Ma je nawet 50% noworodków. Czym są prosaki?

Czym są prosaki? 

Prosaki (łac. milia) to łagodne i najczęściej samoistnie ustępujące drobne torbiele (cysty) naskórkowe lub podnaskórkowe. Są wypełnione łojem i złuszczonym naskórkiem. Powstają na skutek nadmiernego rogowacenia (keratynizacji) ujść mieszków włosowych z zatrzymaniem wydzieliny gruczołów łojowych.  

Prosaki mogą wystąpić w dowolnym miejscu na ciele, jednak najczęściej pojawiają się na twarzy. Są częstym schorzeniem skórnym u noworodków, chociaż mogą wystąpić u ludzi w każdym wieku. 

Jak wyglądają prosaki? 

Prosaki mają formę drobnych grudek o średnicy 1-3 mm w kolorze od białego do żółtego. Swoim wyglądem przypominają ziarno prosa, od którego wzięły nazwę. Mogą występować pojedynczo lub w postaci zgrupowanych zmian, które nie bolą ani nie swędzą. Rzadko występują nietypowe odmiany prosaków, np. w postaci rumieniowatej blaszki pokrytej licznymi prosakami (tzw. milia en plaque).  

Lekarz rozpoznaje prosaki zwykle na podstawie ich wyglądu. W razie wątpliwości może zrobić nacięcie i drenaż zrogowaciałej zawartości. W przypadku uporczywych i licznych prosaków należy poszukiwać chorób, które mogą je wywoływać. 

Prosaki a kaszaki – czym się różnią? 

Prosaki, jak i kaszaki to torbiele wypełnione treścią łojowo-rogową. Kaszaki są jednak większe (mają od kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów). Powstają z zagłębienia mieszka włosowego i gruczołów łojowych.  

Tylko niewielkie kaszaki mogą ustąpić samoistnie (podobnie jak prosaki). Większe wymagają wycięcia chirurgicznego, podczas którego opróżnia się torbiel z kaszkowatej zawartości i usuwa się jej torebkę. Kaszaki tworzą się zwykle u osób dorosłych i raczej nie występują u dzieci. 

Prosaki – przyczyny 

Ze względu na przyczynę prosaki dzielimy na pierwotne i wtórne.  

Do pierwszej grupy należą głównie prosaki wrodzone, które są obecne u dziecka (zwykle w okolicy twarzy) już w momencie urodzenia. Mają one tendencję do samoistnego ustępowania. Rzadko mogą być jednak związane z występowaniem tzw. genodermatoz, będących wrodzonymi chorobami genetycznymi skóry.  

Prosaki wtórne mogą być związane z: 

• uszkodzeniami skóry wywołanymi m.in. radioterapią, dermabrazją (zabieg wygładzający skórę), oparzeniem, przeszczepem skóry; 
• chorobami pęcherzowymi skóry (np. pęcherzowe oddzielanie się naskórka, porfiria skórna późna), w których prosaki powstają w następstwie gojenia się zmian; 
• stosowaniem leków – przewlekłe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz miejscowych steroidów. 

Prosaki na twarzy 

Prosaki na twarzy nie dają żadnych objawów i nie zagrażają zdrowiu. Prosaki na nosie są bardzo charakterystyczne dla noworodków, jednak szybko ustępują. W przypadku starszych dzieci i osób dorosłych prosaki pierwotne mogą utrzymywać się dłużej i nie zanikać samoistnie. Prosaki na ustach, w okolicach oczu, na czole czy policzkach to częsta lokalizacja zmian w tej grupie. Prosaki pod oczami czy prosaki na powiece przed usunięciem mogą wymagać konsultacji z okulistą.  

W przypadku skłonności do tworzenia prosaków ważna jest odpowiednia pielęgnacja twarzy. Unikajmy kosmetyków nasilających produkcję łoju czy zatykających ujście gruczołów łojowych. 

Prosaki na narządach płciowych  

Prosaki na penisie lub prosaki na wargach sromowych to głównie problem kosmetyczny. Nie można się nimi zarazić i nie dają one żadnych objawów w postaci świądu, bólu czy zaczerwienienia. Jeśli jednak wystąpią takie symptomy, udajmy się do lekarza, by wykluczyć choroby weneryczne. 

Samodzielne próby wyciskania prosaków mogą skutkować ich wtórnym nadkażeniem.

Prosaki są często mylone z podobnie wyglądającymi plamkami Fordyce’a, które są powiększonymi gruczołami łojowymi. Nie mają one związku z mieszkami włosowymi. Uwidaczniają się w okresie dojrzewania i występują u ok. 80% dorosłych (częściej u mężczyzn) głównie w okolicy narządów płciowych oraz na ustach. Nie dają objawów i możemy je usunąć jedynie ze względów estetycznych. 

Prosaki u noworodka i dziecka 

Wrodzone prosaki, obecne już przy urodzeniu, są bardzo powszechne. Mogą występować nawet u połowy zdrowych, donoszonych noworodków.  

U wcześniaków zmiany mogą pojawić się kilka tygodni później.  

Prosaki pojawiają się głównie na twarzy, najczęściej zajmując grzbiet nosa, powieki, policzki i czoło. Mogą także wystąpić na błonie śluzowej dziąseł (nazywane są wówczas guzkami Bohna) i podniebienia twardego (tzw. perły Epsteina). Po kilku tygodniach zmiany ustępują samoistnie.

Prosaki u starszych dzieci mogą być związane z dziedzicznymi schorzeniami skóry lub powstawać wtórnie od urazów skóry. Zmiany te nie zawsze ustępują. 

Jak usunąć prosaki?  

Jeśli prosaki same nie ustępują i stanowią problem kosmetyczny, możemy usunąć je w gabinecie dermatologicznym lub medycyny estetycznej. Dobór metody zależy m.in. od lokalizacji zmian, stanu skóry czy preferencji samego pacjenta.  

Wśród metod stosowanych w usuwaniu prosaków wyróżniamy: 

• nakłuwanie zmian sterylną igłą lub skalpelem i usunięcie treści; 
• mikrodermabrazja (zabieg mechanicznego złuszczania naskórka); 
• peelingi chemiczne – złuszczanie naskórka za pomocą kwasów (peelingi chemiczne i kremy z kwasami dostępne m.in. w aptekach można stosować również w warunkach domowych); 
• terapia laserowa; 
• krioterapia (wymrażanie), 
• elektrokoagulacja (technika wykorzystująca prąd o wysokiej częstotliwości, który ścina białka w zmianach skórnych); 
• maści z retinoidami (pochodne witaminy A regulujące pracę gruczołów łojowych) stosowane na bardzo rozległe zmiany. 

Uwaga! Samodzielne wyciskanie lub nacinanie zmian może skutkować nadkażeniami i zmianami ropnymi lub powstawaniem blizn.

Istnieją również domowe sposoby na prosaki. Wykorzystuje się w nich m.in. sodę, olejek herbaciany, miód, olejek rycynowy czy maść ichtiolową. Brakuje jednak wiarygodnych danych na temat ich skuteczności, dlatego nie są rekomendowane, zwłaszcza u dzieci. 

Czy prosaki same znikną? 

W większości przypadków prosaków wrodzonych nie jest wymagana żadna interwencja. Zmiany te po kilku tygodniach ulegają samoistnemu złuszczeniu. Jednak inne postaci prosaków pierwotnych oraz zmiany występujące wtórnie do urazów, chorób skóry czy stosowanych leków mogą się utrzymywać dłużej i nie ustępować. Możemy je usunąć głównie ze względów estetycznych. 

Prosaki to stosunkowo częste zaburzenie dermatologiczne spotykane głównie u noworodków. Poza defektem kosmetycznym nie daje innych objawów i zwykle ustępuje samoistnie. Rzadziej występuje w starszym wieku i jeżeli przybiera nietypową postać lub utrzymuje się przez dłuższy czas, może wymagać kontaktu ze specjalistą.