Bakteryjne zapalenia stawów – na czym polegają?

Czym jest bakteryjne zapalenie stawu? 

Bakteryjne zapalenia stawów to stan, w którym zakażeniu przez bakterie ulegają tkanki stawu i/lub tkanki okołostawowe. Najczęściej do zakażenia dochodzi drogą krwiopochodną – bakterie dostają się do stawu np. z innego ogniska zakażenia. Zdecydowanie rzadziej zakażenie stawu może nastąpić przez ciągłość, niejako przez „rozszerzenie zasięgu” toczącej się w tkankach sąsiednich infekcji lub w wyniku wprowadzenia drobnoustrojów bezpośrednio, np. w wyniku urazu. 

Gdy bakterie dostaną się już do stawu, dochodzi do rozwoju reakcji zapalnej. Proces zapalny prowadzi do powstawania uszkodzeń tkanek stawu i tkanek okołostawowych. 

Zakażenie może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły, powodować ogólnoustrojową reakcję zapalną, a w najcięższych przypadkach nawet prowadzić do rozwoju sepsy i zgonu. 

Kto może zachorować na bakteryjne zapalenie stawu? 

Bakteryjne zapalenie stawów może wystąpić u każdego, jego częstość w populacji ogólnej to około 2-5 zachorowań na 100 000 osób na rok, nieco częściej występuje u dzieci. Zwiększenie ryzyka zachorowania obserwuje się u osób obciążonych innymi jednostkami chorobowymi oraz u osób starszych. Do czynników ryzyka zalicza się: 

• stany niedoboru odporności, w tym wrodzone niedobory odporności, nabyte niedobory odporności oraz stosowanie leków immunosupresyjnych; 
• choroby reumatologiczne przewlekłe; 
• cukrzycę; 
• przebyte wcześniej bakteryjne zapalenia stawów; 
• stosowanie leków w formie dostawowej; 
• obecność protezy stawu; 
• zakażenia skóry; 
• choroby wątroby; 
• niewydolność nerek wymagającą dializoterapii; 
• nowotwory złośliwe;
• wrodzone zaburzenia hematologiczne – hemofilię i anemię sierpowatokrwinkową;
• wiek podeszły, po 80 r.ż.; 
• alkoholizm i narkomanię dożylną.

Jakie bakterie wywołują zapalenia stawów? 

Bakteryjne zapalenia stawów mogą wywoływać rozmaite bakterie. Jest to zależne zarówno od wieku chorego, jak i od innych jednostek chorobowych lub stanów, jakimi jest on obciążony. 

U noworodków częstym czynnikiem etiologicznym zakażenia jest gronkowiec złocisty, u niemowlęcia Haemophilus influenzae, u młodych dorosłych dwoinka rzeżączki, a u starszych – kilka typów bakterii występujących z podobną częstością. 

Przykładem w kontekście chorób może być najczęstsze wywoływanie bakteryjnych zapaleń stawów przez bakterie należące do pałeczek Gram (-) u chorych na nowotwory złośliwe. 

Jakie są objawy bakteryjnego zapalenia stawów? 

Do podstawowych objawów bakteryjnego zapalenia stawów należą: 

• ból, 
• wzmożone ucieplenie okolicy stawu, 
• zaczerwienienie, 
• obrzęk, 
• zmniejszenie zakresu ruchów możliwych do wykonania w stawie. 

Objawom miejscowym może towarzyszyć gorączka i pogorszenie ogólnego samopoczucia.  Zwykle zapalenie dotyczy jednego stawu, najczęściej kolanowego, a u osób starszych kolanowego lub biodrowego, rzadziej zajęte są stawy kończyny górnej i staw skokowy. Choroba może również przebiegać pod postacią zakażenia wielostawowego. 

Wyjątkowym typem bakteryjnego zapalenia stawów jest zapalenie gruźlicze. W jego przypadku najczęściej zajęte są stawy biodrowe lub kolanowe oraz stawy kręgosłupa w jego odcinku piersiowym. Ten typ zapalenia może przebiegać pod postacią choroby Potta z zajęciem kręgosłupa piersiowego, choroby Ponceta (aseptyczne zapalenie stawów u osoby chorej na gruźlicę) z zajęciem wielu stawów oraz narządów wewnętrznych lub pod postacią zajęcia jednego dużego stawu obwodowego. 

Jak diagnozuje się bakteryjne zapalenia stawów? 

W diagnostyce bakteryjnych zapaleń stawów istotną rolę odgrywa wywiad uwzględniający czynniki ryzyka i badanie przedmiotowe.  

Pośród badań dodatkowych wykonuje się: 

• Badania laboratoryjne – oznaczenie parametrów stanu zapalnego we krwi obwodowej, morfologia krwi obwodowej z rozmazem, badanie płynu stawowego, inne zależnie od wskazań. 
• Badania mikrobiologiczne – posiew płynu stawowego uzyskanego drogą nakłucia stawu oraz posiew krwi. 
• Badania obrazowe – RTG, USG, a niekiedy także scyntygrafia stawu, pozwalająca uwidocznić zmiany zapalne we wczesnej fazie choroby; rezonans magnetyczny stawu pozwalający na uwidocznienie zmian w tkankach miękkich – obrzęku, wysięku w stawie oraz zapalenia szpiku kostnego; tomografię komputerową, obrazującą zmiany kostne powstające w późniejszych etapach choroby. 

Jak leczy się bakteryjne zapalenia stawów? 

W leczeniu stosuje się antybiotyki. W większości bakteryjnych zapaleń stawów leczenie trwa z reguły od 4 do 6 tygodni, przy czym przez pierwsze 2 tygodnie antybiotyk podawany jest dożylnie, przez kolejne zaś doustnie. W przypadku zapalenia gruźliczego stosuje się terapię skojarzoną lekami przeciwgruźliczymi, a czas leczenia jest zdecydowanie dłuższy (nawet do 9 miesięcy). 

Zajęty staw poddaje się ponadto powtarzalnym punkcjom, celem usunięcia zakażonego płynu wraz z obecnymi w jamie stawu bakteriami i tkankami, które uległy martwicy, do czasu normalizacji stężenia białych krwinek w płynie. W przypadku łagodzenia dolegliwości bólowych stosuje się leki przeciwbólowe. 

Choroby nie wolno bagatelizować, wymaga ona leczenia szpitalnego, a śmiertelność sięga w niej od 5 do 15%.

Przeczytaj również:
Problemy ze stawami – co suplementować?