ADHD. Czy może występować u dorosłych?

Czym jest ADHD? 

Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi widnieje zarówno w ICD-11 (Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych), jak i DSM-5 (Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych).

ADHD, oprócz nadpobudliwości psychoruchowej i deficytów uwagi, charakteryzuje się problemami w różnych sferach życia – emocjonalnej, społecznej, a także edukacyjnej.

Do niedawna uważano, że objawy ADHD ustępują wraz z wiekiem i nie mają wpływu na dorosłe życie. Według badań wygląda to inaczej. Bardzo często objawy ADHD, a wraz z nimi problemy towarzyszące temu zaburzeniu występują u pacjenta przez całe życie.

Jak często ADHD występuje u osób dorosłych? 

Dorośli, u których w wieku dziecięcym zdiagnozowano nadpobudliwość psychoruchową z deficytem uwagi, w późniejszych latach także borykają się z wieloma problemami. Według badań dotyczy to nawet 31-66% osób. Według danych z 1976 roku 1-2% dorosłych osób cierpi na ADHD. Nowsze badania wykazują, że to zaburzenie dotyczy nawet ⅔ dorosłych pacjentów.

Jeśli w dzieciństwie specjaliści zdiagnozowali ADHD, istnieje duża szansa, że będzie się ono utrzymywać także w dorosłości.  

Jeśli jednak dopiero w dorosłym życiu okazuje się, że być może pacjent cierpi na ADHD, postawienie diagnozy wcale nie będzie łatwiejsze. Przez wiele lat dana osoba musiała wypracować własne sposoby radzenia sobie z uciążliwymi problemami, nad którymi wcześniej nikt się nie pochylił. Te „własne sposoby” mogły być uciążliwe dla innych.  

Czynniki występowania ADHD w dorosłym życiu 

Wśród wielu czynników wywołujących ADHD badacze i lekarze wskazują na:

• genetykę,
• różnice w budowie niektórych obszarów mózgu (np. jądra ogoniastego czy wielkości płatów czołowych) wraz ze zmniejszonym przepływem krwi w tych obszarach,
• zaburzenia metaboliczne,
• ciężkie zatrucia,
• alergie,
• nieprawidłową dietę.

Jeśli ADHD pojawiało się wcześniej w rodzinie, to najprawdopodobniej główną rolę odgrywają czynniki genetyczne. 

Objawy ADHD

Podobnie jak u dzieci i młodzieży z ADHD, tak i u dorosłych obecne są trzy główne objawy: 

• zaburzenia koncentracji – znacznie utrudniają pracę i naukę, szczególnie udział w wykładach i spotkaniach czy czytanie; osoba z ADHD nie może się skupić przez dłuższy czas, szybko się rozprasza, robi błędy w pisowni, obliczeniach, nie czyta map, ma trudności z organizacją czasu, traci wątek podczas rozmowy, gubi rzeczy i robi wokół siebie bałagan, spóźnia się; takie zachowania (choć wynikają z zaburzeń) często prowadzą do przyczepiania łatki osoby leniwej i niesłownej, na której nie można polegać; 
• nadmierna ruchliwość – częste zmienianie pozycji, trudności w usiedzeniu w jednym miejscu przez dłuższy czas (np. w kinie); 
• impulsywność – osoba z ADHD nie potrafi czekać na swoją kolej (np. przerywa rozmowę), często wykonuje ryzykowne posunięcia, np. brawurowe wyprzedzanie czy wpychanie się w kolejkę; taka osoba jest wybuchowa, szybko się denerwuje, a jej życie uczuciowe jest trudne i burzliwe.

Dodatkowo osoby dorosłe z ADHD mają częste wahania nastroju, cierpią na bezsenność i bywają stale zmęczone. 

Różnice w występujących objawach można zauważyć w zależności od płci. U mężczyzn częściej pojawia się agresja i wybuchowość. Kobiety są zmęczone, podatne na depresję i przytłoczone swoim życiem. 

Diagnoza ADHD u osoby dorosłej

Aby móc postawić diagnozę ADHD u osoby dorosłej, musi ona „spełniać” pewne kryteria. Chodzi o kryteria Utah. Warunkiem rozpoznania jest ustalenie, czy objawy ADHD pojawiały się już w dzieciństwie oraz czy w wieku dorosłym występują nadmierna aktywność motoryczna (trudności w wykonywaniu pracy siedzącej, czytanie) i zaburzenia koncentracji (trudności w skupieniu się, roztargnienie, szybkie rozpraszanie się).

Dodatkowo muszą występować:

• labilność emocjonalna,
• nieumiejętność wykonywania czynności od początku do końca,
• trudności w byciu opanowanym,
• impulsywność,
• niska odporność na stres (co może prowadzić do depresji, lęków). 

Nie można rozpoznać ADHD, jeśli u pacjenta wcześniej zdiagnozowano schizofrenię, osobowość z pogranicza (borderline), zaburzenia schizoafektywne i schizotypię. 

U dorosłych osób z ADHD często współwystępują inne zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia lękowe, alkoholizm, depresja, zaburzenia afektywne.  

Leczenie ADHD u dorosłych 

Leczenie ADHD u dorosłych, podobnie jak w przypadku dzieci i młodzieży, ma na celu poprawę funkcjonowania pacjenta w różnych sferach życia.

Najczęściej stosuje się: 

• coaching (trening własny), 
• farmakoterapię (leki stymulujące, leki przeciwdepresyjne), 
• terapię rodzinną, 
• psychoedukację (zarówno pacjenta, jak i jego rodziny), 
• terapię poznawczo-behawioralną. 

Wiele osób z ADHD boryka się problemami przez całe swoje życie. Odpowiednio wdrożona terapia, pomoc i leczenie umożliwiają lepsze funkcjonowanie. Leczenie powinno być całościowe i długoterminowe. Tylko wtedy przyniesie pożądane rezultaty, nie tylko dla pacjenta, ale też dla jego bliskich.

Przeczytaj również:
ADHD. Jak objawia się to zaburzenie?