Paracenteza – na czym polega i kiedy się ją stosuje?

Czym jest wodobrzusze? 

Wodobrzusze to stan, w którym w jamie otrzewnej gromadzi się wolny płyn w nadmiernej objętości. W zależności od jego ilości wyróżnia się: 

• wodobrzusze łagodne – wykrywane tylko w badaniach obrazowych,  
• wodobrzusze umiarkowane,  
• wodobrzusze zaawansowane – w jego przypadku powłoki brzuszne są napięte; może występować duszność.  

Najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby. Do rzadszych należą m.in. nowotwory, niewydolność serca, choroby trzustki i gruźlica.

Paracenteza – wskazania

Paracenteza jamy brzusznej to procedura inwazyjna stosowana u chorych z wodobrzuszem. Pozwala na pobranie płynu z jamy otrzewnej w celu przeprowadzenia badań diagnostycznych (paracenteza diagnostyczna). Procedura ta służy także do ewakuacji nadmiaru nagromadzonego płynu w wybranych przypadkach (paracenteza lecznicza). 

Diagnostyczne nakłucie otrzewnej wykonuje się: 

• w przypadku każdego świeżo rozpoznanego wodobrzusza, 
• każdorazowo w przypadku hospitalizacji pacjenta z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby, 
• w przypadku podejrzenia samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej – choroby wywołującej niekiedy wodobrzusze. 

Wskazania do nakłucia leczniczego stanowią; 

• wodobrzusze zaawansowane – jest to leczenie wstępne stosowane równolegle z wprowadzeniem stosownej farmakoterapii, które pozwala na szybką redukcję objawów, 
• oporność wodobrzusza na leczenie moczopędne. 

Paracenteza – przeciwwskazania

Do przeciwwskazań do wykonania paracentezy należą: 

• ciężkie niewyrównane zaburzenia krzepnięcia, 
• ostre chirurgiczne schorzenia jamy brzusznej wymagające pilnej interwencji zabiegowej, 
• brak współpracy ze strony pacjenta. 

Przebieg paracentezy

Przed przystąpieniem do procedury pacjent powinien oddać mocz, aby zapewnić obkurczenie pęcherza. 

Pierwszym krokiem jest wyznaczenie miejsca nakłucia u chorego z potwierdzonym wodobrzuszem.  Pacjenta układa się w pozycji leżącej na plecach, z nieco uniesionym tułowiem. Brzuch opukuje się, aby określić poziom, do jakiego sięga płyn. Miejsce nakłucia zawsze musi znajdować się poniżej poziomu wypuku granicy płynu. Preferowanymi punktami są 1/3 odległości między kolcem biodrowym przednim górnym a pępkiem (zwykle po stronie lewej, rzadko po prawej) lub punkt znajdujący się 2-3 cm poniżej pępka.  

Następnie miejsce nakłucia dezynfekuje się i przygotowuje pole do przeprowadzenia procedury w warunkach aseptycznych. 

Kolejnym krokiem jest wykonanie znieczulenia nasiękowego (wstrzyknięcie za pomocą cienkiej igły roztworu lidokainy), które obejmuje skórę, tkankę podskórną, mięśnie i otrzewną. 

Po kilku minutach przystępuje się do właściwego nakłucia. W przypadku procedury diagnostycznej można do niego wykorzystać zwykłą igłę do iniekcji połączoną ze strzykawką. W przypadku paracentezy leczniczej stosuje się zestaw do paracentezy. 

Wkłucie wykonuje się po uprzednim naciągnięciu skóry w znieczulonym miejscu. Igłę zintegrowaną ze strzykawką wprowadza się, odciągając tłok, do momentu pojawienia się płynu, co świadczy o dostaniu się do otrzewnej. Następnie pobiera się potrzebną objętość (w celach diagnostycznych od kilkudziesięciu do stu mililitrów, przy paracentezie terapeutycznej nawet kilka litrów). W przypadku opornego wodobrzusza nakłucia terapeutyczne często powtarza się kilkukrotnie podczas hospitalizacji. Jeśli łączna objętość ewakuowanego płynu przekracza 5 litrów, chory otrzymuje dożylnie albuminy. 

Po zakończeniu nakłucia igłę powoli wysuwa się z tkanek, a miejsce zabezpiecza jałowym opatrunkiem. 

Paracenteza – powikłania

Paracenteza jest bezpieczną procedurą. Powikłania zdarzają się rzadko – w około 1% przypadków. Należą do nich: 

• krwiak powłok skórnych w miejscu wkłucia (najczęstsze powikłanie), 
• krwawienie, 
• nadkażenie płynu, 
• bardzo rzadko nakłucie pęcherza moczowego lub jelita. 

Przeczytaj również:
Wodobrzusze – przyczyny, diagnostyka, leczenie