Koronarografia. Co to jest? Przygotowanie i wskazania do badania

Koronarografia – co to jest za badanie? 

Koronarografia jest radiologicznym zabiegiem diagnostycznym. Podczas badania ocenie poddaje się budowę oraz drożność tętnic, które są odpowiedzialne za doprowadzenie krwi do mięśnia sercowego. Badania ma na celu m.in. wyjaśnienie przyczyn dolegliwości bólowych w klatce piersiowej. Koronarografia finalnie daje odpowiedź, czy chory może kontynuować leczenie zachowawcze, czy też potrzebuje leczenia inwazyjnego. Badanie potwierdza diagnozę niewydolności wieńcowej oraz pomaga wybrać najkorzystniejszą metodę leczenia.

Koronarografia – na czym polega? Przebieg zabiegu 

Zabieg koronarografii odbywa się w znieczuleniu miejscowym – najczęściej do zabiegu wykorzystywana jest tętnica udowa, rzadziej ramienna lub promieniowa. Badanie odbywa się w sali zabiegowej, w tzw. pracowni hemodynamicznej lub angiograficznej. Do ujścia prawej i lewej tętnicy wieńcowej kolejno wprowadza się cewniki. Każdą z tętnic lekarz obrazuje co najmniej w dwóch prostopadłych projekcjach. Podczas badania rutynowo wykonywana jest wentrykulografia lewej komory oraz pomiar ciśnienia tętniczego w lewej komorze i aorcie. 

Podczas procedury koronarografii wykorzystywany jest środek cieniujący, czyli kontrast radiologiczny, dzięki któremu uwidaczniane są naczynia i serce. Środek kontrastowy podaje się kilkukrotnie do każdej z tętnic wieńcowych. Najczęstszymi zmianami obrazowanymi w koronarografii są zmiany miażdżycowe.  

Całe badanie jest nagrywane na dysk zewnętrzny, by po badaniu lekarz specjalista mógł odtworzyć materiał.  Lekarz poddaje ocenie tętnice wieńcowe, ich zwężenie lub całkowitą niedrożność oraz ocenia anatomię serca. Nowoczesny sprzęt do analizy wyników badań pozwala lekarzowi wyliczyć procentowy ubytek światła tętnicy, długość zmiany oraz średnicy naczynia. Na tej podstawie lekarz podejmuje ostateczną decyzję w kwestii dalszego postępowania medycznego.  

Do metod leczenia zalicza się:  

• angioplastykę wieńcową,  
• wszczepienie pomostów aortalno-wieńcowych, 
• leczenie zachowawcze. 

Czy koronarografia boli? 

Podczas badania koronarografii pacjentowi podawany jest środek kontrastowy. Jedynie podanie środka cieniującego może okazać się dla pacjenta nieprzyjemne, ponieważ wiąże się z uczuciem bólu, gorąca lub ciężaru w klatce piersiowej. Dodatkowo po podaniu środka cieniującego pacjent może doświadczyć wymiotów lub odczynu alergicznego.  

Dlaczego przeprowadza się koronarografię? Poznaj potencjalne przyczyny 

Badanie koronarografii pozwala na wykrycie: 

• zmian miażdżycowych w naczyniach tętniczych i skrzepliny;
• mostka mięśniowego – jest to wiązka mięśniowa przerzucająca się nad położoną nasierdziowo tętnicę wieńcową, co podczas skurczu serca powadzi również do skurczu wiązki; w konsekwencji powoduje to zaciskanie naczynia i uniemożliwia przepływ krwi; mostek mięśniowy może wywoływać zastój krwi i finalnie doprowadzić do zakrzepu; 
• przetoki – to patologiczne naczynie, które łączy tętnicę wieńcową z innym naczyniem lub bezpośrednio z jamą serca, przez co może powodować bóle dławicowe; 
• zwolnionego przepływu – zjawisko wolnej migracji środka kontrastowego do obwodowych segmentów tętnicy, często połączone z zaleganiem kontrastu; 
• skurcz naczynia – w wyniku drażnienia cewnikiem lub kontrastem tętnicy może dojść do jej masywnego skurczu, co prowadzi do poważnych powikłań, np. zatrzymania krążenia; zdarzenie to daje podstawę do rozpoznania dławicy naczynioskurczowej; 
• anomalii rozwojowych tętnic – czyli inne niż fizjologiczne odejście tętnic.

Kwalifikacja chorego do koronarografii 

Koronarografia to cenne badanie diagnostyczne w chorobie niedokrwiennej serca, dlatego też w określonych sytuacjach wykorzystuje się ją jako złoty standard w praktyce klinicznej. Kwalifikacja chorych do koronarografii – inwazyjnej metody diagnostycznej ma określone uzasadnienie i wskazania. 

Wskazania do wykonania koronarografii 

Wskazania do zabiegu dzieli się na trzy grupy: 

1. w stabilnej chorobie wieńcowej, 
2. w niestabilnej chorobie wieńcowej, 
3. w zawale serca. 

Szczegółowe wskazania w stabilnej chorobie wieńcowej: 

• dławica piersiowa, która nie poddaje się zastosowanemu leczeniu farmakologicznemu, przez co ogranicza aktywność pacjenta – nawracające bóle wieńcowe utrudniające codzienne życie i pracę; dodatkowo, gdy np. młody pacjent nie godzi się na przyjmowanie wielu leków; 
• nawrót dławicy u pacjentów, którzy są po zabiegach rewaskularyzacji wieńcowej, czyli po angioplastyce wieńcowej (PTCA) oraz po pomostowaniu aortalno-wieńcowym by-pass (CABG) – może sugerować restenozę lub zwężenie albo zamknięcie pomostu aortalno-wieńcowego, a także progresję miażdżycy; 
• dławica piersiowa, niezależnie od stopnia nasilenia, przy wybitnie dodatnich wynikach nieinwazyjnych testów obciążeniowych – wskazuje na zagrożenie niestabilną chorobą wieńcową, zawałem serca, nagłym zgonem; 
• obrzęk płuc lub cechy niewydolności lewokomorowej o nieustalonej przyczynie – koronarografię stosuje się w celu ustalenia przyczyny i patologii; 
• u pacjentów poddanych reanimacji (asystolia, migotanie komór, częstoskurcz komorowy, poza ostrą fazą zawału serca) – zabieg wykonuje się w celu ustalenia patologii; 
• u pacjentów z objawami dławicy lub niedokrwieniem w badaniach nieinwazyjnych, szczególnie przed dużymi zabiegami chirurgicznymi. 

Szczegółowe wskazania w niestabilnej chorobie wieńcowej: 

• zabieg wykonuje się w grupie chorych, u których pierwotnie wdrażane są inwazyjne metody leczenia; 
• u chorych z pełnym leczeniem przeciwdławicowym, u których: 
  • objawy utrzymują się lub narastają szczególnie po wstępnej stabilizacji wieńcowej, 
  • są objawy niewydolności serca podczas bólu, 
  • w czasie bólu są zmiany odcinka ST-T, 
  • w czasie bólu dochodzi do groźnego zaburzenia rytmu serca; 
• u chorych po zabiegach angioplastyki wieńcowej i pomostowaniu aortalno-wieńcowym; 
• w przypadku dławicy pozawałowej; 
• przy zawale serca bez załamka Q; 
• przy dławicy Prinzmetala; 
• przy narastającej dławicy do klasy CCS 3 w ciągu dwóch miesięcy; 
• przy dławicy w klasie CCS 3 lub 4. 

Szczegółowe wskazania przy zawale serca: 

• wstrząs kardiogenny w ciągu pierwszych czterech godzin od momentu wystąpienia bólu dławicowego; 
• przy mechanicznych powikłaniach po zawale serca – np. pęknięcie przegrody międzykomorowej, ostra niedomykalność mitralna; 
• przy występowaniu cech niedokrwienia w badaniach nieinwazyjnych – przeprowadza się je w 7-14. dobie po zawale; 
• u wszystkich pacjentów, którzy pierwotnie mieli wykonaną angioplastykę wieńcową; 
• u pacjentów, którzy kwalifikują się do udrożnienia tętnicy po wcześniejszym nieudanym leczeniu fibrynolitycznym. 

Skutki uboczne i powikłania po koronarografii 

Koronarografia jest stosunkowo bezpiecznym zabiegiem, ale jak każda procedura chirurgiczna niesie za sobą ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegu.  Do skutków ubocznych koronarografii należą: 

• zaburzenie rytmu serca, 
• niedokrwienie mózgu, 
• zator tętnicy udowej, 
• obrzęk płuc, 
• zawał serca, 
• zgon. 

Ryzyko związane z przeprowadzeniem koronarografii – czy jest niebezpieczna? 

Koronarografia, mimo że jest zabiegiem inwazyjnym, jest stosunkowo bezpieczna. Liczba powikłań po badaniu nie przekracza kilku procent. Jeśli stan chorego jest stosunkowo dobry, ryzyko powikłań jest bardzo małe. Zdecydowanie większe ryzyko występuje u pacjentów obciążonych jednocześnie schorzeniami kardiologicznymi i chorobami współistniejącymi, np. niewydolnością nerek czy cukrzycą.  

Czy istnieje ryzyko zgonu po koronarografii? 

Większe ryzyko powikłań związanych z wykonaniem koronarografii wynika z zaawansowanego wieku pacjenta i aktywnych chorób przewlekłych. Wówczas jest możliwość wystąpienia nawet zgonu chorego.  

Przygotowanie do koronarografii – co należy zrobić przed zabiegiem? 

Badanie koronarografii wykonywane jest wyłącznie w szpitalu. U pacjenta przed zabiegiem wykonuje się morfologię krwi oraz dodatkowe badania biochemiczne. Ponadto przeprowadza się także badanie EKG i ECHO serca, badania obrazowe, czyli RTG klatki piersiowej oraz test wysiłkowy. Dodatkowo przed planowanym badaniem koronarografii pacjentom zaleca się wykonanie szczepienia przeciw zapaleniu wątroby typu B (przeciw żółtaczce). Do wykonania badania konieczne jest założenie wenflonu, czyli dostępu dożylnego. Chory przed zabiegiem musi być minimum 6 godzin na czczo. Równie ważne jest przygotowanie miejsca nakłucia poprzez np. wygolenie miejsca w okolicy pachwiny, szczególnie jeśli do badania wykorzystana będzie tętnica udowa.  

Przygotowanie do koronarografii – co z lekami, które pacjent przyjmuje na co dzień? 

Leki przyjmowane na stałe powinno się zażyć zgodnie z zaleceniem lekarza, popijając je łykiem wody. Przed badaniem koronarografii nie zaleca się odstawienia leków zawierających kwas acetylosalicylowy. O stosowaniu innych leków przeciwzakrzepowych przed badaniem decyduje lekarz. Gdy pacjent jest cukrzykiem i przyjmuje codziennie tabletki obniżające poziom cukru, to w dniu badania nie może on ich zażyć, gdyż jest na czczo. W przypadku insuliny dawka może zostać zredukowana przed zabiegiem lub jej przyjęcie zostanie odłożone na porę wieczorną w zależności od wyniku poziomu glukozy we krwi. 

Zawsze ostateczna decyzja w kwestii odstawienia lub zmiany leków należy do lekarza prowadzącego. Pacjent nigdy samodzielnie nie podejmuje takiej decyzji, ponieważ może to znacząco wpłynąć na stan zdrowia.  

Ile trwa zabieg koronarografii? 

Standardowo badanie koronarografii z użyciem kontrastu trwa od 30 minut do nawet 1,5 godziny. Czas badania uwarunkowany jest kondycją zdrowotną chorego i warunkami anatomicznymi oraz zdarzeniami podczas badania.  

Ile trwa pobyt w szpitalu w związku z koronarografią? 

Pobyt chorego w szpitalu jest uzależniony od przebiegu badania i wystąpienia powikłań w trakcie jego przeprowadzania. Jeśli jest to procedura planowana, a stan chorego jest stabilny, to pacjent jest wypisywany do domu następnego dnia. Gdy po badaniu pojawiają się jakieś niepokojące symptomy lub gdy badanie jest jednym z etapów leczenia, pobyt wydłuża się do momentu ustabilizowania stanu zdrowia pacjenta.   

Jakie są przeciwwskazania do wykonania koronarografii?

Wśród przeciwwskazań do wykonania koronarografii wyróżnia się:

• niewydolność nerek – szczególnie jej zaawansowana postać ze względu na stosowany środek cieniujący i jego późniejsze wydalenie wraz z moczem,
• obrzęk płuc,
• aktywne krwawienie z przewodu pokarmowego, z ciężką skazą krwotoczną lub niedokrwistością,
• niedawno przebyty udar mózgu,
• bardzo wysokie wartości ciśnienia tętniczego,
• niekontrolowaną i niewyrównaną cukrzycę,
• współistniejącą agresywną i wyniszczającą chorobę,
• istotne zaburzenia elektrolitowe,
• aktywne zapalanie wsierdzia.

Kryterium dyskwalifikującym do wykonania badania koronarografii jest także brak pisemnej i świadomej zgody chorego.

Zalecenia dla pacjenta po zabiegu koronarografii 

Jeśli u chorego przeprowadza się badanie z kontrastem, a taką procedurą jest koronarografia, to pacjent powinien zadbać o odpowiednie nawodnienie, aby po zabiegu kontrast został jak najszybciej usunięty z organizmu wraz z moczem. Zazwyczaj po zabiegu pacjent otrzymuje zalecenie, aby wypić około 1,5 litra niegazowanej wody. Pacjent po zabiegu koronarografii powinien odpoczywać. Ponadto nie może on wykonywać gwałtownych ruchów, aby miejsce wkłucia miało możliwość zasklepienia i by nie doszło do krwotoku. 

Rekonwalescencja po zabiegu koronarografii 

Po wypisaniu do domu pacjent powinien oszczędzać kończynę nakłutą podczas badania. Należy ograniczyć aktywność fizyczną i seksualną przez około 7 dni po zabiegu, chyba że lekarz zaleci inaczej.  

Dieta po koronarografii – czy coś powinno się zmienić? 

Bezpośrednio po badaniu chory otrzymuje płyny w postaci dożylnej lub w formie doustnej w celu odpowiedniego nawodnienia i wydalenia z organizmu kontrastu. Po kilku godzinach pacjent może spożywać lekkostrawne posiłki.  

Zalecenia dietetyczne po koronarografii opierają się na podstawowych zasadach żywieniowych: 

• pięć posiłków dziennie; 
• częstsze, ale mniejsze porcje; 
• zastąpienie przynajmniej kilka razy w tygodniu mięsa (szczególnie wieprzowiny) na rzecz produktów roślinnych i strączków;  
• obecność błonnika, warzyw i owoców w diecie; 
• ograniczenie soli i cukru; 
• zdrowe tłuszcze w diecie; 
• ograniczenie spożywanie alkoholu i innych używek; 
• codzienna aktywność fizyczna. 

Ile kosztuje zabieg koronarografii? 

Zabieg koronarografii w ramach NFZ jest bezpłatne. W przypadku wykonania badania prywatnie należy liczyć się z kosztem kilku tysięcy złotych. 

Przeczytaj również:
Ablacja serca. Co to jest? Wskazania, zalecenia i rekonwalescencja