czas, szczególnie podczas infekcji, gorączki, silnego stresu czy po alkoholu, to możliwe, że cierpisz na zespół Gilberta. Jest to genetyczna choroba dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że chory otrzymuje jeden uszkodzony gen od ojca, a drugi od matki. Taka sytuacja zdarza się częściej, gdy rodzice są ze sobą spokrewnieni. Zespół Gilberta jest spowodowany mutacją w genie UGT1A1. Jej skutkiem jest zaburzona przemiana bilirubiny w wątrobie z postaci pośredniej na bezpośrednią.  

Zespół Gilberta jest dość powszechną chorobą. Szacuje się, że dotyka nawet 5-7% populacji i częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. U większości osób przejawia się tylko okresowo występującą żółtaczką. Nie wymaga żadnego leczenia i nie wiąże się z nieprawidłową pracą wątroby. 

Czy żółtaczka jest zaraźliwa? 

Niektórymi chorobami objawiającymi się żółtaczką możemy się zarazić od innych osób czy poprzez spożyte jedzenie. Mowa tu głównie o zapaleniach wątroby spowodowanych przez wirusy HAV, HBV i HCV. 

Wirusowym zapaleniem wątroby typu A (WZW A) możemy się zarazić drogą pokarmową, czyli przez zanieczyszczone jedzenie lub wodę. Z tego względu potocznie jest nazywane „żółtaczką pokarmową”.  

Typy B i C wirusowego zapalenia wątroby (WZW B i WZW C) są przenoszone na trzy sposoby: 

• kontakt z zakażoną krwią, np. w salonie tatuażu, u kosmetyczki czy podczas zabiegów medycznych, 
• stosunki płciowe, 
• z matki na dziecko podczas porodu. 

Pamiętaj, że możesz uniknąć zachorowania na wirusowe zapalenia wątroby. Ważna jest odpowiednia higiena oraz stosowanie jednorazowego sprzętu w gabinetach tatuażu, u fryzjera i kosmetyczki. W przypadku WZW A i B możliwe są również szczepienia ochronne.

Przeczytaj również:
Zespół Gilberta – co to za choroba?