Czemu żywność wysokoprzetworzona szkodzi?

Żywność nieprzetworzona a przetworzona   

Do żywności nieprzetworzonej lub minimalnie przetworzonej zaliczamy produkty roślinne i zwierzęce, które nie zostały przetworzone przemysłowo oraz nie dodano do nich żadnych nowych substancji (takich jak tłuszcze, cukier lub sól). Ich ewentualne przetworzenie może wiązać się jedynie z usunięciem jakiejś części żywności. Przykładami są owoce lub warzywa, świeże i mrożone mięso, jajka, mleko, ryż i inne zboża. Natomiast żywność przetworzona powstaje przez dodanie soli, oleju, cukru lub innych dodatków do minimalnie przetworzonej żywności. Obejmuje ona produkty takie jak owoce lub warzywa w puszkach, solone orzechy, różnorodne wędliny i sery. Na samym końcu w klasyfikacji przetwórstwa żywności znajduje się żywność wysoko przetworzona, do której zaliczamy, np. napoje słodzone cukrem, pakowane pieczywo, ciastka, pikantne przekąski, słodycze, lody, płatki śniadaniowe oraz wstępnie przygotowane i gotowe do spożycia dania. 

Dodatki do żywności  

Dodatki do żywności, będące składnikami żywności przetworzonej, wzbudzają wiele kontrowersji. Są to związki nieposiadające wartości odżywczych, które dodawane są do żywności w celu poprawienia jej walorów smakowych, zapachowych, przedłużających jej trwałość oraz zmniejszających koszty produkcji.  

Dodatki do żywności dzielą się na:  

• konserwanty,  
• barwniki,  
• przeciwutleniacze,  
• regulatory kwasowości,  
• emulgatory,  
• środki spulchniające i żelujące,  
• środki pomocnicze,  
• wzmacniacze smaku,  
• środki słodzące,  
• środki nabłyszczające,  
• stabilizatory,  
• zagęstniki i inne.  

Wśród tych substancji znajdują się te nieszkodliwe dla człowieka oraz te, które w nadmiarze mogą wywierać negatywne skutki zdrowotne. Dodatki do żywności mogą powodować przede wszystkim reakcje alergiczne. Skutkami ich nadużycia mogą być także stany zapalne, bezsenność, bóle głowy, stany depresyjne oraz reakcje niepożądane ze strony układu pokarmowego, np. w postaci nudności, wymiotów, biegunek, czy bólów brzucha. 

Konsekwencje jedzenia dużej ilości żywności przetworzonej 

Wielu badaczy uważa, że głównym powodem rozwoju epidemii otyłości jest zwiększone spożycie wysoko przetworzonej żywności. Wysokie spożycie słodzonych napojów, żywności typu fast food, chipsów ziemniaczanych, smażonych ziemniaków lub słodyczy wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia nadwagi i otyłości. Niektórzy badacze sugerują również, że wysoka zawartość cukru lub tłuszczu w wysoko przetworzonej żywności może prowadzić do uzależniających zachowań żywieniowych kończących się nadmiernym poborem energii z pożywienia.  

Żywność wysoko przetworzona cechuje się również mniej korzystną zawartością składników odżywczych niż żywność minimalnie przetworzona, co może skutkować niedoborami ważnych dla organizmu składników. Odwrotną zależność obserwuje się w przypadku spożywania żywności nieprzetworzonej lub minimalnie przetworzonej, takiej jak produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa, których spożycie sprzyja występowaniu prawidłowej masy ciała.

Produkty wysoko przetworzone są zwykle bogate w tłuszcze nasycone i tłuszcze trans,  cukier dodany i sód. Liczne dowody wskazują na to, że nadmiar cukru jest jedną z głównych przyczyn występowania nadwagi i otyłości. W produktach wysoko przetworzonych znajduje się on w różnych postaciach, np. dekstrozy, syropu glukozowo-fruktozowego, syropu kukurydzianego, czy po prostu cukru. Wykazano, że wysokie spożycie cukru zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, niealkoholowego stłuszczenia wątroby, próchnicy, dny moczanowej i chorób układu sercowo-naczyniowego. Kolejną substancją występującą w dużej ilości w żywności wysoko przetworzonej jest sól. Jej nadmierne spożycie zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego i udaru mózgu. Z kolei nadmiar nasyconego tłuszczu, a także kwasów tłuszczowych typu trans, otrzymywanych podczas przemysłowego utwardzania tłuszczów roślinnych, wiąże się z występowaniem zaburzeń gospodarki lipidowej w organizmie, podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia i otyłością. 

Najlepszym sposobem na uniknięcie spożywania nadmiaru żywności wysoko przetworzonej jest czytanie składów produktów na opakowaniach i wybieranie produktów świeżych, jak najbardziej naturalnych, bez dużej ilości dodatków.