Cholesterol – jakie są normy wiekowe dla dorosłych i dzieci?

Cholesterol HDL i LDL – dlaczego warto mieścić się w normach? 

Już w latach 50. XX wieku zauważono zależność między pojawieniem się choroby wieńcowej a podwyższonym poziomem cholesterolu. Kolejne badania ujawniły, że poziom tego lipidu ma wpływ na pojawienie się takich chorób jak kamica żółciowa, nowotwór jelita grubego i choroby układu krążenia. Okazało się, że szkodliwe działanie cholesterolu zależy od rodzaju lipoprotein,  przez które jest transportowany. I tak należący do frakcji o niskiej gęstości LDL (ang. low-density lipoprotein), nazywany „złym cholesterolem”, powoduje działanie zapychające naczynia krwionośne. Natomiast ten o wysokiej gęstości – HDL (ang. high-density lipoprotein), „dobry cholesterol”, odpowiada za transport cholesterolu do wątroby. Dochodzi w niej do rozkładu tego tłuszczu, przez co obniża się jego poziom w organizmie. 

Zaburzenie gospodarki lipidowej, w tym poziomu cholesterolu, jest przyczyną występowania wielu chorób. Podwyższony poziom tego lipidu prowadzi do odkładania się blaszki miażdżycowej w ściankach naczyń krwionośnych. Miażdżyca może następnie doprowadzić do choroby wieńcowej, udaru, zawału serca lub zapalenia trzustki. Są to schorzenia, które mogą doprowadzić do śmierci. Cholesterol jest również głównym składnikiem kamieni żółciowych. 

Aktualnie hipercholesterolemia należy do chorób cywilizacyjnych. Oczywiście czasem powodem zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi są uwarunkowania genetyczne. Jednak najczęściej odpowiada za to zła dieta polegająca na spożywaniu zbyt wielu kalorii, tłustych potraw, wysoko przetworzonych produktów, małej ilości warzyw, owoców i błonnika. Ponadto towarzyszy temu mała aktywność fizyczna, a także upodobanie do używek, takich jak alkohol lub papierosy.  

Innym powodem hipercholesterolemii jest upośledzenie wydalania cholesterolu z żółcią, zaburzone przemiany metaboliczne tego lipidu, cukrzyca lub choroby nerek. 

Niedobór cholesterolu w organizmie również może być groźny, ponieważ uczestniczy on w licznych procesach metabolicznych, np. synteza niektórych hormonów oraz witaminy D. Cholesterol buduje także błony komórkowe organizmu. Powodami jego obniżonego poziomu mogą być niedożywienie, upośledzenie produkcji w wątrobie, zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego, zbyt duże wydalanie z żółcią lub zwiększony rozpad cholesterolu. 

W celu uniknięcia konsekwencji, które mogą się pojawić wskutek zbyt wysokiego lub niskiego poziomu cholesterolu, należy regularnie kontrolować jego ilość. Poza określeniem poziomu cholesterolu całkowitego należy zbadać poziom frakcji HDL oraz LDL. 

Jakie są normy cholesterolu u dorosłych? 

Normy cholesterolu u osób dorosłych zależą od płci oraz występowania chorób przewlekłych. 

Prawidłowa ilość cholesterolu całkowitego (TC) u zdrowej, dorosłej osoby powinna wynosić poniżej 190 mg/dl. W przypadku występowania chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, choroba wieńcowa lub u osób będących w grupie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych wartość ta powinna być mniejsza – poniżej 175 mg/dl.  

Prawidłowy poziom cholesterolu LDL to poniżej 115 mg/dl. U osób z grupy ryzyka odpowiednia wartość to mniej niż 100 mg/dl, a u osób z chorobami współistniejącymi poniżej 70 mg/dl. Poziom cholesterolu HDL powinien mieścić się w granicach powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet. 

Każde wyniki poziomu cholesterolu powinny być skonsultowane z lekarzem.   

Oceni on, czy do redukcji podwyższonego poziomu wystarczy dieta, czy niezbędne będzie wprowadzenie leczenia farmakologicznego. Należy również podkreślić, że każde laboratorium diagnostyczne określa swoją normę cholesterolu, która może nieco różnić się między placówkami.  

Normy cholesterolu u dzieci – jakie są?  

Problem ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu dotyczy coraz młodszych osób. Czasem już u 2-letnich dzieci obserwuje się powstawanie blaszek miażdżycowych. Prowadzi to do rozwoju miażdżycy już przed 10. rokiem życia. Podwyższony poziom cholesterolu u tak małych dzieci spowodowany jest występowaniem określonych czynników genetycznych. U dzieci z podwyższonym poziomem tego lipidu można zaobserwować pojawienie się tzw. kępek żółtych wokół oczu lub na innych częściach ciała. Są to twarde, żółtawe grudki, będące złogami cholesterolu odłożonego pod skórą. Inne czynniki powodujące wzrost poziomu tego tłuszczu u dzieci to brak aktywności fizycznej oraz zła dieta. Hipercholesterolemię często mają dzieci z nadwagą lub otyłe. 

Normy cholesterolu u dzieci: 

• cholesterol całkowity – poniżej 170 mg/dl, 
• LDL – poniżej 110 mg/dl, 
• HDL – powyżej 35 mg/dl.  

Jakie są normy cholesterolu u poszczególnych płci? 

W zależności od płci przyjmuje się inne prawidłowe wartości cholesterolu. Norma dla cholesterolu całkowitego oraz poziomu LDL dla obydwu płci jest taka sama i powinna wynosić odpowiednio poniżej 190 mg/dl oraz 115 mg/dl. Natomiast poziom frakcji HDL u mężczyzn powinien wynosić powyżej 40 mg/dl, a u kobiet powyżej 45 mg/dl.  

U kobiet obserwuje się wyższy poziom „dobrego cholesterolu” HDL dzięki korzystnemu wpływowi żeńskich hormonów (estrogenów) na poziom tej frakcji w organizmie.   

Jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu? 

Badanie poziomu cholesterolu we krwi jest wykonywane na czczo. Oznacza to, że ostatni posiłek powinien być spożyty o godzinie 18:00 w dniu poprzedzającym pobranie materiału. Wykonanie oznaczenia następuje między 7:00 a 10:00 rano. Przez okres tygodnia przed badaniem powinno się stosować zbilansowaną, lekkostrawną dietę, aby wynik oznaczenia mógł być uznany za wiarygodny. 

Jak należy dbać o właściwy poziom cholesterolu niezależnie od wieku? 

Aby utrzymać ilość cholesterolu na prawidłowym poziomie, należy zadbać o dwie rzeczy – aktywny tryb życia oraz dietę.  

Aktywność fizyczna powinna być przede wszystkim regularna. Ćwiczenia należy wykonywać 3-4 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut. Intensywność treningu powinna być dopasowana do możliwości fizycznych danej osoby. 

Dieta regulująca prawidłowy poziom cholesterolu polega na zwiększeniu spożycia: 

• warzyw i owoców,  
• orzechów, 
• oliwy z oliwek,  
• ryb,  
• chudego nabiału,  
• chudego mięsa,  
• roślin strączkowych, 
• produktów bogatych w błonnik.  

Zostały przeprowadzone badania, które udowadniają skuteczność czosnku oraz imbiru w redukcji cholesterolu we krwi.  

Ponadto należy ograniczyć spożywanie:  

• czerwonego mięsa,  
• tłustych serów, 
• śmietany,  
• podrobów,  
• białego cukru, 
• jajek.  

Nie wolno spożywać słodyczy oraz alkoholu. Powinno się również zaprzestać palenia papierosów, które wpływają bardzo niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy. 

Zmniejszenie poziomu cholesterolu przez zmianę trybu życia jest zazwyczaj pierwszym zaleceniem lekarza po stwierdzeniu hipercholesterolemii. Jeśli dieta oraz aktywność fizyczna nie doprowadzi do spadku stężenia tego lipidu, wprowadzone zostaje leczenie farmakologiczne.