Zespół Cotarda – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Cotarda – co to takiego? 

Nazwa zespołu pochodzi od nazwiska francuskiego neurologa Jules’a Cotarda, który jako pierwszy opisał to schorzenie w 1880 roku, jednak doniesienia o istnieniu tej przypadłości sięgają XVII wieku. Kobieta, której przypadek opisał lekarz sądziła, że nie posiada narządów, a pomimo to jest nieśmiertelna, bo została przeklęta. Twierdziła także, że nie odczuwa bólu. Inne osoby z tym zespołem zgłaszały wrażenie zanikania ciała i jego gnicia, poczucia nicości i pustki [1, 2]. 

Zespół Cotarda, zwany również złudzeniem negacji lub syndromem chodzącego trupa, to specyficzne, rzadko występujące schorzenie, dla którego charakterystyczne są urojenia nihilistyczne i zaburzone poczucie własnego ciała. Osoby dotknięte zespołem Cotarda mogą żyć w przeświadczeniu, że części ich ciała stopniowo zanikają, rozpadają się, że stracili oni swoje ciało. Człowiek, u którego pojawiły się symptomy zespołu Cotarda, jest przekonany o tym, że już nie żyje, jest martwy, odczuwa niepokój i poczucie winy. Uważa się za człowieka godnego potępienia [1, 3]. 

Symptomy zespołu Cotarda przeważnie współwystępują z depresją (ciężki epizod depresyjny, zaburzenia nastroju z towarzyszącymi objawami psychotycznymi) i zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenia). Badacze postulują jednak, aby pomimo współwystępowania zespołu Cotarda z innymi zaburzeniami psychicznymi, traktować go jako osobne zaburzenie. Wynika to z faktu, że pojawiające się w jego przebiegu urojenia nihilistyczne oraz charakterystyczne zmiany w mózgu są wyjątkowe dla tej jednostki klinicznej i stanowią o jej odrębności od pozostałych zaburzeń psychicznych [1, 4]. 

Zespół Cotarda – występowanie i objawy 

Objawy zespołu Cotarda mogą pojawić się u pacjentów psychiatrycznych cierpiących na zaburzenia nastroju czy zaburzenia psychotyczne, ale także u osób z krwiakiem podtwardówkowym, chorobą Parkinsona czy AIDS. Najwięcej przypadków obserwuje się u osób pomiędzy 40. a 55. rokiem życia. Zespół Cotarda częściej dotyka kobiet niż mężczyzn [1]. 

Zespół Cotarda nie został ujęty w klasyfikacjach medycznych, a więc jego objawy i kryteria rozpoznania zostały skonstruowane na podstawie opisów przypadków osób cierpiących na to zaburzenie i opisane w literaturze medycznej i psychologicznej.  

Do objawów zespołu Cotarda zalicza się [1, 3, 4]: 

• urojenia nihilistyczne, czyli przekonanie o utracie ciała bądź jego części, przeświadczenie o byciu martwym, gnijącym czy pustym w środku (np. wrażenie braku wnętrzności, kończyn); 
• uczucie niepokoju, poczucie winy, wrażenie bycia karanym przez los; 
• obniżony nastrój, utratę poczucia przyjemności z życia i codziennych aktywności, odczuwanie braku sensu własnego istnienia; 
• zaniedbywanie własnych potrzeb fizjologicznych – osoba zmagająca się z tym zespołem sądzi, że skoro jest martwa, to jej ciało nie potrzebuje wody czy pożywienia, zaniedbana jest również higiena osobista; 
• zahamowanie psychoruchowe lub nadmierną aktywność;  
• zmniejszone odczuwanie bólu, skłonność do samookaleczeń i samouszkodzeń, próby samobójcze; 
• przekonanie o własnej nieśmiertelności (myślenie „nic już mnie nie może zabić, bo i tak jestem martwy/a”). 

Zespół Cotarda – przyczyny 

Objawy zespołu Cotarda mogą pojawić się jako następstwo pierwotnie występujących zaburzeń, takich jak [1, 2, 4]: 

• zaburzenia psychotyczne (schizofrenia),
• zaburzenia afektywne (ChAD),
• krwiak podtwardówkowy,
• stwardnienie rozsiane,
• uszkodzenie płata ciemieniowego oraz obszaru czołowego mózgu, zmiany w płacie skroniowym,
• AIDS,
• choroba Parkinsona,
• udar mózgu. 

Na rozwój zespołu Cotarda wpływ mogą mieć również: 

• infekcje; 
• stosowanie niektórych leków (np. acyklowiru, kortykosteroidów, amantadyny); 
• odwodnienie i związane z nim obniżenie poziomu sodu w organizmie [1]. 

Zespół Cotarda – rozpoznanie i leczenie 

Zespół Cotarda nie jest schorzeniem występującym często w populacji, a jego symptomy mogą przypominać objawy wytwórcze i negatywne w zaburzeniach psychotycznych i afektywnych. Dlatego jego prawidłowe rozpoznanie może ulec znacznemu opóźnieniu. Leczenie farmakologiczne opiera się przede wszystkim na lekach poprawiających i stabilizujących nastrój oraz na lekach antypsychotycznych. W leczeniu stosowana jest także psychoterapia. Jeśli zespół Cotarda nie występuje jako samodzielna jednostka kliniczna u pacjenta, to wdraża się leczenie przyczynowe, czyli leczenie polegające na usunięciu pierwotnej przyczyny (np. depresji, schizofrenii, krwiaka podtwardówkowego) [1, 2, 3]. 

Osoby z zespołem Cotarda mogą okaleczać się i podejmować próby samobójcze. Dlatego ważne jest jak najszybsze rozpoznanie zaburzenia i jego leczenie. 

Przeczytaj również:
Objawy psychotyczne u chorych na depresję