Podreaktywność sensoryczna u dzieci
Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) mogą przejawiać się na wiele sposobów. Wśród nich znaleźć możemy dyspraksję, nadreaktywność sensoryczną, obniżoną reaktywność sensoryczną, zaburzenia posturalne, a także poszukiwanie sensoryczne, które wraz z obniżoną reaktywnością zwane są także podreaktywnością (podwrażliwością) sensoryczną. To właśnie na niej skupiać się będzie poniższy artykuł.
Czym jest podreaktywność (podwrażliwość) sensoryczna?
Podreaktywność według Carol Stock Kranowitz, autorki wielu książek o tematyce integracji sensorycznej, oznacza zachowanie charakteryzujące się powolnymi reakcjami na stymulację. Wywołanie reakcji zajmuje dużo czasu lub wymaga wysokiej intensywności stymulacyjnej. Cechą szczególną w takim przypadku jest ciągłe poszukiwanie wrażeń sensorycznych lub wręcz przeciwnie – wycofanie się i występujące problemy z pobudzeniem reakcji na bodźce. Podreaktywność sensoryczna należy do zaburzeń modulacji sensorycznej.
Zaburzenia modulacji sensorycznej (SMD)
Zaburzenia modulacji sensorycznej mają miejsce w sytuacji, gdy centralny układ nerwowy nie jest w stanie prawidłowo odebrać, rozpoznać, kontrolować i wykorzystać bodźców otrzymywanych ze świata zewnętrznego. Wymienione procesy zachodzą bez naszej wiedzy, całkowicie nieświadomie, nie mamy więc na nie bezpośredniego wpływu. Zaburzona modulacja przejawia się różnorodnie, między innymi właśnie poprzez podreaktywność sensoryczną. Dziecko zmagające się z podreaktywnością (podwrażliwością) nie ma problemu z wrażeniami sensorycznymi, można powiedzieć, że wręcz ich nie zauważa. Warto zaznaczyć, że dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może mieć problemy zarówno z nadreaktywnością, jak i podreaktywnością, co dawać będzie zróżnicowany obraz wrażeń, których dziecko unika i tych, których intensywnie poszukuje.
| Wrażenia | Dziecko podreaktywne | Dziecko poszukujące wrażeń sensorycznych |
| Dotyk | Brak świadomości bycia brudnym (dotyczy to zarówno brudnego ciała, jak i odzieży), brak świadomości bycia dotkniętym przez inne osoby i przedmioty, brak świadomości samopoczucia, dziecko właściwie samo nie wie, jak się czuje w danej chwili, częste upuszczanie przedmiotów; brak reakcji na ból fizyczny, dziecko może się zranić i nie zdaje sobie z tego sprawy, nie czuje, że ma źle założone ubranie, zadawanie bólu zwierzętom i ludziom, nie rozumiejąc ich cierpienia; | Stałe poszukiwanie wrażeń, celowe brudzenie się, kosztowanie rzeczy niejadalnych, wpadanie na inne osoby i przedmioty będące w bezpośrednim otoczeniu; |
| Ruch i równowaga | Brak świadomości i reakcji na to, że ktoś dziecko popchnął, przesunął, przewrócił, brak świadomości zbliżającego się upadku lub nagłej zmiany pozycji ciała; brak odruchów wymiotnych podczas długiego huśtania, kręcenia się itp., dziecko nie zauważa ruchu i nie sprzeciwia się jemu; | Dziecko uwielbia szybkie kręcenie, podczas którego nie robi mu się niedobrze; nadpobudliwość, wiercenie, ciągłe poszukiwanie mocnego ruchu i wrażeń motorycznych; |
| Pozycja ciała i kontrola mięśni | Dziecko uwielbia zabawy polegające na przepychankach, popychaniu, ciągnięciu, noszeniu czegoś ciężkiego; | Dziecko lubi być przytulane i ściskane; lubi zabawy wymagające wysiłku i ruchu; |
Dzieci, u których podejrzewa się zaburzenia integracji sensorycznej, mogą także przejawiać inne, współwystępujące, czasem dziwne dla otoczenia reakcje:
| Wrażenia | Podreaktywność („nuda”) | Poszukiwanie wrażeń sensorycznych („więcej”) |
| Wzrok | Ignorowanie bodźców wzrokowych, brak reakcji na zbliżające się przedmioty, odwraca się w stronę jasnego światła, długie wpatrywanie się w przedmioty, ludzi, twarze; | Stale poszukuje miejsc i przedmiotów stymulujących wzrokowo, lubi błyszczące przedmioty, które się poruszają, migoczące światło itp. |
| Słuch | Ignorowanie głosów i dźwięków, które dla innych mogą być zbyt intensywne; lubi mocne brzmienia i rytmy, a także przebywać blisko głośnych dźwięków; | Lubi głośne dźwięki, tłum i przebywanie w hałaśliwych pomieszczeniach; hałas go nie męczy; |
| Węch | Nie potrafi wyczuć smaku pokarmu; nie zwraca uwagi na brzydkie zapachy; | Wącha wszystko i poszukuje wrażeń węchowych, nie przeszkadzają mu brzydkie zapachy, np. zabrudzonej bielizny; |
| Smak | Lubi mocno przyprawione pokarmy lub bardzo ostre, które nie wywierają na nim żadnego wrażenia; | Smakuje niejadalne rzeczy; preferuje mocno doprawione pokarmy lub o wysokiej temperaturze; |
Problemy mające związek z podreaktywnością sensoryczną
Sen – trudności w zasypianiu, częste budzenie się w nocy lub potrzeba dość długiej drzemki w ciągu dnia bądź jej całkowity brak mimo silnego zmęczenia; problemy ze snem mogą mieć związek z dużą potrzebą ruchu, która nie została zaspokojona w ciągu dnia, co skutkuje stanem silnego pobudzenia w nocy i problemami ze snem; Podreaktywność może wywoływać brak wygody w łóżku, dziecku może przeszkadzać prześcieradło, piżama lub kołdra;
Spożywanie pokarmów – wybiórczość pokarmowa, ograniczona lista produktów do spożycia;
Trawienie i wypróżnianie – mogą występować trudności w rozpoznawaniu sygnałów z ciała – dziecko nie czuje, że jest spragnione lub musi skorzystać z toalety, podwrażliwość może przejawiać się poprzez brak odczuwania wilgoci i kontroli nad własnym pęcherzem, co może skutkować moczeniem się w nocy, a także częstym niekontrolowanym oddawaniem moczu w ciągu dnia, bez zwracania na to uwagi;
Kłopoty z uwagą – zbyt krótki czas skupiania uwagi, nawet podczas czynności, które lubi, łatwo się rozprasza, dezorganizuje;
Problemy emocjonalne – trudności w nawiązywaniu nowych znajomości, frustracja, problemy z komunikacją.
Podreaktywność sensoryczna – kiedy udać się do specjalisty?
Jeśli masz wątpliwości, czy Twoje dziecko rozwija się prawidłowo lub podejrzewasz, że może cierpieć na zaburzenia integracji sensorycznej, skonsultuj to z odpowiednim specjalistą, który będzie umiał dalej Cię pokierować. Pamiętaj jednak, że cechy zaburzeń integracji sensorycznej są różne i nie wszystkie wymienione powyżej muszą występować – być może będzie to jeden, dwa symptomy, a może całkowicie odrębne. Dziecko może być zarówno nadwrażliwe, jak i podwrażliwe w stosunku do różnych wrażeń. Zdarza się również, że dziecko przejawia cechy zaburzeń SI, a one wcale nie mają miejsca. Dziecko może unikać pewnych wrażeń, np. dotyku, z powodu lęku.
Pamiętaj! Każdy z nas przejawia co jakiś czas zaburzenia sensoryczne.
Ma to związek z tym, że jesteśmy w stanie ciągłego przetwarzania sensorycznego i nie jesteśmy codziennie odpowiednio „wyregulowani”.
Źródło:
Stock Kranowitz, Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Harmonia Universalis, Gdańsk 2011.
Jakbym czytała opis swojej córki. To chyba nie dobrze.
Czy ktoś wie jak pomóc dziecku w domu ?
Pani Olu, jeżeli widzi Pani niepokojące objawy u swojego dziecka, naprawdę warto je skonsultować z dobrym specjalistą, zaczynając od pediatry. Działając na własną rękę można to zrobić niewłaściwie i opóźnić wdrożenie odpowiedniej terapii. Każde dziecko jest inne i to co jednemu pomogło, nie zawsze musi pomóc innemu, nawet przy podobnych objawach. Pozdrawiam serdecznie.