Rogowacenie ciemne – przyczyny, objawy, leczenie

Rogowacenie ciemne – co to jest?

Rogowacenie ciemne, znane również pod nazwą Acanthosis nigricans, występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Częściej pojawia się u osób czarnoskórych [1].  

Klinicznie objawia się brodawkowatym przerostem naskórka (rogowacenie) wraz z hiperpigmentacją (ciemny kolor skóry) [2]. Najczęściej dotyka osób obciążonych insulinoopornością, ale przyczyn wystąpienia zmian określanych jako rogowacenie ciemne może być wiele.  

Niewątpliwie częstość występowania Acanthosis nigricans wzrasta wraz z wiekiem, stopniem nadwagi czy otyłości, zaburzeniami gospodarki hormonalnej oraz obecnością zespołu metabolicznego, do którego zalicza się m.in. cukrzycę [3].

Rogowacenie ciemne – przyczyny

Wyróżniono osiem typów klinicznych rogowacenia ciemnego. Każdy z nich ma inną przyczynę.  

Rozpoznanie typu rogowacenia ciemnego jest kluczowe w dalszym prowadzeniu pacjenta i decyduje o wyborze odpowiedniej terapii.

Wyróżnia się m.in. następujące typy rogowacenia ciemnego:

• Typ I – schorzenie uwarunkowane genetycznie, które może dać zmiany już od wczesnego dzieciństwa.
• Typ II – związany z otyłością, w momencie rozpoznania daje duże szanse na całkowite cofnięcie się zmian wraz ze spadkiem masy ciała.
• Typ III – jest ściśle powiązany z obciążeniem zespołem metabolicznym. Nadmierna masa ciała i nieprawidłowa gospodarka węglowodanowa (najczęściej w postaci cukrzycy) wyzwalają zmiany skórne [4].

Zatem zarówno typ II, jak i III są powiązane z rozwiniętą insulinoopornością, której przyczyny upatruje się w zaburzeniach genetycznych i nieprawidłowo funkcjonującym układzie immunologicznym [2]. 

Istnieje również typ związany z przyjmowaniem m.in. sterydów, estrogenów, insuliny czy doustnych środków antykoncepcyjnych. Za jedną z postaci również odpowiada genetyka – charakteryzuje się ona najczęściej jednostronnym zajęciem ciała i małą szansą na spontaniczne ustąpienie zmian [1]. 

Niepokojące są zmiany, które pojawiają się nagle – mogą świadczyć o występowaniu nowotworu. Rogowacenie ciemne najczęściej jest manifestacją gruczolakoraka żołądka, rzadziej jelit i płuc [5]. Pojawienie się u pacjenta objawów spowodowanych obecnością choroby nowotworowej, jednak niewynikających z samego wzrostu guza czy wystąpienia przerzutów nazywane jest zespołem paraneoplastycznym. Charakterystyczne dla Acanthosis nigricans zmiany skórne tłumaczone właśnie tym zjawiskiem nazywa się rogowaceniem ciemnym złośliwym.  

Na szczęście jest ono znacznie rzadsze niż łagodna postać tego schorzenia. W większości przypadków obecność zmian wskazuje na jednoczasowo rozwijający się nowotwór, rzadziej rogowacenie ciemne wyprzedza rozpoznanie.  

Gdy guz zostanie skutecznie usunięty operacyjnie, zmiany skórne cofają się całkowicie, a ich powtórne wystąpienie zazwyczaj oznacza wznowę nowotworu lub obecność przerzutów [1].

Rogowacenie ciemne – objawy 

Zmiany typowe dla rogowacenia ciemnego lokalizują się najczęściej w okolicy karku, pod pachami i w okolicy podsutkowej [2]. 

Mogą jednak pojawiać się również w innych rejonach skóry – w pachwinach, na twarzy, łokciach, w okolicy okołopępkowej, a nawet na śluzówce jamy ustnej i nosa – wówczas obserwuje się  brunatne plamy barwnikowe [5]. Zazwyczaj zmiany mają kolor brązowy, mogą być także popielate, czarne i żółte [1]. 

Zmiany przeważnie zlokalizowane są symetrycznie na ciele. Czasami pacjenci skarżą się na świąd. Co więcej, paznokcie u osób z rogowaceniem ciemnym mogą być kruche i łamliwe z białymi przebarwieniami (leukonychia) [5], a skóra może być sucha i szorstka.  

Rogowacenie ciemne – rozpoznanie

Aby postawić diagnozę, lekarz nie musi wykonywać żadnych dodatkowych badań. Obecność charakterystycznych zmian skórnych jest wystarczająca, aby postawić rozpoznanie.  

Przy wątpliwościach co do obrazu klinicznego lekarz może pobrać wycinki histopatologiczne do badania.  

W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić różnego rodzaju znamiona, rybią łuskę i chorobę Addisona [1].  

Rogowacenie ciemne – leczenie

Leczenie jest zależne od przyczyny wystąpienia rogowacenia ciemnego i powinno przede wszystkim obejmować terapię schorzenia podstawowego – wyrównanie cukrzycy, usunięcie nowotworu, redukcję masy ciała lub leczenie hiperinsulinemii.  

W terapii samych zmian skórnych, która jest zwykle uciążliwa i długotrwała, stosuje się retinoidy aplikowane miejscowo, metforminę przyjmowaną doustnie i czasem środki wysuszające. Istnieją również doniesienia o zasadności stosowania peelingów z kwasem trójchlorooctowym [6]. 

Rogowacenie ciemne nie należy do często występujących jednostek chorobowych. Nie powinno być jednak bagatelizowane, gdyż może pomóc w diagnozie poważnego schorzenia leżącego u jego podstaw. Szybkie rozpoznanie i przyczynowe leczenie daje większą szansę na powrót do zdrowia. 

Przeczytaj również:
Insulinooporność – prosta droga do cukrzycy