Anoreksja – diagnoza, konsekwencje zdrowotne i leczenie

Anoreksja – co to jest? 

Termin anoreksja (gr. anorexia nervosa) dosłownie znaczy „brak łaknienia spowodowany nerwowością”. Historycznie tak właśnie rozumiano to zaburzenie odżywiania. Dzisiaj jednak wiemy, że chorzy często odczuwają łaknienie, lecz silny strach przed przybraniem wagi powstrzymuje ich przed jedzeniem.

Anoreksja zazwyczaj ma swój początek w okresie dojrzewania, a najczęściej rozwija się u dziewcząt w wieku 14-18 lat. Obserwuje się jednak coraz częstsze rozpoznania u młodszych dzieci, wśród których coraz większy udział mają chłopcy. 

Anoreksja – objawy

Pierwsze objawy anoreksji mogą być łatwe do przeoczenia. Chory, w wyniku lęku przed zwiększeniem masy ciała, podejmuje działania mające na celu jej redukcję (głównie ograniczając spożywane pokarmy), a zachowania te mogą być błędnie interpretowane jako próba zadbania o własne zdrowie. Sprawy nie ułatwia fakt, że wiele osób cierpiących na anoreksję potrafi bardzo skutecznie ukrywać się przed rodziną lub sprawiać wrażenie osoby bagatelizującej zgłaszany przez bliskich niepokój. Drastyczne obniżenie ilości spożywanych pokarmów oraz idące za tym niedożywienie sprawiają, że po pewnym czasie zaczynają pojawiać się kolejne objawy anoreksji.

Są to m.in.: 

• niska masa ciała, 
• głodzenie się, 
• zaburzone postrzeganie własnego wyglądu, 
• brak miesiączki, 
• pozorna obojętność na powagę choroby, 
• inne problemy zdrowotne spowodowane niedożywieniem i wyniszczeniem organizmu. 

Dodatkowo, w przypadku osób, które wciąż rosną, obserwuje się niższe niż oczekiwane wzrost, masę ciała oraz gęstość kości.  

Charakterystyczną cechą osób chorych na anoreksję jest fakt, że pomimo pogłębiającego się wychudzenia, osoby te w dalszym ciągu mają obsesję na punkcie wagi oraz wyglądu, stawiając sobie za cel dalszą redukcję masy ciała.  

Anoreksja – przyczyny

Nie istnieje jedna, jasno wskazana przyczyna powstawania anoreksji. Przez wiele lat sądzono, że u podstaw tej choroby zawsze leżą czynniki o podłożu psychologiczno-społecznym – np. zaburzone relacje z rówieśnikami czy rodzina lub kultura, w której wzrasta chory. Jednakże dziś już wiadomo, że nie bez znaczenia w zaburzeniach odżywiania są geny. Odchodzi się zatem od przekonania, że zachorowalność na anoreksję jest uwarunkowana jedynie czynnikami środowiskowymi. Przyjmuje się natomiast, że jest ona zaburzeniem złożonym, na wystąpienie którego mają wpływ zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne.  

Genetyczne uwarunkowanie anoreksji 

Przeprowadzone do tej pory obserwacje wskazują zależność między ryzykiem wystąpienia anoreksji a zdiagnozowaniem przypadków tej choroby w rodzinie. U bliskich krewnych osób chorych na anoreksję występuje znacznie większe prawdopodobieństwo zachorowania na to schorzenie. Co więcej, istnieje u nich także zwiększone ryzyko wystąpienia innych zaburzeń odżywiania.   

Dotychczasowe badania wykazały, że nie istnieje jedna konkretna mutacja genetyczna odpowiedzialna za powstawanie anoreksji. Zidentyfikowano wiele genów, ulokowanych na różnych chromosomach, w których zmiany mogą prowadzić do rozwoju jadłowstrętu.

Wśród nich znalazły się geny związane z: 

• układem dopaminergicznym, 
• układem serotoninergicznym, 
• układem opioidowym, 
• hormonami regulującymi apetyt, 
• procesami metabolicznymi. 

Anoreksja – konsekwencje zdrowotne

Układ pokarmowy  

Perystaltyka jelit zwalnia, podobnie jak proces opróżniania żołądka. Najczęstsze zaburzenia to owrzodzenia, przewlekłe zaparcia, choroba refluksowa, zapalenie trzustki. 

Układ nerwowy  

Mózg zmniejsza swoją objętość, osłonki mielinowe neuronów zanikają. Niedobory elektrolitowe mogą powodować napady drgawkowe, a zachodzące zmiany skutkują kłopotami z pamięcią, koncentracją uwagi, pojawiają się wahania nastroju i drażliwość.  

Hormony  

U kobiet przestaje być produkowany estrogen (zatrzymanie miesiączkowania), u mężczyzn testosteron (obniżony popęd płciowy). 

Układ krążenia 

Arytmia, uszkodzenia w mięśniu sercowym i zmniejszenie jego wielkości nawet o 50%. Obniżenie ciśnienia i spowolnienie akcji serca, które skutkują omdleniami i zawrotami głowy. 

Krew  

Anemia i inne zmiany strukturalne składników krwi, hemoliza, zaburzenia krzepnięcia. 

Kości  

Obniża się gęstość tkanki kostnej, co zwiększa podatność na złamania.

Zaburzenie gospodarki wodnej i elektrolitowej  

Głównie niedobory wapnia, potasu i sodu. Zachwianie równowagi elektrolitowej prowadzić może do upośledzenia czynności nerek (częsta przyczyna śmierci osób chorujących na anoreksję), obrzęków, zaburzeń czynności serca, zmian w budowie komórek, zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego czy rozpadu mięśni szkieletowych. 

Anoreksja – leczenie 

Ponieważ wystąpienie choroby jest splotem wielu czynników: biologicznych, psychologicznych, rodzinnych i społeczno-kulturowych, leczenie anoreksji jest złożonym procesem. Często wymaga hospitalizacji chorego, z uwagi na dużą śmiertelność spowodowaną wycieńczeniem organizmu.  

Do często stosowanych interwencji należą: 

• psychoterapia indywidualna, 
• terapia rodzinna (niezwykle istotna w leczeniu anoreksji, niekiedy uważana za podstawową), 
• farmakoterapia (w leczeniu anoreksji stosuje się leki antydepresyjne i przeciwpsychotyczne). 

Leczenie jest trudne, ponieważ pacjenci często nie są chętni do podejmowania zalecanych oddziaływań. Z tego powodu ważna jest możliwie szybka interwencja, aby zareagować w początkowej fazie choroby.

Przeczytaj również:
Zajadanie stresu, czyli jedzenie pod wpływem emocji