Dieta sensoryczna dla dziecka

Znaczenie diety w naszym życiu

Dla wielu z nas dieta wiąże się z odchudzaniem. W rzeczywistości dieta to sposób odżywiania, który ma na celu prawidłowe odżywianie i zachowanie sylwetki. Priorytetem nie jest zatem zgubienie zbędnych kilogramów. Dieta charakteryzuje się:

• regularnością (np. spożywanie posiłków o konkretnej godzinie/porze dnia),
• dostosowaniem do osoby, dla której jest tworzona,
• dążeniem do poprawy jakości życia – dobre samopoczucie, odpowiednia waga, prawidłowe wyniki badań medycznych itp.,
• różnorodnością.

Wszystkie wymienione aspekty odnoszą się również do diety sensorycznej.

Dieta sensoryczna – na czym polega?

Dieta sensoryczna polega na wykonywaniu różnych czynności ruchowych. Celem ćwiczeń jest poprawa funkcjonowania zmysłów dziecka, u którego występują zaburzenia integracji sensorycznej. Ćwiczenia nie są skomplikowane. Można wykonywać je spontanicznie w domowym zaciszu. W doborze diety sensorycznej pomoże specjalista w zakresie integracji sensorycznej, który potrafi dostrzec problemy występujące u konkretnego dziecka. Dieta rozwija i doskonali wszystkie zmysły:

• dotyk – dzięki naszej skórze do mózgu zostaje przekazana informacja o kształcie, fakturze, rozmiarze i miękkości lub grubości przedmiotów. Zmysł dotyku umożliwia rozpoznanie, czy to my czegoś dotykamy, czy jesteśmy dotykani przez kogoś,
• równowagę – układ przedsionkowy, który znajduje się w uchu wewnętrznym, informuje nas o przestrzeni oraz ułożeniu naszego ciała względem innych płaszczyzn,
• wzrok,
• słuch, 
• pozycję ciała (zmysł proprioceptywny) – ma związek z czuciem głębokim, a tym samym poczuciem własnego ciała, pozycji rąk i nóg,
• węch.

Stosując dietę sensoryczną w domu, warto znać kilka istotnych zasad

1. Wykorzystaj zainteresowania swojej pociechy – nie ma nic lepszego niż połączenie przyjemnego z pożytecznym! Wykorzystanie pasji Twojego dziecka w trakcie ćwiczeń urozmaici je i zmotywuje do ich wykonywania. Dzięki temu dziecko nie będzie odbierało ćwiczeń jako obowiązek, lecz jako zabawę.
2. W miarę możliwości ćwiczcie na świeżym powietrzu. Badania wykazały, że większość czasu spędzamy w pomieszczeniach, w których dostęp do świeżego powietrza jest ograniczony. Wykorzystaj dietę sensoryczną jako sposób na zabawę na zewnątrz. To dobra okazja, aby się dotlenić.
3. Pozwól dziecku dowodzić zabawą – zapewnij poczucie, że to ono przewodzi zabawie.
4. Dostosuj ćwiczenia do wieku i możliwości dziecka – zajęcia powinny być dopasowane do poziomu rozwoju Twojego dziecka. Rozpocznij od prostych ćwiczeń. Z czasem możesz podnosić poziom trudności poszczególnych zadań.
5. Zwróć uwagę na to, jakich wrażeń szuka Twoja pociecha i dostosuj zabawę do jego potrzeb.
6. Jeśli któregoś z ćwiczeń nie uda się Wam wykonać – nie przejmuj się! Spróbujcie jeszcze raz lub przerwijcie ćwiczenie. Nic na siłę – być może to nie jest odpowiedni czas na nie.

Zabawy rozwijające i doskonalące poszczególne zmysły

Dotyk

• Zabawa “Niby-farbą” – rolę farby może odgrywać np. pianka do golenia, płyn do kąpieli, a nawet błoto. Niby-farbą możemy rysować, wyciskać ją i modelować.
• Myjnia – wykorzystujemy piankę do golenia i “myjemy” nią samochodziki, które po wyjechaniu z myjni są czyste i lśniące.
• Zamek z piasku – zabawa suchym piaskiem. Możemy go moczyć i formować z niego budowle.
• Ugotowany makaron – najbardziej odpowiedni będzie makaron do spaghetti. Po ugotowaniu dziecko może formować z niego różne kształty, tworzyć przestrzenne „rysunki”.
• Ciastolina – dzięki niej możemy pobawić się z dzieckiem np. w restaurację, tworząc przeróżne potrawy.
• Dotykowy szlak – do tej zabawy możemy wykorzystać wszystko, po czym można chodzić. Ważne, aby materiały te miały zróżnicowaną fakturę.
• Bal przebierańców – przebieramy się z dzieckiem w kolorowe stroje, włączamy muzykę i rozpoczynamy zabawę.
• Mumia – zawijanie dziecka w koc, prześcieradło itp.

Podczas tych zabaw rozwijamy u dziecka identyfikację dotykową, kreatywne myślenie, a także świadomość własnego ciała. Ponadto podczas przebieranek, wyciskania pasty czy pianki do golenia rozwijana jest siła rąk, a także koordynacja wzrokowo-ruchowa.

Równowaga (zmysł przedsionkowy)

• Balansowanie na jednonogim stołku – stołek z jedną nogą można wykonać samodzielnie lub kupić. Zadaniem dziecka jest siedzenie na stołku i utrzymanie równowagi jak najdłużej. Korzyści: rozwój równowagi, świadomości własnego ciała, planowanie motoryczne (szukanie sposobu na utrzymanie równowagi).
• Przechodzenie przez kładkę-huśtawkę – podczas tego ćwiczenia dziecko odnajduje środek ciężkości własnego ciała. Poprawia się balans i świadomość ciała, a także stabilność posturalna. Ponadto chodzenie do przodu i do tyłu po kładce aktywizuje ośrodek językowy w mózgu, co pobudza aktywność językową i werbalną.
• Trampolina – skakanie pobudza układ nerwowy. Ćwiczenie to można połączyć z recytacją wiersza lub śpiewaniem piosenki. Korzyści wynikające ze skakania: intensywne bodźcowanie układu przedsionkowego, rozwój dużej motoryki i czucia własnego ciała, rozwój pamięci słuchowej oraz stymulacja ośrodków mowy.
• Zabawy w diadzie – warto, aby w tych ćwiczeniach brała udział osoba dorosła.

• • taczka –  osoba dorosła chwyta dziecko za nogi. Dziecko obrócone jest przodem do podłoża i porusza się na rękach, 
  • samolot – dorosły leży na plecach z nogami i rękami zwróconymi ku górze, utrzymując na nich dziecko.
  • konik – dorosły jest tytułowym konikiem, a dziecko jeźdźcem.
  • taniec – dziecko staje na stopach osoby dorosłej, po czym wspólnie tańczą.

Korzyści płynące ze stosowania powyższych ćwiczeń: rozwój układu przedsionkowego, regulacja zmysłu dotyku, rozwijanie świadomości ciała i koordynacji ruchowej.

Zmysł proprioceptywny – pozycja ciała

• Butelka – do tej zabawy możemy wykorzystać kilka dużych butelek po napojach wypełnionych (w różnych proporcjach) kolorowym płynem, np. zabarwionym barwnikiem spożywczym. Ćwiczenie polega na podnoszeniu, popychaniu, przesuwaniu, przenoszeniu, kopaniu, potrząsaniu oraz przytulaniu butelek. Korzyści z jego stosowania: rozwój zmysłu proprioceptywnego i świadomości własnego ciała, aktywizacja funkcji wzrokowych, rozwój wyobraźni.
• Lina – poruszanie się wzdłuż liny do przodu i do tyłu, układanie skrzyżowań z wykorzystaniem liny, przeskakiwanie, chodzenie po linie, któremu towarzyszy inna czynność, np. łapanie baniek mydlanych. Korzyści wynikające ze stosowania tego ćwiczenia: rozwój świadomości własnego ciała, stabilność posturalna, równowaga i koordynacja wzrokowa.

Wzrok

• Zamalowywanie określonych liter w tekście.
• Układanie planu dnia na dużym arkuszu papieru.
• Rzut piłką do celu.
• Gra w catch ball (płaskie talerze z rzepami i piłka do tenisa).
• Łowienie rybek. 
• Zbieranie drobnych kamyczków, orzeszków rozsypanych po podłodze.

Korzyści płynące ze stosowania powyższych ćwiczeń: rozwijanie dyskryminacji wzrokowej, motoryki małej, rozwój funkcji wzrokowo-ruchowych, kontrola motoryczna, koordynacja oko-ręka oraz planowanie motoryczne.

Słuch  

• Zabawa z wykorzystaniem instrumentu, np. fletu – osoba dorosła gra na flecie. Dziecko, w zależności od wysokości usłyszanego dźwięku, unosi bądź opuszcza ręce.
• Dopasowywanie dźwięków – w słoikach umieszczamy różne nasiona, np. fasoli, grochu lub ryżu. Zadaniem dziecka jest dopasowanie usłyszanego dźwięku do rodzaju produktu.
• Wystukiwanie usłyszanego rytmu rękoma i nogami.
• Rozpoznawanie dźwięków instrumentów.

Ćwiczenia i zabawy słuchowe uczą dziecko identyfikacji słuchowej, poczucia rytmu, rozwijają pamięć słuchową i koordynację obustronną.

Smak i węch

• Powiedz, co czujesz – rozpoznawanie różnorakich zapachów z zasłoniętymi oczami. Możemy do tego wykorzystać kwiaty, pożywienie, przedmioty itp.
• Zgniatanie płatków kwiatów i ich wąchanie.
• Posmakuj i powiedz – dziecko próbuje różnego rodzaju pożywienia, np. żelki, owoce itp., i próbuje odgadnąć, co właśnie zjadło. Warto zasłonić dziecku oczy.

Korzyści ze stosowania powyższych ćwiczeń: rozwijanie dyskryminacji węchowej i smakowej, doznawanie nowych wrażeń węchowych i smakowych, rozwijanie pamięci i koordynacji oko-ręka.

Źródła:

• Carol Stock Kranowitz, Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw, wyd. Harmonia Universalis 2012,
• Odowska-Szlachcic Bożenna, Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, wyd. Harmonia.