Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny, objawy, leczenie

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny 

Etiologia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów (ang. juvenile idiopathic arthritis, JIA) pozostaje niejasna. Istnieje hipoteza, która mówi o genetycznie ukształtowanej podatności. Spekuluje się, że może ona doprowadzić do niekontrolowanej i szkodliwej odpowiedzi immunologicznej wymierzonej przeciwko własnym autoantygenom (antygenom własnym obecnym w tkankach ciała, które w zdrowym organizmie nie wywołują reakcji układu odpornościowego), która powstaje pod wpływem ekspozycji na nieznany czynnik środowiskowy.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – czynniki ryzyka 

Za czynniki ryzyka rozwoju MIZS uznaje się: 

• ekspozycję na antybiotyki,  
• bierne palenie,  
• obniżony status socjoekonomiczny,  
• stres, traumatyczne przeżycia, 
• zanieczyszczenie powietrza.  

Dużą rolę odgrywają również czynniki genetyczne i obecność chorób autoimmunologicznych w rodzinie. Pod uwagę bierze się również zakażenie patogenami, takimi jak wirus Epsteina-Barr, parwowirus B19 czy infekcje paciorkowcami.  

Wśród czynników obniżających ryzyko zachorowania wymienia się karmienie piersią i posiadanie rodzeństwa. Drugi element taktuje się jako czynnik zwiększający ekspozycję na patogeny w dzieciństwie, co pomaga w rozwijaniu prawidłowych reakcji układu immunologicznego.  

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – objawy 

Najczęstszymi objawami choroby są ból i zapalenie stawów z widocznymi obrzękami i wysiękami, które obejmują głównie duże stawy obwodowe. Pojawia się utykanie podczas chodu. Mogą także występować gorączka, wysypka i bóle brzucha. U 40% chorych procesem zapalnym zostają objęte stawy skroniowo-żuchwowe, w niektórych przypadkach zdarzają się zapalenia błony śluzowej oka. 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – klasyfikacja 

Obecna klasyfikacja opiera się na ustaleniach Międzynarodowej Ligi Stowarzyszeń Reumatologicznych (ILAR). Wyróżnia ona 7 podtypów choroby: 

1. Postać systemowa/układowa (4-17%) – zapalenie stawów jest poprzedzone gorączką utrzymującą się przez min. 3 dni, a dodatkowo może pojawić się rumieniowa wysypka, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony czy zapalenie błony surowiczej. 
2. Postać nielicznostawowa (27-56%) – obejmuje od 1 do 5 stawów przez okres 6 miesięcy; wyróżnia się postać przetrwałą (dotykającą mniej niż 5 stawów) i rozszerzającą (dotykająca min. 5 stawów). 
3. Postać wielostawowa seronegatywna (11-28%) – zapalenie min. 6 stawów przez okres 6 miesięcy oraz ujemny wynik na czynnik reumatoidalny (RF-); zdecydowanie częściej występuje u dziewcząt. 
4. Postać wielostawowa seropozytywna (2-7%) – zapalenie min. 6 stawów przez okres 6 miesięcy oraz dodatni wynik na czynnik reumatoidalny (RF+); również znacząco przeważa u dziewcząt. 
5. Łuszczycowe zapalenie stawów (2-11%) – obecne jest jednocześnie zapalenie stawów oraz łuszczyca lub w przypadku braku łuszczycy za potwierdzenie przyjmuje się zapalenie palców, choroby paznokci oraz łuszczycę u krewnego pierwszego stopnia. 
6. Zapalenie stawów związane z zapaleniem przyczepów ścięgien (3-11%) – poza stanem zapalnym stawów obserwuje się również stan zapalny w odcinku lędźwiowo-krzyżowym lub tkliwość stawów krzyżowo-biodrowych, dodatni antygen HLA-B27, ostre zapalenie błony naczyniowej oka, obecne w rodzinie ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), IBD (choroba zapalna jelit) lub zespół Reitera. 
7. Niezróżnicowane zapalenie stawów (11-21%) – do tej grupy zalicza się młodzieńcze zapalenia stawów niespełniające kryteriów innych podtypów lub spełniające kryteria kilku z nich. 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – leczenie 

W łagodzeniu ostrych objawów zapalenia stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i steroidy, jednakże ich przyjmowanie nie wpływa na zahamowanie rozwoju choroby.  

W standardowym leczeniu reumatycznym stosuje się: 

• leki modyfikujące przebieg choroby (metotreksat, leflunomid, sulfasalazyna), 
• leki biologiczne – inhibitory TNF-α (etanercept, adalimumab, infliximab), 
• przeciwciała monoklonalne (tocilizumab, anakinra, kanakinumab).  

Postępowanie niefarmakologiczne obejmuje fizjoterapię, rehabilitację, edukację oraz psychoterapię pacjenta i jego rodziny. 

Śmiertelność w przypadku występowania tej choroby oscyluje na poziomie 1%, a dzięki leczeniu biologicznemu chorzy mogą wieść normalne, aktywne życie.  

Niestety młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest chorobą przewlekłą, a 1/3 pacjentów będzie nadal wykazywać objawy w dorosłym życiu.  

Przeczytaj również:
Bakteryjne zapalenia stawów – na czym polegają?