Autofagia. Czy warto stosować post przerywany?

Autofagia – co to takiego? 

Termin „autofagia” dosłownie oznacza samozjadanie. Autofagia to wewnątrzkomórkowy proces, podczas którego trawieniu ulegają niefunkcjonalne białka, patogeny i uszkodzone lub zbędne organella komórkowe. Autofagia zachodzi w komórkach w celu utrzymania optymalnej homeostazy, a także dla utrzymania danej komórki przy życiu w trudnych warunkach. 

Wyróżniamy autofagię selektywną (specyficzną) i nieselektywną (niespecyficzną): 

• Autofagia selektywna zachodzi, gdy trawione są ściśle sprecyzowane elementy komórki (np. mitochondria, rybosomy, agregaty białek, wirusy, bakterie). 
• Autofagia nieselektywna zachodzi, gdy trawiona jest część cytoplazmy. 

Drugi podział autofagii opiera się na rozróżnieniu, w jaki sposób dostarczane są do lizosomów struktury, które mają ulec degradacji: 

• Makroautofagia: najpowszechniejszy rodzaj autofagii. Polega na otaczaniu fragmentów cytoplazmy błoną i tworzeniu autofagosomów współtworzących razem z lizosomami strukturę, w której dane organella zostają strawione. 
• Mikroautofagia: w tym procesie dochodzi do wpuklenia się błony lizosomu wokół struktur, które mają ulec destrukcji i wessaniu ich do środka, po czym następuje trawienie. Zalicza się do procesu nieselektywnego. 
• Autofagia zależna od tzw. białek opiekuńczych (chaperonów): białka opiekuńcze biorą udział w transporcie niechcianych elementów komórkowych, które zostają rozpoznane przez lizosom dzięki specyficznym receptorom. Ten rodzaj autofagii należy do szlaku selektywnego. 

Autofagia – jak ją aktywować? 

Autofagia jest bardzo racjonalnym procesem. Po pierwsze, w sytuacjach stresowych dla komórki umożliwia jej przetrwanie. Po drugie, pozwala komórkom we właściwy sposób zarządzać energią. Dlaczego? Wielkocząsteczkowe składniki trawione przez enzymy lizosomalne pozostawiają po sobie produkty, które są prostymi cząsteczkami, takimi jak kwasy tłuszczowe czy aminokwasy. Te proste składniki, które są produktami reakcji rozpadu, zostają ponownie wykorzystywane przez nasze komórki. W ten sposób w organizmie zachodzi swego rodzaju recykling, który z zasady jest procesem niezwykle pożądanym. W normalnych, fizjologicznych warunkach autofagia odbywa się samoistnie w zdecydowanej większości tkanek. Przyczynia się do procesów wzrostu i bierze czynny udział w obiegu energii w komórkach.  

Naukowcy udowodnili, że autofagia przyczynia się do hamowania procesów starzenia się organizmu. 

Autofagię można w kontrolowany sposób aktywować, aby przebiegała sprawnie, przyczyniając się w ten sposób do zapobiegania chorobom, utrzymania dobrej kondycji i hamowania procesów starzenia. 

Czynniki aktywujące autofagię to: 

• Głód. Stan stresu dla komórki. Uaktywnia autofagię, aby zapewnić komórce przetrwanie. Czynnik ten przyczynił się do rozwoju wiedzy na temat diet, które w racjonalny sposób wykorzystują proces autofagii. Przykładem jest post przerywany (IF, intermittent fasting), czyli dieta, w której stosuje się okna czasowe. Polega na ścisłym określeniu czasu, w jakim można spożywać posiłki i pościć na zmianę. W okresie postu wykorzystywana jest energia powstała podczas intensywniejszej autofagii. Najbardziej popularną wersją postu przerywanego to 16:8, gdzie przez 16 godzin się pości, a podczas pozostałych 8 godzin można spożywać posiłki. Inną dietą wykorzystywaną do aktywacji autofagii jest dieta ketogeniczna polegająca na znacznym ograniczeniu spożycia węglowodanów (do 5-10%) i doprowadzenia organizmu do stanu ketozy; 
• Kurkumina; 
• Resweratrol; 
• Aktywność fizyczna. 

Czy można pić kawę w trakcie postu przerywanego? 

Kawa, o ile nie zawiera cukru czy mleka, jest napojem niskokalorycznym. Dietetycy zezwalają na spożywanie czarnej kawy w okresach postu, ponieważ nie wpływa negatywnie na korzyści stosowania IF. 

Autofagia – kiedy może być szkodliwa? 

Proces autofagii określany jest mianem dychotomicznego. Oznacza to, że zarówno upośledzenie czy zahamowanie, jak i przesadna aktywacja prowadzą do powstania procesu patologicznego, którego efekty nie są korzystne dla organizmu. Nadmiernie zintensyfikowany proces samozjadania powstały podczas głodzenia, niedotlenienia organizmu czy infekcji bakteryjnych może skutkować degradacją komórki. To tzw. autofagiczna śmierć komórki. Jeśli dochodzi do zahamowania procesu autofagii, niechciane elementy komórkowe nie mogą być usuwane we właściwy sposób, w efekcie czego same komórki zostają zanieczyszczane cytotoksycznymi składnikami. Zaburzona zostaje homeostaza i mogą powstawać procesy patologiczne, w efekcie czego może dochodzić do rozwoju takich schorzeń jak: 

• cukrzyca,  
• otyłość,  
• choroby zapalne jelit,  
• schorzenia układu sercowo-naczyniowego,  
• choroby neurodegeneracyjne, 
• nowotwory. 

Autofagia to proces odwracalny. Zahamowanie procesu degradacji komórki lub ponowne poprawne samozjadanie następuje, gdy na komórkę przestaje działać czynnik wywołujący stan patologiczny.

Przeczytaj również:
Tirzepatyd. Przełom w leczeniu otyłości?