Owrzodzenia jamy ustnej – przyczyny, objawy i leczenie

Owrzodzenia mogą występować na błonie śluzowej jamy ustnej. Są to otwarte rany błony śluzowej, które obejmują także jej głębsze warstwy poniżej błony podstawnej. Ubytek spowodowany owrzodzeniem manifestuje się jako kraterowata, niekiedy trudno gojąca się rana, po której zasklepieniu pozostaje blizna. Owrzodzenia są bolesne i może im towarzyszyć wysięk z powstaniem miejscowego stanu zapalnego. Obserwuje się zmiany owrzodzeniowe pojedyncze albo mnogie. Ich przebieg może być krótkotrwały, jak na przykład w miejscowych urazach, lub długotrwały, z którymi mamy do czynienia między innymi w chorobach ogólnoustrojowych.

Owrzodzenia jamy ustnej – przyczyny  

Owrzodzenia w obrębie błony śluzowej jamy ustnej mogą powstawać w wyniku działania wielu czynników inicjujących. Mogą być to bodźce mające charakter miejscowy, np. uszkodzenie mechaniczne błony śluzowej. Niejednokrotnie jednak owrzodzenie może być sygnałem mówiącym o rozwoju choroby o zasięgu ogólnoustrojowym. 

Wśród przyczyn pojawienia się owrzodzeń jamy ustnej możemy wymienić: 

• urazy mechaniczne, np. podczas szczotkowania zębów; 
• oparzenia wywołane czynnikiem termicznym, chemicznym lub elektrycznym, promieniowaniem; 
• guzy nowotworowe; 
• afty o charakterze nawracającym; 
• przyjmowanie leków: o działaniu immunosupresyjnym, cytostatycznych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (ibuprofen, kwas acetylosalicylowy), niektórych antybiotyków, leków z grupy sulfonamidów; 

Schorzenia mogące objawiać się owrzodzeniami w jamie ustnej: 

• choroby występujące na skórze i błonach śluzowych, np. liszaj płaski, przewlekle wrzodziejące zapalenie w obrębie jamy ustnej, pęcherzyca zwykła, dermatoza pęcherzowa, nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka. 
• choroby wywołane zakażeniami o podłożu wirusowym, np. opryszczka zwykła, ospa wietrzna, półpasiec, mononukleoza zakaźna, cytomegalia, AIDS; 
• choroby bakteryjne, w tym kiła, gruźlica, martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł; 
• zakażenia grzybicze, np. histoplazmoza, kryptokokoza, parakokcydioidomikoza; 
• choroby manifestujące się zmianami w układzie krwiotwórczym i chłonnym: niedokrwistość, neutropenia o charakterze wrodzonym, białaczka, chłoniaki, zespół mielodysplastyczny; 
• choroby w obrębie układu pokarmowego: celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• układowe choroby tkanki łącznej: toczeń rumieniowaty, zespół Reitera (reaktywne zapalenie stawów);  
• zapalenia naczyń: choroba Behceta, ziarniniak Wegenera; 
• zmiany chorobowe o podłożu endokrynologicznym, do których zaliczamy cukrzycę; 
• choroby, których mechanizm powstawania nie został do końca poznany, np. zespół PFAPA. 

Owrzodzenia zlokalizowane na błonie śluzowej jamy ustnej mogą mieć bardzo skomplikowaną etiologię. Niejednokrotnie w celu prawidłowego zdiagnozowania przypadku potrzebna jest skomplikowana rozszerzona diagnostyka i konsultacja specjalistów z takich dziedzin medycyny, jak laryngologia, dermatologia, gastroenterologia, reumatologia, hematologia i stomatologia. 

Owrzodzenia jamy ustnej – objawy 

Objawem owrzodzenia jest otwarta rana na błonie śluzowej. Powstaje ona na skutek rozpadu wcześniej zlokalizowanego wykwitu, którym może być krostka albo guzek, lub na skutek urazu. Może mieć ono charakter zapalny z jednoczesnym wysiękiem. Owrzodzenia są bolesne i mogą występować jako pojedyncze lub mnogie zmiany. Owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej mogą być objawem miejscowego urazu i ustępować po krótkim czasie albo goić się z trudnością i sygnalizować współistnienie poważniejszego stanu chorobowego wymagającego pogłębionej diagnostyki. 

Rodzaje owrzodzeń jamy ustnej 

Owrzodzenia jamy ustnej można podzielić ze względu na różniące je charakterystyczne cechy. Podczas badania lekarz ocenia zmianę, zwracając uwagę na jej kształt – czy jest ona owalna czy nieregularna. Istotnym parametrem jest także jej wielkość. Małe zmiany są obserwowane w przebiegu na przykład gruźlicy popierwotnej, a duże zmiany między innymi w afcie Suttona. Kolejnymi cechami pozwalającymi na rozróżnienie owrzodzeń są ich brzegi. Mogą być one gładkie i równe albo wręcz przeciwnie – nierówne i poszarpane. W celu oceny zmiany zwraca się też uwagę na jej dno, które może być gładkie albo ziarniste. 

Owrzodzenia jamy ustnej – jak przebiegają? 

Owrzodzenia jamy ustnej mogą manifestować się nagłymi, krótkimi i samoistnie ustępującymi zmianami, które są najczęściej powodowane przez urazy mechaniczne, termiczne lub zakażenie wywołane obecnością wirusów. Owrzodzenia mogą także trwać przez dłuższy czas, nawet przez okres dłuższy niż trzy tygodnie. W przebiegu owrzodzenia obserwuje się też to, czy zmiana występuje pojedynczo, czy może jest ich więcej. Owrzodzenia może być bolesne i towarzyszyć może mu wysięk. Dodatkowo może także nastąpić miejscowy odczyn zapalny. 

Czasami dodatkowo obserwuje się zmiany skórne w innych okolicach ciała, gorączkę, kaszel, problemy żołądkowo-jelitowe z utratą masy ciała oraz wiele innych. Te objawy mogą sugerować współistnienie poważnej choroby, której jednym z objawów jest owrzodzenie jamy ustnej. Charakterystyczną cechą świadczącą o obecności owrzodzeń jest pozostawienie po wygojeniu blizny w miejscu rozwoju. 

Domowe sposoby na owrzodzenia w jamie ustnej 

Jednym z głównych zaleceń jest dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej. Należy pamiętać o regularnym szczotkowaniu zębów minimum dwa razy w ciągu dnia przez czas nie krótszy niż 3 minuty. Warto także stosować w tym celu odpowiednio dobrane szczoteczki. Ważna jest też technika szczotkowania i stosowanie nitki dentystycznej w celu oczyszczenia przestrzeni międzyzębowych. 

W celu zmniejszenia nieprzyjemnych objawów bólowych można stosować płukanki ziołowe na bazie szałwii lekarskiej albo rumianku. Skuteczne może okazać się także aplikowanie żelu, który w swoim składzie zawiera salicylan choliny. Jeżeli natomiast objawy nie ustąpią po upływie kilku dni należy skonsultować się z lekarzem. 

Jednym z czynników mogących mieć wpływ na rozwój owrzodzeń są nieprawidłowe wypełnienie zębów albo nieleczone ubytki próchnicowe. Dodatkowo niewłaściwie dopasowane uzupełnienia protetyczne mogę też przyczyniać się do owrzodzeń. Dlatego tak ważne jest, by kontrolować stan uzębienia i jamy ustnej podczas regularnych wizyt u stomatologa. Zaleca się, by takie wizyty odbywały się co najmniej 2 razy do roku.

Przeczytaj również:
Afty – jak się ich pozbyć?