Bezdechy u dzieci – jak je leczyć?

Czym jest bezdech? 

Bezdech to przerwanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Bezdechy występujące rzadko, trwające krótko i nie związane z innymi zaburzeniami są uważane za fizjologiczne i nie powinny być powodem do zmartwień. Bezdechem patologicznym u noworodka nazywa się przerwę w oddychaniu trwającą powyżej 20 sekund lub krócej niż 20 sekund (ale która prowadzi do zwolnienia akcji serca, bladości oraz obniżenia ciśnienia tętniczego). Przedłużający się bezdech może prowadzić do niedoboru tlenu we krwi (hipoksemii) oraz spadku częstości bicia serca (bradykardii), co może wymagać resuscytacji. 

Powtarzające się głębokie epizody bezdechu mogą zaburzać prawidłowy rozwój mózgu oraz powodować dysfunkcje innych narządów.   Szczególnie niebezpieczne dla życia jest nagłe zatrzymanie oddychania z sinicą i zwiotczeniem mięśni – jest to jedna z przyczyn nagłej śmierci łóżeczkowej. 

Bezdechy u dzieci – epidemiologia 

Częstość występowania rośnie odwrotnie proporcjonalnie do stopnia dojrzałości – występuje u ok. 50% dzieci z masą ciała poniżej 1500 g.  Częstość występowania OBPS w populacji pediatrycznej wynosi od 1 do prawie 6% 

Bezdechy u dzieci – rodzaje i przyczyny 

Wyróżniamy trzy typy bezdechu: 

• obturacyjny (zaporowy) – wynika z niedrożności dróg oddechowych. Jest najczęstszą przyczyną bezdechu u dzieci. Głównym powodem jego występowania jest zapadanie się gardła oraz przerost migdałków. Bezdech obturacyjny obawia się chrapaniem, sennością w ciągu dnia i zasypianiem w nienaturalnych pozycjach; 
• centralny – wynika z braku stymulacji ze strony ośrodka oddechowego. Występuje głównie u wcześniaków, co wynika z niedojrzałości zarówno układu nerwowego, jak i oddechowego; 
• mieszany – jest to połączenie powyższych typów. Zwykle zaczyna się od bezdechu obturacyjnego, a potem następuje zaburzenie funkcji ośrodka oddechowego na skutek niedotlenienia. Pojawia się najczęściej w okresach przebudzeń lub zasypiania. 

Innymi przyczynami bezdechów mogą być:  

• infekcje; 
• zaburzenia centralnego systemu nerwowego (np. krwawienie wewnątrzczaszkowe, drgawki, niedotlenienie, wady wrodzone); 
• zaburzenia układu oddechowego (np. zapalenie płuc, niedrożność, niedodma, hipoksja, uszkodzenie nerwu błędnego); 
• nieprawidłowości w układzie pokarmowym; 
• zaburzenia metaboliczne; 
• stosowane leki. 

Bezdechy u dzieci – objawy 

Do objawów bezdechów u dzieci należą: 

• chrapanie nawykowe, czyli takie, które występuje przynajmniej w ciągu trzech nocy w tygodniu, z prychaniem i sapaniem,  
• moczenie nocne,  
• sypianie z nadmiernie odgiętą głową, 
• sinica.  

Takie dziecko w ciągu dnia może odczuwać ból głowy, być senne, mieć problemy z koncentracją i trudności w nauce. Podczas badania przez lekarza można zauważyć zmiany wagi (nadwaga lub niedowaga), nadciśnienie tętnicze i przerost migdałków podniebiennych lub migdałka gardłowego. Dodatkowo pacjent może mieć cofnięta żuchwę lub adenoidalną twarz, wynikającą z długotrwałego oddychania z powiększonym migdałkiem i charakteryzująca się między innymi otwartą buzią. 

Bezdechy u dziecka – diagnostyka 

Podejrzewając bezdech lub zaburzenia oddychania u dziecka, należy poddać go obserwacji domowej, a czasem szpitalnej. Wszystkie wcześniaki są monitorowane pod względem częstości oddechów i rytmu serca, utlenienia (pulsoksymetria), a także mają wykonane badania krwi i USG głowy.  

U starszych dzieci lekarz zapyta rodziców o występowanie objawów sugerujących bezdech, a także zbada małego pacjenta i podejmie decyzję o skierowaniu na konsultację laryngologiczną, do poradni zaburzeń oddychania podczas snu lub na badanie polisomnograficzne. Polega ono na monitorowaniu parametrów fizjologicznych podczas snu. W jego trakcie bada się przepływ powietrza przez jamę ustną i nos, ruchomość klatki piersiowej oraz ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla. Przy braku dostępu do takiego badania rodzic może nagrać sen dziecka za pomocą kamery lub zbadać poziom saturacji ambulatoryjnie podczas snu w ciągu dnia. 

Bezdechy u dziecka – leczenie  

Leczenie bezdechów u noworodków uwzględnia leki, tlen i stymulację fizykalną. Przy wystąpieniu łagodnego bezdechu u noworodka w pierwszej kolejności należy usunąć potencjalne przyczyny (zakażenie, stres) oraz ułożyć głowę i szyję w pozycji neutralnej. Pomocna bywa stymulacja – delikatne pocieranie stóp lub klatki piersiowej oraz układanie dziecka na brzuchu, co poprawia funkcję przepony. Można też zastosować tlenoterapię bierną lub przez kaniule donosowe oraz farmakoterapię. 

Przy nawracających bezdechach, które nie odpowiadają na leczenie takimi metodami, możemy czasowo zastosować wentylację mechaniczną. Jeśli epizod bezdechu jest krótszy niż 15 sekund, nie trzeba interweniować.  

Jeśli przy bezdechu występuje sinica i zwiotczenie, należy szybko wyciągnąć dziecko z łóżka, ułożyć go buzią skierowaną ku dołowi, potrząsnąć nim i poklepać po plecach. Przy braku reakcji należy wezwać karetkę i rozpocząć resuscytację.  

U starszych dzieci, u których najczęstszym typem jest bezdech obturacyjny spowodowany przerostem układu chłonnego, stosuje się chirurgiczne usunięcie (adenotonsillektomia) lub zmniejszenie objętości migdałków. U otyłych dzieci zabieg ten często nie przynosi takich efektów jak u dzieci o prawidłowej masie ciała. W ich przypadku zaleca się zmniejszenie wagi. Można też zastosować CPAP, czyli stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych.  

Alternatywnie w bezdechu o łagodnym przebiegu lekarz może przepisać glikokortykosteroidy podawane donosowo. 

Bezdech to przerwanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Jest uzasadnionym powodem zgłaszania się rodziców z dzieckiem do lekarza. Monitorowanie bezdechów powinien zalecić lekarz pediatra, który przeprowadził u dziecka szeroką diagnostykę. Skutkami bezdechu  u dziecka mogą być niedotlenienie i problemy z dalszym rozwijaniem się. Leczenie jest zależne od przyczyny bezdechu i może być zarówno chirurgiczne, farmakologiczne, jak i behawioralne. 

Przeczytaj również:
Sapka niemowlęca – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie sapki u niemowląt