Częste biegunki – co oznaczają? Przyczyny i leczenie!

Czym jest biegunka? 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje biegunkę jako dolegliwość, podczas której występuje zwiększona częstotliwość oddawania stolca (więcej niż 3 razy na dobę) o luźnej lub wodnistej konsystencji. Biegunki ze względu na czas trwania dzieli się na ostre (trwające do 14 dni), przetrwałe (trwające od 14 do 29 dni) oraz przewlekłe (utrzymujące się dłużej niż 30 dni). 

Częste biegunki – przyczyny 

Biegunki mogą mieć wieloraką etiologię wynikającą z: 

• infekcji wirusowych (najczęściej są to rotawirusy) lub bakteryjnych (będących następstwem zakażeń przewodu pokarmowego bądź toksyn spożytych z pokarmem) – ta przyczyna odpowiada za ponad 90% epizodów biegunkowych; 
• zakażeń pasożytniczych; 
• przyjmowanych leków i ich działań niepożądanych (najczęściej antybiotyków o szerokim spektrum działania); 
• sposobu odżywiania i nietolerancji pewnych składników pokarmowych; 
• toksyn (po zatruciu grzybami, alkoholem etylowym, środkami owadobójczymi); 
• innych nieprawidłowości występujących w obrębie układu pokarmowego, np. zaburzonej motoryki jelit czy stanów zapalnych; 
• nowotworów; 
• stresu. 

Biegunki infekcyjne w większości są przenoszone drogą fekalno-oralną. W związku z tym mogą być spowodowane przez: 

• brak dostatecznej higieny; 
• spożycie surowych pokarmów (np. mięsa, jaj, niepasteryzowanego mleka); 
• spożycie surowych, nieumytych owoców i warzyw; 
• picie nieprzegotowanej wody;
• kontakt ze zwierzętami. 

Biegunka – objawy 

U większości pacjentów biegunki przebiegają w podobny sposób. Towarzyszą im dolegliwości, takie jak: 

• bóle brzucha; 
• osłabienie i odwodnienie organizmu, które może skutkować niebezpiecznym zaburzeniem gospodarki wodno-elektrolitowej; 
• gorączka; 
• wymioty; 
• zaburzenia mikroflory bakteryjnej. 

Co oznacza częsta biegunka? 

Kiedy dolegliwości związane z częstym oddawaniem stolca zdarzają nam się ze zwiększoną częstotliwością, należy przyjrzeć się naszemu: 

• otoczeniu i miejscom, w których przebywamy,  
• stylowi życia,  
• diecie,  
• zażywanym lekom. 

Większość patogenów będących przyczyną biegunek przenosi się drogą fekalno-oralną, co oznacza, że powinniśmy dbać o higienę, unikać jedzenia niemytych owoców lub warzyw oraz picia niepasteryzowanego mleka lub nieprzegotowanej wody z niepewnych miejsc. 

Jeśli na co dzień przyjmujemy leki, warto poprosić lekarza bądź farmaceutę, aby upewnili się, czy biegunki nie wynikają z działań niepożądanych stosowanych preparatów.  

Biegunka może być skutkiem m.in. zażywania antybiotyków, które mocno zaburzają mikroflorę bakteryjną jelit. 

Jeśli zauważamy wzmożone oddawanie luźnych stolców po posiłku, być może zmagamy się z nietolerancją pokarmową na konkretny składnik pożywienia, np. laktozę. W takim przypadku należy go wykluczyć i obserwować, czy objawy ustąpiły. 

Może się zdarzyć, że częste biegunki są wynikiem stresu. Może on nasilać zaburzenia motoryki jelit objawiające się zespołem jelita drażliwego (IBS). 

Jeśli po kilku dniach objawy nie ustępują oraz mimo wykluczenia potencjalnych przyczyn biegunka nadal występuje, należy skontaktować się z lekarzem w celu dalszej diagnostyki. 

Częste biegunki u kobiet w ciąży 

Przyczyny biegunek u kobiet w ciąży w zdecydowanej większości pokrywają się z tymi, które dotyczą ogólnej populacji. Tutaj jednak dodatkowym podłożem mogą okazać się zmiany hormonalne. 

Podczas biegunki istotne jest odpowiednie nawodnienie i przyjmowanie probiotyków. 

Kobiety ciężarne powinny zadbać o prawidłową dietę bogatą w błonnik i pamiętać o aktywności fizycznej. 

Częste biegunki u osób starszych 

Seniorzy to grupa, w której wiele osób zażywa dużą ilość leków oraz suplementów diety. Jeśli u osoby starszej występują częste biegunki, należy niezwłocznie porozmawiać z lekarzem lub farmaceutą na temat stosowanych medykamentów, ponieważ być może to one powodują nieprzyjemne dolegliwości.  

U osób starszych należy zwrócić szczególną uwagę na dietę i ewentualne nieprawidłowości, jakie mogą w niej występować. 

Najważniejszą kwestią jest dbałość o właściwe nawodnienie osoby starszej podczas biegunki, gdyż zaburzenia wodno-elektrolitowe mogą być niebezpieczne dla jej zdrowia i życia. 

Częste biegunki u dzieci 

Biegunka to jedna z najczęstszych dolegliwości u dzieci.  

Ze względu na możliwość wystąpienia niebezpiecznych następstw u najmłodszych zawsze konieczna jest konsultacja z lekarzem. 

W zdecydowanej większości przypadków za tę dolegliwość odpowiadają rotawirusy przenoszące się drogą pokarmową i kropelkową. Przy zakażeniu rotawirusami biegunce mogą towarzyszyć wymioty, gorączka i rzadziej nieżyt górnych dróg oddechowych.  

Od 2021 szczepienia przeciwko rotawirusom zostały włączone do obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych dzieci. 

Biegunki u dzieci mogą wynikać także z niedostatecznej higieny – maluchy wiele przedmiotów umieszczają w buzi (brudne zabawki, piasek), nie zwracając uwagi na sterylność i czystość rąk. 

Aby zwalczyć biegunkę u dzieci, należy im bezwzględnie podawać elektrolity i probiotyki. Badania potwierdzają ich skuteczność w uzupełnianiu mikroflory jelitowej. Dzieciom powyżej 2. roku życia można podać diosmektyt.  

Nawadnianie należy rozpocząć od chwili rozpoczęcia biegunki. 

Powinno się zachować dotychczasową dietę, zarówno w przypadku niemowląt karmionych piersią lub mlekiem modyfikowanym, jak i u starszych dzieci.  

Nie jest wskazane wprowadzanie diety bezlaktozowej w trakcie leczenia ambulatoryjnego. 

Częsta biegunka – jak leczyć? 

Kiedy do organizmu dostają się chorobotwórcze patogeny czy toksyny, biegunka jest reakcją obronną organizmu – dąży on do ich wydalenia, aby móc powrócić do równowagi. Istnieją jednak preparaty, które pomogą nam poradzić sobie z tym nieprzyjemnym objawem. 

Elektrolity 

Podstawowym krokiem, jaki jest zalecany w trakcie leczenia biegunki, jest odpowiednie nawodnienie organizmu, aby przeciwdziałać groźnym dla zdrowia zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej.  

Elektrolity powinno się przyjmować w momencie, gdy zaobserwujemy u siebie wystąpienie biegunki. Należy je stosować w małych i częstych porcjach (po wypróżnieniu bądź wymiotach należy wypić większą porcję).  

Warto kontynuować ich zażywanie nawet przez kilka dni po ustąpieniu objawów.  

Ważne, aby stosować elektrolity ze sprawdzonego źródła, np. zakupione w aptece, o przebadanym składzie i według dokładnie wskazań na ulotce (rozpuszczamy je w przegotowanej wodzie i nie rozcieńczamy ich nadmiernie). 

Probiotyki 

Ważne, aby stosować probiotyki o udowodnionej skuteczności, czyli te zawierające szczepy Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardi. 

Ich przyjmowanie skraca czas trwania biegunki i łagodzi jej przebieg, co jest potwierdzone badaniami.   

Loperamid 

Hamuje biegunkę poprzez spowolnienie ruchów robaczkowych jelit i zmniejsza parcie na stolec.  

Powoduje zwiększoną zwrotną resorpcję wody w jelicie. Loperamid działa objawowo i nie leczy przyczyn biegunki.  

Może być łączony z innymi lekami działającymi przyczynowo.  

Należy pamiętać, że leki, które zwalniają pasaż jelitowy, jednocześnie opóźniają usunięcie patogenów i toksyn z organizmu, co może skutkować zaostrzeniem choroby. 

Diosmektyt 

To tzw. naturalna glinka. Ma działanie adsorpcyjne, czyli zatrzymujące na swojej powierzchni toksyny czy bakterie oraz powlekające błonę śluzową przewodu pokarmowego, co chroni ją przed działaniem czynników drażniących. 

Należy go stosować z zachowaniem 2-godzinnego odstępu od innych leków. 

Taniny 

Inaczej naturalne garbniki. Mają działanie przeciwzapalne i ściągające. Taniny wiążą toksyny produkowane przez bakterie i powodują ich eliminację z przewodu pokarmowego. 

Węgiel leczniczy 

Wiąże toksyny poprzez działanie adsorpcyjne i hamuje wzdęcia. Należy go stosować w ok. 2-godzinnym odstępie od innych leków. 

Nifuroksazyd 

Lek o działaniu przeciwbakteryjnym.  

Obecne rekomendacje dotyczące leczenia biegunki wskazują, że jedynym lekiem zalecanym w hamowaniu biegunki jest loperamid. Nie wymienia się w nich nifuroksazydu, tanin czy węgla. 

Podczas leczenia biegunki warto zadbać o lekkostrawną dietę opartą na gotowanym ryżu lub kaszy (kleiku ryżowo-marchwiowym), gotowanych warzywach, jabłkach (zawarte w nich pektyny wspomagają leczenie biegunki), sucharkach, biszkoptach i gotowanych ziemniakach. Warto również spożywać banany. Oprócz pektyn są również bogate w potas, który jest istotny podczas wyrównywania bilansu wodno-elektrolitowego.  

W większości przypadków (ponad 90%) biegunka ma charakter samoograniczający i ustępuje w ciągu kilku dni.  

Jeśli jednak po 2-3 dniach leczenia nie zauważymy poprawy lub jeśli występują gorączka i krwawe stolce, należy niezwłocznie udać się do lekarza.  

Być może konieczne będzie wdrożenie antybiotykoterapii lub pogłębiona diagnostyka.