Dzienniczek samokontroli cukrzyka (diabetyka) – jak go prowadzić?

Jak cukrzyca wpływa na nasze życie? 

Cukrzyca to choroba przewlekła, która rozwija się przez wiele lat, często nie dając zauważalnych i niepokojących objawów. Niestety wraz z postępem choroby prowadzi do zmian w dotychczasowym codziennym funkcjonowaniu, a w konsekwencji może obniżyć jakość życia. Przed chorymi na cukrzycę czeka wiele życiowych wyzwań, zmian, wypracowania poprawnych nawyków. To również stała konieczność zdobywania wiedzy o chorobie, edukacja z zakresu samokontroli i samoopieki, analiza skutków choroby na cały organizm. To mogą być również problemy emocjonalne, psychiczne związane z terapią, zmianą stylu życia czy planów życiowych. Pacjentom może także towarzyszyć uczucie lęku, obawy przed powikłaniami czy cierpieniem. Ważne jest, by pacjent w trakcie leczenia miał poczucie swojego wpływu na chorobę, możliwość jej monitorowania, kontrolowania i umiejętności radzenia sobie i życia ze schorzeniem [1,5].  

Dane statystyczne odnośnie cukrzycy są zatrważające. Zachorowalność na cukrzycę dynamiczne wzrasta, a jej żniwo będzie coraz większe. W samej Europie szacuje się, że w przeciągu najbliższych 23 lat wzrośnie aż do 69 milionów zachorowań. Już teraz w Europie 1 na 11 dorosłych żyje z cukrzycą, z czego 1 na 3 dorosłych pozostaje niezdiagnozowanych.  Śmiertelność z powodu cukrzycy w 2021 roku w Europie wynosiła 1,1 miliona zgonów [3,4]. 

Jak dzienniczek pomaga chorym na cukrzycę? 

Leczenie cukrzycy jest leczeniem kompleksowym, a pacjenci są pod stałą kontrolą specjalistów oraz poddawani są systematycznym badaniom w kierunku wczesnego wykrycia problemów sercowo-naczyniowych czy powikłań wynikających z choroby. Dlatego tak ważny jest codzienny nawyk u chorych z cukrzycą do pomiaru podstawowych parametrów takich jak: glikemia i wartości ciśnienia tętniczego. Okresowo warto również monitorować przyrost lub spadek masy ciała oraz wartości cholesterolu we krwi.  

Zanotowanie wartości poszczególnych parametrów daje szerszy obraz na przebieg i rozwój choroby, jak również pozwala na bieżąco wyłapać niepożądane zdarzenia i podjąć szybką reakcję [1]. Dodatkowo dzienniczek samokontroli cukrzyka zdecydowanie zwiększa poprawę poczucia przez pacjenta własnej skuteczności w działaniach leczniczych dotyczących cukrzycy i zwiększa osiągane wyniki pacjenta. Umiejętne prowadzenie dzienniczka samokontroli jest efektem poprawnego zarządzania zdrowiem osoby chorej przewlekle w tym przypadku cukrzyka. Dzienniczek pokazuje jak realizowana jest samoopieka przez chorego i czy wdrożone leczenie przynosi korzyści [8]. 

Efektywne monitorowanie wartości glikemii przy użyciu dzienniczka samokontroli przekłada się także na dobrą współpracę między specjalistą a pacjentem. Dzięki zapisom samokontroli lekarz może dokonać szczegółowej analizy wyników oraz ocenić, czy chory stosuje się do wytycznych [6].  

Odpowiednia interakcja lekarza z pacjentem oraz indywidualne podejście chorego do samokontroli glikemii są niezbędnymi elementami do m.in. podniesienia poziomu dyscypliny pacjenta i w konsekwencji wpływają na lepszą kontrolę choroby [4]. 

Dlaczego warto prowadzić dziennik samokontroli cukrzyka? 

Monitorowanie poziomu glikemii we krwi w czasie realnym jest szczególnie wskazane osobom z niestabilną cukrzycą typu 1, które doświadczają częstych epizodów hipoglikemii lub nie są nawet jej świadomi. Tylko regularne pomiary poprawiają bezpieczeństwo chorego oraz wpływają na skuteczność zastosowanego leczenia [1].  

Samokontrola cukru we krwi pomaga osiągnąć cele terapeutyczne. Niezależnie od formy leczenia zaleca się, by chorzy częściej dokonywali pomiaru glukozy we krwi, a szczególnie w sytuacjach złego samopoczucia lub nagłej choroby [1].  

Prowadzenie dzienniczka samokontroli glikemii szczególnie w wersji elektronicznej pozwala na dokonywanie szybkich zestawień, prowadzenia różnych statystyk – co na bieżąco kontroluje nie tylko przebieg choroby czy ilość przyjmowanych leków, ale pokazuje, jakie są efekty podejmowanych działań [6].  

Jak prowadzić dzienniczek diabetyka? Najważniejsze zasady 

Według najnowszych wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2021 roku samokontrola poziomu glukozy we krwi wciąż jest integralnym i nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy.   

Niezależnie od metody leczenia cukrzycy, czy to za pomocą tabletek, wstrzyknięć insuliny lub jej ciągłym podskórnym wlewom, to przede wszystkim pacjenci zobowiązani są wykonywać tak zwany dzienny profil stężenia glukozy we krwi. Odczyty obejmują pomiar poranny – na czczo, przed i w granicach od 60 do 120 minut po każdym głównym posiłku oraz przed snem [1]. 

Przygotowanie do pomiaru glikemii z krwi włośniczkowej obejmuje: 

• Przygotowanie stanowiska i potrzebnych akcesoriów do pomiaru. 
• Umycie i osuszenie dłoni, przy czym nie należy ich dezynfekować alkoholem. 
• Przygotowanie igły lub automatycznego, indywidualnego nakłuwacza. 
• Przygotowanie glukometru i paska testowego. 
• Pomiar i zabezpieczenie miejsca po ukłuciu. 
• Zanotowanie w odpowiedniej rubryce dzienniczka kontroli cukru uzyskanej wartości z badania. 

Diabetycy w procesie leczenia doświadczają, jak bardzo duży wpływ na nie ma ilość, jakość, forma spożywanych posiłków oraz aktywność fizyczna. Determinantem około posiłkowego zapotrzebowania na insulinę są przecież węglowodany. Ważne jest, by chory z cukrzycą typu 1 wiedział, jak szacować ich zawartość w posiłku, by mógł zoptymalizować podaż insuliny. Z kolei chory z cukrzycą typu 2 powinien kontrolować porcje, wielkość węglowodanów w poszczególnych posiłkach. Te wszystkie dane oraz pomiary glikemii chory może notować w dzienniczku samokontroli glikemii [1]. 

Tylko prawidłowo prowadzone pomiary i ich systematyczność pozwala na zobrazowanie przebiegu leczenia, jego oceny pod względem efektywności i dalszych działań. 

Dzięki postępowi technicznemu, coraz częściej chorzy na cukrzycę mogą i stosują nowoczesne metody ciągłego monitorowania glikemii. W Polsce dostępny jest system FreeStyle Libre (Abbott) czyli system monitorowania glukozy we krwi metodą skanowania. Pacjent przesuwa telefon komórkowy nad umieszczonym na tylnej powierzchni ramienia sensorem i odczytuje aktualny pomiar bez konieczności nakłuwania palca [2].  

Dość rozbudowany rynek dostępnych aplikacji dla cukrzyków pozwala na wręcz indywidualny wybór i finalnie może okazać się idealnym sposobem by „zarządzać” cukrzycą. Kolejnym argumentem, który przemawia na korzyść korzystania z aplikacji są przypomnienia w zakresie regularnego przyjmowania leków, insuliny, pomiaru glikemii. Istotna jest również dodatkowa dawka motywacji odnośnie diety oraz systematycznej aktywności ruchowej [7].  

Edukacja chorych na cukrzycę w zakresie monitorowania wartości glikemii 

Bardzo ważna jest edukacja chorych już  na etapie rozpoznania cukrzycy. Pacjent musi nabyć odpowiednie umiejętności, wiedzę, doświadczenie w zakresie korzystania z glukometru, interpretacji wyników, by mógł bezpiecznie wykonywać kroki terapeutyczne zgodne z zaleceniami specjalisty diabetologa podczas samoopieki.  

By wyeliminować błąd pomiaru glukozy we krwi, czy to ze strony pacjenta, czy ze strony technicznej glukometru, aparaty powinny być poddawane kontroli w placówce, gdzie chory korzysta z leczenia ambulatoryjnego.  

Należy podkreślić, że współczesna opieka diabetologiczna jest realizowana w sposób kompleksowy i wymaga zaangażowania zespołu ludzi: lekarzy, pielęgniarek, edukatorów diabetologicznych i dietetyków.

Opieka skoncentrowana jest na każdym pacjencie indywidualnie poprzez uwzględnienie: 

• aktualnej sytuacji chorego,  
• potrzeb,  
• preferencji,  
• stylu życia,  
• chorób współistniejących.   

Multidyscyplinarny charakter opieki wynika również z późnych powikłań i schorzeń wynikających z cukrzycy, co wymaga współpracy z innymi specjalistami [10].   

Niestety w otaczającym świecie, przy tak dynamicznym rozwoju cywilizacji, złych nawyków żywieniowych, diety bogatej w niezdrowe tłuszcze i obfite węglowodany oraz zdecydowanie zmniejszonej aktywności fizycznej obserwuje się narastający problem otyłości i predyspozycji do rozwoju cukrzycy. Dlatego tak ważna okazuje się profilaktyka, właściwa samoopieka i bieżące monitorowanie podstawowych parametrów życiowych.  

Przeczytaj również:
Jak prawidłowo wykonać pomiar cukru we krwi?