Syllogomania. Czym grozi patologiczne zbieractwo?

Czym jest syllogomania? 

Syllogomania nazywana również patologicznym zbieractwem (hoarding disorder) to zaburzenie psychiczne, które widnieje we współczesnych klasyfikacjach medycznych. Jej głównym przejawem jest zbieranie i gromadzenie przedmiotów w liczbie znacznie przekraczającej metraż danej przestrzeni.  

Osoba dotknięta syllogomanią zbiera rzeczy o różnej wartości. Często są to obiekty wyrzucone przez innych, ale przez zbieracza postrzegane jako cenne okazy do kolekcji.  

Ludzie dotknięci patologicznym zbieractwem mogą próbować swoje znaleziska układać i sortować, jednak znaczna ich liczba i tak z czasem prowadzi do zagracenia przestrzeni i pogorszenia warunków bytowych zbieracza i jego rodziny. Syllogomania prowadzi nie tylko do pogorszenia warunków materialno-bytowych, ale również do problemów w kontaktach z rodziną, przyjaciółmi czy sąsiadami. Z czasem mogą pojawić się także problemy prawne (np. z najemcą, opieką społeczną), a nawet bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia domowników. 

Osoba dotknięta tym zaburzeniem nie myśli racjonalnie. Kiedy w kontakcie z nią sugerujemy, by wyrzuciła część swoich „łupów”, może potraktować to jako bezpośredni atak na nią i jej dobytek. Wówczas pod wpływem stresu i napięcia może dojść do wybuchu złości i agresji.  

Syllogomania – przyczyny 

Naukowcy badający zjawisko syllogomanii jako możliwe przyczyny jej powstawania wskazują czynniki biologiczne i psychologiczne. Do czynników biologicznych zaliczamy przede wszystkim zmiany w niektórych obszarach mózgu. Ponadto badania pokazują, że osoby, u których wystąpiły i nasiliły się objawy syllogomanii z dużym prawdopodobieństwem posiadają osobowość lękliwą (anankastyczne zaburzenie osobowości). Człowiek dotknięty tym zaburzeniem może doświadczać przykrych, natrętnych myśli dotyczących pewnych obiektów. Te obsesyjne myśli i lęk prowadzą do kompulsji, czyli silnej potrzeby posiadania danego obiektu oraz do zachowań nakierowanych na zdobycie go.  

Syllogomania może także współwystępować z: 

• zaburzeniami afektywnymi (np. epizodem depresji) i zaburzeniami lękowymi (w szczególności OCD, fobią społeczną), 
• chorobami otępiennymi, 
• zaburzeniami psychotycznymi (np. schizofrenią), 
• zaburzeniami kontroli impulsów (np. kleptomanią, kompulsywnym kupowaniem), 
• ADHD. 

Jak rozpoznać syllogomanię? 

Specjalista rozpoznaje syllogomanię na podstawie towarzyszących jej objawów i konsekwencji życia z zaburzeniem.  

Klasyfikacja DSM-V podaje następujące kryteria rozpoznania patologicznego zbieractwa: 

• Niezdolność do pozbycia się zgromadzonych przedmiotów lub dzielenia się nimi pomimo braku obiektywnej wartości; 
• bardzo duża potrzeba zachowania obiektów, lęk przed ich utratą, silny stres i napięcie; 
• silny psychiczny ból w sytuacji, gdy osoba dotknięta syllogomanią musi rozstać się ze swoją „kolekcją”;
• liczba zgromadzonych przedmiotów utrudnia lub uniemożliwia funkcjonowanie w danej przestrzeni;
• znaczące obniżenie jakości życia stanowi zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa osoby dotkniętej patologicznym zbieractwem i jej bliskich;
• objawów zbieractwa nie da się lepiej wytłumaczyć obecnością innego zaburzenia psychicznego lub somatycznego. 

Syllogomania – skutki 

• Chory nie może wykonywać podstawowych czynności życiowych w przestrzeni mieszkalnej (np. swobodnie poruszać się pomiędzy pokojami, korzystać z toalety, spać w komfortowych warunkach itp.); 
• jego mieszkanie jest zagracone i zanieczyszczone (np. śmieciami, owadami), co stanowi zagrożenie dla zdrowia;
• pogarsza się jego kondycja psychiczna, jak również fizyczna (podatność na choroby); 
• często traci zatrudnienie i musi korzystać z pomocy państwa (np. opieki społecznej); 
• ma problemy prawne (np. eksmisja); 
• kontakty z jego bliskimi pogarszają się lub całkowicie znikają; 
• występuje ryzyko poważnego wypadku, pożaru. 

Czy patologiczne zbieractwo da się wyleczyć? 

Leczenie patologicznego zbieractwa jest bardzo trudne. Trudność ta wynika nie tylko z nasilenia objawów zaburzenia, ale również z dużego prawdopodobieństwa współwystępowania innych zaburzeń psychicznych.  

Jako podstawowe formy leczenia stosuje się farmakoterapię i psychoterapię. Często stosowaną formą psychoterapii w przypadku patologicznego zbieractwa jest terapia poznawczo-behawioralna z uwzględnieniem technik relaksacyjnych i ekspozycji. Techniki ekspozycji polegają na stwarzaniu sytuacji, w której osoba w kontrolowanych warunkach (pod nadzorem psychoterapeuty) mierzy się bezpośrednio z czynnikami wywołującymi lęk. Np. jeśli jest to fobia związana z psami, to techniki ekspozycyjne polegają na oswajaniu z obecnością psa. Dzieje się to zwykle w sposób stopniowy: od wyobrażania sobie zwierzęcia, oglądanie go na zdjęciu, po oglądanie żywego zwierzęcia z bezpiecznej odległości i coraz większe zmniejszanie dystansu.

Niezwykle ważne jest również wsparcie bliskich osób i ich uczestnictwo w procesie leczenia. 

Przeczytaj również:
Nerwica natręctw. Te zachowania mogą o niej świadczyć!