Dystres. Jakie skutki może mieć długotrwały stres?

Dystres – co to takiego? 

Dystres to rodzaj stresu, który wywołuje poczucie przeciążenia, przytłoczenia i braku kontroli. Towarzyszą temu często objawy psychofizyczne, np. ból głowy, nerwowość, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, problemy ze snem, brak apetytu, problemy ze skupieniem uwagi i pamięcią. 

Dystres jest często długotrwały i silny. Towarzyszy mu przekonanie, że nie mamy wystarczających zasobów do poradzenia sobie z problemami.  

Osoba będąca pod wpływem dystresu uważa, że nie posiada kontroli nad bodźcami wywołującymi stres, więc nie ma możliwości przeciwdziałania im i zmiany sytuacji.  

Dystres mogą wywołać następujące czynniki/ sytuacje:  

• utrata pracy (środków finansowych), 
• toksyczna atmosfera w pracy/ szkole/ domu, 
• bycie ofiarą przemocy, 
• problemy zdrowotne (własne lub bliskiej osoby), 
• trudności w nauce/ pracy, 
• poczucie samotności, 
• liczne zmiany w życiu, np. częsta zmiana pracy i miejsca zamieszkania, 
• rozwód, utrata bliskiej osoby. 

Dystres – objawy 

• Utrata radości z życia, 
• zmęczenie i wyczerpanie, nerwowość, 
• negatywne emocje, 
• utrata motywacji do działania, bierność, 
• konflikty, wycofanie z relacji i uczestnictwa w wydarzeniach towarzyskich, 
• problemy z koncentracją i pamięcią, 
• popadanie w używki, gorsze odżywianie się, brak apetytu lub przejadanie się, 
• trudności z zasypianiem, osłabiona odporność, zaostrzenie objawów istniejących już chorób, 
• zmiany w zachowaniu, np. nagła skłonność do zachowań ryzykownych, 
• utrata zainteresowań. 

Dystres – jakie może mieć skutki? 

Stresor (bodziec pozytywny lub negatywny) wywołuje szereg zmian w układach nerwowym i hormonalnym. Te zmiany odpowiadają za pojawienie się objawów stresu, z czym organizm radzi sobie za pomocą tzw. ogólnego zespołu adaptacyjnego.  

Ogólny zespół adaptacyjny dzieli się na 3 fazy: 

Faza reakcji alarmowej 

To najbardziej pierwotna, powstała w toku ewolucji reakcja na stres. Odpowiada za mechanizm „walki lub ucieczki”, który pozwala szybko reagować na bodźce mogące stanowić potencjalne zagrożenie. Na tym etapie występuje bardzo silne pobudzenie sympatycznego układu nerwowego objawiające się m.in. wzmożonym wydzielaniem hormonów stresu, szybkim biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi i napięcia mięśniowego. 

Objawy te składają się na etap szoku, który pojawia się bezpośrednio po zetknięciu organizmu ze stresorem.  

Faza odporności 

Organizm zaczyna powoli przyzwyczajać się do nowej sytuacji. Objawy, które występowały w fazie reakcji alarmowej, znikają przy jednoczesnym utrzymywaniu się działania bodźca (w wyniku uruchomienia mechanizmów obronnych, wzmożonego wysiłku i pobudzenia).  

W tej fazie organizm wie już, jak znosić niekorzystne działanie stresora i funkcjonować względnie dobrze pomimo jego działania, jednak wiąże się to z pewnymi kosztami. Tolerancja organizmu na działanie innych bodźców ulega obniżeniu, czyli bodźce wcześniej neutralne zaczynają być dla człowieka trudne do zniesienia (np. po początkowym szoku i załamaniu z powodu utraty pracy zaczynamy powoli przystosowywać się do nowej sytuacji, ale gorzej znosimy nieprzyjemną wymianę zdań z bliską osobą). 

Faza wyczerpania 

Powstaje w wyniku długotrwałego działania stresora, kiedy wydolność organizmu spada. Zasoby i mechanizmy obronne okazują się być niewystarczające. Po okresie wzmożonego pobudzenia i walki następuje załamanie. 

Człowiek pozostający przez dłuższy czas w fazie wyczerpania może doświadczać szeregu przykrych objawów somatycznych i emocjonalnych. Może też być narażony na rozwój poważnych schorzeń.  

Faza wyczerpania jest charakterystyczna dla dystresu. Jego długotrwałe działanie może prowadzić do rozwoju schorzeń natury somatycznej i psychicznej lub do nasilenia objawów już istniejących zaburzeń. 

Należą do nich: 

• zaburzenia snu, 
• zespół jelita drażliwego, 
• zespół przewlekłego zmęczenia, 
• zaburzenia lękowe lub afektywne (np. depresja), 
• migreny, 
• zaburzenia funkcji seksualnych (na tle stresowym), 
• nadciśnienie, 
• problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi, 
• cukrzyca, 
• choroba wrzodowa, 
• atopowe zapalenie skóry. 

Dystres – kiedy i gdzie szukać pomocy? 

Jeśli czujesz, że stres utrudnia Ci normalne funkcjonowanie, nie zwlekaj i umów się na wizytę u psychologa, który pomoże Ci w dobraniu technik relaksacyjnych. Dystres, który nie jest uzależniony wyłącznie od bodźca stresogennego, a raczej jest związany z tendencją do nieprawidłowego postrzegania siebie lub z przebytą traumą, może wymagać długofalowej psychoterapii.  

Jeżeli oprócz stresu towarzyszą Ci również objawy zaburzeń somatycznych, możesz skorzystać z pomocy lekarza ogólnego.

Przeczytaj również:
Eustres. Czy stres może być dobry?