Dermatillomania. Niszczy nie tylko skórę!

Dermatillomania – co to jest?

Dermatillomania, zwana także patologicznym skubaniem skóry, to zaburzenie natury psychicznej. Polega ono na powtarzających się w czasie epizodach uszkadzania skóry poprzez jej skubanie, drapanie, pocieranie, kłucie, dłubanie czy szczypanie. 

Czynności te nabierają często charakteru rytuałów ze względu na: 

• powtarzalność,  
• wybór konkretnych miejsc, np. u jednej osoby będzie to twarz, u innej skóra głowy, 
• określone sytuacje i nastroje towarzyszące epizodom skubania, np. skubanie skóry w trakcie wykonywania czynności wymagających skupienia (nauka), podczas odpoczynku (oglądanie telewizji) lub w sytuacji doświadczania stresu i negatywnych emocji (po kłótni, przed sprawdzianem).

Dermatillomania może przybierać wiele postaci: 

• rozdrapywanie zmian trądzikowych na twarzy, 
• dłubanie/ drapanie skóry głowy, 
• skubanie skóry brwi, 
• obgryzanie skórek paznokci, 
• pocieranie ukąszeń owadów, 
• dłubanie gojących się ran/ rozdrapywanie strupów (powstałych na skutek wcześniejszego drapania zdrowych miejsc). 

Dermatillomania prowadzi do uszkodzenia skóry, która wcześniej była zdrowa. Nie można jej stwierdzić u osoby, u której występują schorzenia dermatologiczne.  

W przebiegu dermatillomanii skóra ulega uszkodzeniu, ponieważ epizody skubania pojawiają się bardzo często lub samą czynność wykonujemy bardzo intensywnie.

Dermatillomania i pogłębianie się problemów skórnych może prowadzić do pogorszenia jakości życia. Osoby cierpiące na to zaburzenie mogą rezygnować ze spotkań towarzyskich, zaniedbywać obowiązki zawodowe, stracić zadowolenie z własnego ciała i podważać własną atrakcyjność fizyczną. To z kolei może prowadzić do zaniżonej samooceny, a także obniżonego nastroju. 

Dermatillomania – rodzaje

Impulsywna

Pacjent skubie skórę zupełnie nieświadomie i automatycznie. W ten sposób pozbywa się napięcia i odczuwa ulgę. Nie próbuje jednak przestać skubać. Może nawet nie zdawać sobie sprawy, że wykonuje taką czynność. Impulsywna dermatillomania często występuje u osób, które uszkadzają skórę podczas wykonywania czynności wymagających skupienia lub w ramach relaksu.

Kompulsywna

Pacjent zdaje sobie sprawę z tego, że skubie skórę i może ją uszkodzić. Bezskutecznie próbuje przerwać tę czynność. Pojawiają się u niego natrętne myśli na temat skóry i jej wyglądu, które powodują lęk, napięcie i stres, a uszkadzanie skóry redukuje to napięcie i przykre emocje. Zachodzi tutaj mechanizm błędnego koła – po zaangażowaniu się w kompulsyjne drapanie zanika napięcie i negatywne emocje, ale tylko na chwilę. Epizod drapania znowu kończy się uszkodzeniem skóry, które z kolei powoduje falę poczucia winy, wstydu itp.  

Dermatillomania – przyczyny 

Dermatillomania może pojawić się u osób w każdym wieku. Najczęściej jednak rozpoznaje się ją u pacjentów w wieku 12-16 i 30-40 lat. Współczesna literatura nie wskazuje jej dokładnej przyczyny.

Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń psychicznych na jej występowanie wpływają czynniki biologiczne i środowiskowe:

• predyspozycje genetyczne – jeśli w rodzinie pacjenta występuje dermatillomania, jest on w grupie ryzyka rozwoju tego zaburzenia. Dermatillomanii mogą sprzyjać również inne zaburzenia psychiczne, ponieważ jest ona często następstwem zaburzeń nastroju czy zaburzeń lękowych;
• zmiany hormonalne – u kobiet objawy nasilają się tuż przed lub w trakcie miesiączki;
• traumatyczne doświadczenia życiowe, np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, zmiana pracy, uzależnienie od alkoholu bliskiego członka rodziny. 

Dermatillomania – objawy

Dermatillomania nie została ujęta w klasyfikacjach medycznych jako odrębne zaburzenie. Zaliczana jest do grupy zaburzeń nawyków i popędów niezaklasyfikowanych nigdzie indziej. Pojawiają się w niej zachowania powtarzające się w czasie, które nie podlegają kontroli angażującej się w niej osoby. Występują one bez uzasadnionej przyczyny (motywacji) i prowadzą do przykrych następstw (np. uszkodzenia ciała czy problemów w relacjach interpersonalnych i zawodowych).

Do tej grupy zaburzeń, oprócz patologicznego skubania skóry, należą także:  

• trichotillomania (kompulsywne wyrywanie włosów),  
• kleptomania (chory nie może powstrzymać się od kradzieży),  
• piromania (kompulsywna chęć podpalania). 

Niektórzy specjaliści proponują, aby dermatillomanie, trichotillomanie, obgryzanie paznokci, warg i policzków zaliczyć do osobnej kategorii – zachowań repetytywnych dotyczących ciała.

Wszystkie powyższe zaburzenia i ich objawy łączy skupienie na ciele oraz podobny mechanizm rozwoju:

• Osoba cierpiąca na dermatillomanię powtarza epizody skubania, drapania, dłubania, pocierania lub kłucia skóry powodujące jej uszkodzenie. Może podejmować tę czynność za pomocą dłoni/paznokci lub narzędzi, np. pęsety, pilniczka, noża. Brudne dłonie i narzędzia mogą z kolei powodować dodatkowe zakażenie ran. Epizody skubania mogą pojawiać się nawet kilka razy dziennie i trwać od kilku minut do nawet kilku godzin. 
• Pacjent próbuje zaprzestać lub zmniejszyć intensywność tych czynności – niestety bez trwałych rezultatów.
• Następuje pogorszenie funkcjonowania psychospołecznego. Na skutek zmian i uszkodzeń powstałych poprzez skubanie skóry może pojawić się dyskomfort, obniżenie nastroju, niezadowolenie z własnego wyglądu i obawa przed reakcją osób z otoczenia na poranioną skórę. Chory może zacząć izolować się od innych – odwoływać spotkań ze znajomymi i rodziną, unikać pracy lub szkoły. 
• Skubanie skóry nie wynika z chorób somatycznych ani nadużywania substancji psychoaktywnych. 
• Objawów dermatillomanii nie można tłumaczyć innym zaburzeniem psychicznym. Dermatillomania może współwystępować z innymi zaburzeniami psychicznymi. Nie powinna być jednak diagnozowana, gdy istnieje ryzyko, że objawy bardziej odpowiadają obrazowi klinicznemu np. schizofrenii.
• Przed podjęciem czynności napięcie u chorego narasta. W trakcie skubania i tuż po nim pacjent odczuwa przyjemność. Po epizodach skubania i uszkodzenia skóry pojawia się jednak poczucie winy i wstydu.

Dermatillomania – jak rozpoznać to schorzenie?

Badania wskazują, że łagodne formy tego zaburzenia nieprowadzące do znacznego uszkodzenia skóry występują stosunkowo często, szczególnie w grupie młodzieży i studentów.

Dermatillomanię z nasilonymi objawami, w tym ze znacznym uszkodzeniem skóry, objawami stresu, pogorszeniem funkcjonowania psychospołecznego i zaburzeniami współwystępującymi, obserwuje się u około 0,2% populacji.  

Patologiczne skubanie skóry występuje zdecydowanie częściej wśród kobiet. Zgłaszają one dodatkowo większe nasilenie objawów i liczniejsze uszkodzenia skóry. Częściej niż mężczyźni deklarują również, że dermatillomania i jej objawy utrudniają im codzienne funkcjonowanie.

Nie ma fizykalnego badania stwierdzającego to zaburzenie. Aby je rozpoznać, lekarz musi przeprowadzić z pacjentem szczegółowy wywiad. Opis objawów, ich częstotliwości i nasilenia może jednak nie być obiektywna. Pacjent może nie wszystko dokładnie pamiętać i zniekształcać pewne informacje. Jest to szczególnie widoczne w badaniach kwestionariuszowych prowadzonych na populacji, które polegają przede wszystkim na samoopisie.

Dermatillomania – leczenie 

Aby leczenie dermatillomanii było skuteczne, pacjent powinien skorzystać z pomocy lekarza, psychologa i psychoterapeuty. Jeśli dermatillomania współwystępuje z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami lękowymi lub innymi schorzeniami natury psychicznej, specjalista może wdrożyć farmakoterapię. Pomoc medyczna i leki są niezbędne także podczas leczenia ran będących następstwem patologicznego uszkadzania skóry. Jeśli dojdzie do zakażenia ran i rozwoju stanu zapalnego, konieczny może być nawet pobyt w szpitalu.

Pomoc psychologiczna i psychoterapeutyczna w postaci psychoterapii poznawczo-behawioralnej oraz terapii akceptacji i zaangażowania (ACT) może przynieść pozytywne efekty, na co wskazują badania naukowe.

Dermatillomania a zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne 

Dermatillomanię zaliczamy do grupy zaburzeń kontroli impulsów. Czasem również traktujemy ją jako zaburzenie ze spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych ze względu na podobieństwo objawów w przypadku tych schorzeń. W patologicznym skubaniu skóry mogą pojawić się natrętne myśli, uczucie napięcia i wewnętrzny przymus rozpoczęcia i powtarzania czynności drapania lub skubania. Ponadto osoby cierpiące na dermatillomanię są w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

Przeczytaj również:
Nietypowe fobie, o których istnieniu mało kto wie