Bielactwo. Czy można je leczyć?

Bielactwo – co to jest?

Bielactwo to zaburzenie depigmentacyjne skóry, które ujawnia się klinicznie jako odbarwienia na skórze. Jest to schorzenie, którego przyczyną może być defekt genetyczny (bielactwo wrodzone) lub też może pojawić się w trakcie życia (bielactwo nabyte).  

Pod pojęciem bielactwa wrodzonego uogólnionego kryje się rodzina chorób o nazwie albinizm. Takie rozpoznanie oznacza, że chory ma niedobór melaniny, czyli barwnika występującego w obrębie skóry, włosów i oczu. Natomiast liczba melanocytów, czyli komórek pigmentowych, jest prawidłowa.  

Zdecydowana większość postaci tej choroby jest dziedziczona autosomalnie recesywnie. Jeśli rodzice są nosicielami wadliwej kopii genu, występuje 25% szans na przekazanie choroby dziecku.

Bielactwo nabyte (vitiligo) występuje znacznie częściej niż albinizm, na który cierpi około 1 na 20 000 osób. Szacuje się, że bielactwo nabyte dotyka aż 1-2% populacji ogólnej.

Czym jest bielactwo nabyte?

Choroba charakteryzuje się obecnością zaburzeń w obrębie komórek pigmentowych zwanych melanocytami i ich niszczeniem. Zachorowanie następuje zazwyczaj między 10. a 30. rokiem życia, jednak połowa przypadków to osoby poniżej 20. roku życia.

Statystyki pokazują, że kobiety obarczone są nieznacznie większym ryzykiem zachorowania na bielactwo niż mężczyźni.  

Bielactwo nabyte może przebiegać stabilnie, z zajęciem kilku niewielkich obszarów skóry, lub postępować szybko, z przebarwieniami o dużych rozmiarach. Wyróżnia się postać ograniczoną, uogólnioną i całkowitą. 

Bielactwo w dużej mierze wpływa na stan emocjonalny chorego. Pacjenci muszą dodatkowo zmagać się z oceną społeczną, co wiąże się często z poczuciem niepokoju, a nawet odrzucenia czy wyobcowania. 

Bielactwo – przyczyny

Mechanizm występowania zaburzenia nie został do końca poznany. Teorie naukowe jako hipotezy pojawienia się bielactwa wskazują m.in. przyczynę autocytotoksyczną, neurogenną, stres oksydacyjny i przyczynę autoimmunologiczną. Za tą ostatnią przemawiają m.in. zaburzenia w układzie odpornościowym u pacjentów z tym zaburzeniem, co może być powodem częstszego obciążenia schorzeniami autoimmunologicznymi na czele z chorobą Hashimoto, która występuje u ponad 30% z nich. 

Hipoteza autocytotoksyczna zakłada, że melanocyty zostają pozbawione obronnych mechanizmów chroniących je przed toksycznymi prekursorami melaniny. Destrukcja  melanocytów może także wynikać z toksycznego działania czynników uwalnianych przez zakończenia nerwowe (teoria neurogenna) lub produkcji autoprzeciwciał (mechanizm autoimmunologiczny).  

Związku stresu oksydacyjnego z bielactwem naukowcy dopatrują się we wpływie wolnych rodników na funkcjonowanie komórek barwnikowych skóry. Otóż pośrednio przez procesy autoimmunologiczne wolne rodniki doprowadzają do ich śmierci.  Ponadto przyczyny bielactwa upatruje się również w genetyce. Uważa się, że do wystąpienia schorzenia dochodzi u osób predysponowanych genetycznie z obciążonym wywiadem rodzinnym wówczas, gdy zadziałają dane czynniki środowiskowe.

Nawet jedna trzecia pacjentów może mieć bliskiego krewnego, który również jest obciążony bielactwem. 

Bielactwo – objawy

Plamy depigmentacyjne zazwyczaj pojawiają się w obszarach poddanych działaniu promieni UV, tj. na twarzy, szyi, dekolcie, przedramionach, grzbietach rąk i stóp. Odbarwienia, które są całkowicie białe, mogą być małe lub rozległe, przy czym ich granica jest ostra. Często są zaokrąglone lub owalne. Plamy czasami występują pod wpływem urazu (objaw Koebnera).  

Z reguły pacjenci nie skarżą się na inne objawy, jednak czasami w okresie pojawiania się nowych ognisk bielaczych występuje świąd. Chorzy o bardzo jasnej karnacji obserwują znacznie mniejsze nasilenie zmian zimą.  

Pojawienie się nowych odbarwień może nastąpić po zadziałaniu czynnika stresogennego, a także w miejscu urazu mechanicznego czy poparzenia słonecznego. Unikanie narażenia na wymienione bodźce może w pewnym stopniu zatrzymać postęp zmian depigmentycyjnych.  

Bielactwo u dzieci

Dzieci stanowią około 30% wszystkich pacjentów obciążonych bielactwem. Ryzyko depresji i zaburzeń lękowych jest największe u osób młodych z widocznymi zmianami chorobowymi, dlatego powinno się objąć szczególną opieką psychologiczną dzieci, u których rozpoznano bielactwo. 

Zaobserwowano, że u dzieci chorych na bielactwo występuje wyższe niż u dorosłych ryzyko pojawienia się innych chorób autoimmunologicznych. Przede wszystkim są to choroby tarczycy, choroba Addisona, niedokrwistość złośliwa, cukrzyca typu I i łysienie plackowate.  

Bielactwo u dzieci z reguły przebiega odmiennie niż u dorosłych. Rozpoczyna się nagle, przebieg jest stabilny, ale wieloletni, a zmiany pojawiają się tylko po jednej stronie ciała. 

Bielactwo włosów

Melanina odpowiada nie tylko za kolor skóry, ale także nadaje kolor włosom. W przypadku bielactwa nabytego może zostać zdegradowana melanina, odpowiedzialna za kolor włosów. Niektóre osoby chorujące na bielactwo nabyte mogą zauważyć plamy białych lub siwych włosów. Dotyczy to obszaru owłosionej skóry głowy, brwi i rzęs, brody w przypadku mężczyzn czy innych obszarów na ciele porośniętych włosami. Bielactwo nabyte zazwyczaj nie powoduje wypadania włosów, jedynie zmianę ich zabarwienia.

Rozpoznanie bielactwa 

Aby postawić rozpoznanie, lekarz rodzinny lub specjalista dermatolog nie musi wykonywać żadnych dodatkowych badań. Charakterystyczny i typowy obraz kliniczny (odbarwienia na skórze) jest wystarczający, aby zdiagnozować bielactwo. Dodatni wywiad w kierunku chorób autoimmunologicznych może dodatkowo naprowadzić na rozpoznanie. Warto poprosić o badanie hormonów tarczycy z uwagi na częste współwystępowanie niedoczynności lub nadczynności tarczycy. 

Bielactwo indukowane chemicznie jest łudząco podobne do bielactwa nabytego. W związku z tym lekarz zawsze powinien dopytać o narażenie związane z wykonywaną pracą zawodową. Musi on również wykluczyć inne choroby skóry, m.in. łupież pstry, łupież biały, łuszczycę czy atopowe zapalenie skóry. 

Bielactwo – leczenie

Celem leczenia jest przywrócenie skórze jej naturalnego pigmentu (repigmentacja).  

Glikokortykosteroidy stanowią pierwszy wybór przy małych i pojedynczych ogniskach bielaczych. Miejscowa aplikacja silnego sterydu ma zasadność jedynie wówczas, gdy po dwóch miesiącach obserwuje się repigmentację. Należy również pamiętać o działaniach niepożądanych związanych z miejscowym stosowaniem glikokortykosteroidów. Należą do nich m.in. ścieńczenie skóry, trwałe poszerzenie naczyń włosowatych (tzw. pajączki naczyniowe) i wykwity krostkowe głównie w obrębie twarzy. Niestety ta metoda leczenia obarczona jest również dość dużym ryzykiem nawrotu ognisk bielaczych.

Alternatywą dla glikokortykosteroidów jest terapia inhibitorami kalcyneuryny (np. takrolimus). Sięga się po nią szczególnie wówczas, gdy zmiany zlokalizowane są na twarzy, ponieważ nie wykazują skutków ubocznych charakterystycznych dla sterydów. 

Istnieją również doniesienia co do skuteczności pochodnych witaminy D3, jednak teza ta wymaga potwierdzenia w większych badaniach klinicznych.  

Wśród metod leczenia dużą skutecznością wyróżnia się fototerapia. Leczenie jest jednak długotrwałe i może wymagać nawet 300 zabiegów. Naświetlania metodami PUVA lub UVB 311 nm dają także trwałą repigmentację u ponad 80% pacjentów. Zadowalający efekt kosmetyczny jest najczęściej uzyskiwany na twarzy, tułowiu i ramionach. 

Kolejnym sposobem walki z bielactwem jest chirurgia. Zabiegi polegają na implantacji melanocytów pobranych z obszarów zdrowej skóry w miejscach ognisk bielaczych. Wśród stosowanych metod chirurgicznych najczęściej wykonuje się przeszczep naskórka.  

Ruksolitynib – nowy lek na bielactwo

W kwietniu 2023 r. Europejska Agencja Leków zatwierdziła pierwszy lek na bielactwo, który zawiera substancję czynną ruksolitynib. Jest to lek w formie kremu. Blokuje on kinazę JAK, która odpowiada za uszkodzenie melanocytów. Ruksolitynib jest wskazany w leczeniu niesegmentowago bielactwa z zajęciem twarzy. Może być stosowany przez osoby dorosłe oraz młodzież od 12. roku życia. Jak każdy lek, ruksolitynib może wywołać działania niepożądane. W badaniach klinicznych pacjenci zgłaszali trądzik, świąd i nieżyt nosa. Lek może zostać przepisany wyłącznie przez lekarza, po potwierdzeniu choroby.  

Bielactwo a opalanie

Dermatolodzy apelują, aby chronić skórę każdej osoby przed nadmierną ekspozycją na słońce z powodu jego destrukcyjnego i kancerogennego działania. W sposób szczególny należy uważać na skórę, która pozbawiona jest swojego naturalnego pigmentu, a zatem szybciej ulega poparzeniom słonecznym. Jednak co ciekawe nie stwierdza się zwiększonego ryzyka występowania nowotworów skóry w obrębie ognisk bielaczych.  

Mimo to u osób dotkniętych bielactwem zaleca się stosowanie kremów ochronnych o wysokim SPF i ochronę plam odbarwieniowych przed działaniem słońca, gdyż może to skutkować ich eskalacją. Kremy przeciwsłoneczne powinny być stosowane także na zdrowe fragmenty skóry.

Czy można zmniejszyć ryzyko zachorowania na bielactwo?

Stres oksydacyjny, jako jedna z teorii tłumacząca przyczynę bielactwa, stanowi punkt wyjścia do dyskusji na temat czynników wpływających na ryzyko zachorowania.  

Palenie papierosów czy zawodowe narażenie na związki chemiczne może zwiększać ryzyko zachorowania.  

Z kolei dieta bogata w produkty pochodzenia roślinnego może wspomóc organizm w walce z wolnymi rodnikami. 

Nie ma jednak dowodów naukowych, które sugerowałyby zasadność suplementacji związków o działaniu antyoksydacyjnym. Brakuje również innych danych, które podpowiedziałyby, w jaki inny sposób skutecznie uniknąć zachorowania na bielactwo.

Przeczytaj również:
Czy bielactwo jest zaraźliwe?