Dyskopatia – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest dyskopatia?

Dyskopatią nazywa się stan chorobowy krążków międzykręgowych. Są to sprężyste elementy leżące pomiędzy strukturami kostnymi kręgosłupa, które pozwalają osiągnąć pewien zakres ruchów kręgosłupa, dodatkowo je amortyzując. Kiedy utracą swoje właściwości, mogą wysunąć się spomiędzy kręgów, tworząc przepuklinę. Tak powstała przepuklina często, choć nie zawsze, powoduje ucisk korzeni nerwowych i rdzenia kręgowego, który objawia się bólem [1]. Szacuje się, że do 25% wszystkich pacjentów chorujących na dyskopatię lędźwiową z uciskiem korzenia skarży się na ból krzyża [2].

Dyskopatia – przyczyny 

Do uszkodzenia struktury krążka dochodzi na skutek utraty jego uwodnienia i elastyczności. Wśród przyczyn dyskopatii wymienia się m.in: 

• urazy kręgosłupa, 
• wady postawy, 
• siedzący tryb życia, 
• pracę fizyczną obciążającą kręgosłup. 

Ponadto otyłość i palenie papierosów, jak również czynniki genetyczne mają niebagatelny wpływ na ryzyko rozwinięcia dyskopatii.  

Dyskopatia – rodzaje 

W przebiegu dyskopatii obecność objawów uszkodzenia korzenia nie musi być związana z dolegliwościami bólowymi. Powyższe stwierdzenie obrazuje podział na postaci kliniczne dyskopatii:  

• Z bólem i objawami uszkodzenia korzenia; 
• Z bólem i bez objawów uszkodzenia korzenia; 
• Bez bólu z objawami uszkodzenia korzenia; 
• Bez bólu i bez objawów uszkodzenia, z widocznym uciskiem na korzeń w badaniach radiologicznych [2]. 

Biorąc pod uwagę lokalizację zmian, dyskopatia dotyczy najczęściej odcinków lędźwiowego, szyjnego i rzadziej piersiowego.  

Ze względu na prezentowane przez pacjenta objawy i obraz radiologiczny, zostały wyodrębnione trzy okresy dyskopatii. Okres I to ostre dolegliwości bólowe, bez zmian w badaniach radiologicznych. W okresie II dochodzi do progresji choroby, powstania stanu zapalnego i zmian strukturalnych. Towarzyszą temu objawy neurologiczne, pacjent skarżyć się może nawet na opadającą stopę. W badaniach obrazowych widoczne jest zwężenie przestrzeni międzykręgowej i ucisk uwypuklonej masy na korzeń na danym poziomie. W okresie III ból staje się przewlekły. Kręgosłup staje się nadmiernie sztywny, a w badaniach radiologicznych obecne są uogólnione, wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowe. Czasami okres I przechodzi bezpośrednio w okres III [3]. 

Dyskopatia – objawy 

Ból kojarzony z dyskopatią nie zawsze występuje w jej przebiegu, chociaż dowiedziono, że zaawansowanie zmian biochemicznych w krążku międzykręgowym ma ścisły związek z nasileniem dolegliwości bólowych i innych symptomów [3].  

Kiedy występuje, ból zwykle promieniuje wzdłuż przebiegu nerwu – w zależności od poziomu kręgosłupa (szyjny lub lędźwiowy) mogą to być: bark, ręka, pachwina, pośladek, udo, podudzie, stopa. Ból może być zależny od ułożenia ciała i w konsekwencji może zmuszać chorego do przyjęcia jednej pozycji, np. leżącej.  

Do objawów dyskopatii szyjnej i lędźwiowej należą również zmienione lub osłabione czucie oraz parestezje (wrażenie mrowienia czy drętwienia) na kończynie zaopatrywanej przez nerw, którego korzeń jest uciskany. Co więcej, ta kończyna może być mniej sprawna ruchowo. Niepokojącym i niecharakterystycznym objawem dla dyskopatii lędźwiowej jest nietrzymanie moczu, a dla dyskopatii szyjnej – ból głowy.  

Oprócz powyższych dolegliwości, sama ruchomość kręgosłupa może zostać ograniczona, gdy dojdzie do wykształcenia skoliozy czy zniesienia lordozy [2].  

Diagnostyka dyskopatii 

Aby postawić rozpoznanie, neurolog często nie musi wykonywać żadnych dodatkowych badań. Dość typowy obraz kliniczny zazwyczaj jest wystarczający, aby stwierdzić dyskopatię. Jeśli istnieje podejrzenie innej przyczyny ucisku korzenia (np. złamanie kręgu), wskazane jest wykonanie tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI). Na dodatkowe badania diagnostyczne lekarz kieruje również, gdy dolegliwościom bólowym towarzyszą objawy neurologiczne i gdy pacjent jest kwalifikowany do leczenia operacyjnego [2]. 

Gdy podejrzenie dyskopatii dotyczy części szyjnej kręgosłupa, czasami lekarz zleca elektromiografię (EMG) oceniającą funkcję danych mięśni i nerwów celem dokładnego zlokalizowania poziomu uszkodzenia [4]. 

Dyskopatia – leczenie 

Uciążliwość odczuwanych objawów na czele z bólem skłania chorego do szybkiego zgłoszenia się do lekarza. Jeśli jednak dolegliwości są skąpe, czasami leczenie wdrażane jest na tyle późno, że objawy kliniczne, np. zmienione czucie czy opadająca stopa mogą okazać się być utrwalone bez możliwości ich wycofania się [1].  

Leczenie zachowawcze, które jest zawsze wdrażane przy rozpoznaniu, polega na przyjmowaniu leków przeciwbólowych najczęściej z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz na prowadzeniu mocno oszczędzającego trybu życia, a nawet leżenia, ale jedynie na 2-4 dni. Po tym czasie pacjent powinien wrócić do swojej normalnej aktywności, gdyż dowiedziono, że taka praktyka skraca ostry okres bólowy [2].  

Jeśli przyczyną dyskopatii jest nadmierne przeciążenie danego odcinka kręgosłupa, wówczas dodatkowo zaleca się zmianę trybu życia, dostosowanie miejsca pracy czy ćwiczenia. Co więcej, leki przeciwbólowe nie powinny być główną linią walki z bólem w okresie przewlekłym choroby, gdyż wtedy terapia powinna opierać się przede wszystkim na ćwiczeniach i fizykoterapii [2].  

U mniejszości pacjentów wskazane jest leczenie operacyjne. Niedowład, porażenie kończyny czy zaburzenia zwieraczy stanowią pilne wskazanie do operacji. Gdy w badaniach radiologicznych obecne jest istotne zwężenie kanału kręgowego, operacja neurochirurgiczna będzie jedyną skuteczną metodą leczenia.  

Ostateczną decyzję co do leczenia operacyjnego zawsze podejmuje lekarz w rozmowie z pacjentem, rozważając wskazania i przeciwwskazania. Zabieg odbywa się w znieczuleniu ogólnym, a po operacji zaleca się wstrzymanie się od podejmowania aktywności fizycznej przez 2-3 tygodnie. Wczesne wyniki interwencji neurochirurgicznej oceniane są na wizycie kontrolnej. Dzięki operacji w większości przypadków dochodzi do wycofania się dolegliwości, jednak nie musi to oznaczać całkowitego wyleczenia. 

Profilaktyka – czy da się zapobiec dyskopatii? 

Aby uchronić się przed dyskopatią, należy dbać o higienę pracy i codziennych czynności. Monitor komputera powinien być ustawiony w poziomie oczu, a podnoszenie przedmiotów z podłoża powinno odbywać się nie poprzez schylanie, ale przysiad.  

Ponadto, bardzo ważną kwestią jest zaprzestanie palenia papierosów, gdyż udowodniono ich wpływ na ryzyko rozwinięcia dyskopatii. Również osoby otyłe są bardziej predysponowane do chorób kręgosłupa, dlatego utrzymanie prawidłowej masy ciała może w pewnym stopniu chronić przed dyskopatią. Co więcej, uważa się, że regularna aktywność fizyczna wzmacniająca dodatkowo mięśnie przykręgosłupowe, jak i zdrowa dieta nie są bez znaczenia dla zdrowia kręgosłupa.  

Duże rozpowszechnienie dyskopatii w społeczeństwie stanowi niemałe wyzwanie dla współczesnej medycyny. Nieleczona dyskopatia skutkuje obniżoną jakością życia, a nawet może prowadzić do niepełnosprawności. Stąd tak ważne jest podjęcie działań profilaktycznych, a jeśli dojdzie do zachorowania, szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia.

Przeczytaj również:
Ćwiczenia na bóle dolnego odcinka kręgosłupa
Praca siedząca – jak dbać o plecy?