Mononukleoza. Jak się objawia?

Co to jest mononukleoza?

Mononukleoza zakaźna to zwykle łagodnie przebiegająca choroba wirusowa, która z reguły ustępuje samoistnie. Czasami dochodzi jednak do rozwoju powikłań. Od czasu zakażenia do rozwinięcia objawów zwykle upływa miesiąc lub nawet 50 dni. Kobiety i mężczyźni chorują równie często, a zachorowalność utrzymuje się na względnie stałym poziomie przez cały rok.

Większość osób zakaża się wirusem powodującym mononukleozę już we wczesnym dzieciństwie przez bezpośredni kontakt z zakażoną śliną.  

Jakie są przyczyny mononukleozy?

Przyczyną mononukleozy zakaźnej jest wirus Epsteina-Barr (EBV). Odpowiada on także za zachorowanie na niektóre choroby nowotworowe. Rozwijają się one rzadko, a dochodzi do tego w wyniku nieprawidłowo funkcjonującego układu odpornościowego. Uważa się, że nawet 90-95% populacji ma kontakt z tym wirusem w jakimś momencie swojego życia. 

Kiedy dojdzie do zakażenia wirusem Epsteina-Barr, pozostaje on w komórkach w formie „uśpionej” do końca życia. W związku z tym mononukleozą niekoniecznie można zakazić się od osoby chorej, ale również od osoby, która chorowała na mononukleozę w przeszłości lub u której doszło do reaktywacji zakażenia.  

O mononukleozie mówi się jako chorobie pocałunków w związku z oczywistym kontaktem ze śliną drugiej osoby podczas pocałunku. Dlatego też nie musisz obawiać się zakażenia, jeśli przebywasz w jednym pomieszczeniu z osobą chorą (o ile nie współdzielisz z nią np. sztućców). 

Do zakażenia wirusem EBV może dojść również w szpitalu podczas przetaczania zakażonej krwi oraz przeszczepu szpiku i narządów zakażonych EBV.  

Jak objawia się mononukleoza? 

Na początku możesz odczuwać jedynie osłabienie i bóle mięśniowo-stawowe oraz brak apetytu. 

Do typowych objawów mononukleozy, które mogą rozwinąć się później, zaliczamy: 

• wysoką gorączkę (38,5°C-40°C),  
• zapalenie gardła i migdałków podniebiennych z nalotem,  
• powiększenie szyjnych węzłów chłonnych (zausznych i karkowych), które są duże, przesuwalne i tkliwe.  

W przebiegu mononukleozy mogą także wystąpić:  

• zapalenie wątroby wraz z jej powiększeniem,  
• splenomegalia (powiększenie śledziony),  
• wysypka na skórze, 
• mało charakterystyczne symptomy, takie jak bóle brzucha i głowy, nudności i wymioty. 

Rzadziej występującym, ale bardzo charakterystycznym objawem mononukleozy zakaźnej jest obrzęk powiek i twarzy.   

U nastolatków i młodych dorosłych występuje największe ryzyko rozwinięcia pełnoobjawowej choroby.

Rekonwalescencja zwykle trwa 3-4 tygodnie. Po ustąpieniu objawów możesz nadal odczuwać osłabienie i problemy z koncentracją. Zazwyczaj znikają one w ciągu dwóch miesięcy. 

Jakie powikłania towarzyszą mononukleozie?

Po przebyciu choroby może towarzyszyć Ci zespół przewlekłego zmęczenia.  

Jest to schorzenie o charakterze przetrwałym lub nawracającym, którego dominującym objawem jest zmęczenie o nieznanej przyczynie i wyraźnym początku.  

Aby postawić taką diagnozę, osłabienie w sferze fizycznej lub psychicznej i pogorszenie funkcji poznawczych musi utrzymywać się przez minimum 6 miesięcy.

Muszą mu także towarzyszyć dodatkowe symptomy, takie jak:

• ból głowy,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• ból gardła,
• tkliwość szyjnych lub pachowych węzłów chłonnych,
• słaba jakość snu,
• przedłużające się zmęczenie po podjętej aktywności fizycznej.  

Czasami w przebiegu mononukleozy dochodzi do powiększenia wątroby i śledziony, co grozi uszkodzeniem tych narządów.

Mogą również pojawiać się nadkażenia bakteryjne.  

Inne, rzadkie powikłania to:  

• zapalenie nagłośni,  
• małopłytkowość,  
• anemia,  
• zapalenie mózgu, serca, trzustki, jąder.  

Mononukleoza – skąd ta wysypka?

Gdy pacjent zacznie przyjmować antybiotyk przepisany przez lekarza w celu leczenia nieprawidłowo rozpoznanej infekcji,  po około 7-10 dniach pojawia się na skórze i błonach śluzowych swędząca wysypka o charakterze plamistogrudkowym. Najczęściej dzieje się tak po podaniu ampicyliny. 

Wysypka może również pojawić się w przebiegu samej choroby, nie tylko w wyniku zastosowania antybiotyków, jednak dochodzi do tego znacznie rzadziej.

Mononukleoza u dzieci

Dzieci do około 10. roku życia zazwyczaj przechodzą chorobę bardzo łagodnie, często nawet o tym nie wiedząc. Najczęstszymi symptomami są gorączka lub stan podgorączkowy utrzymujące się nawet do dwóch tygodni oraz powiększone węzły chłonne szyjne i zapalenie gardła. U dzieci częściej niż u dorosłych występują niecharakterystyczne objawy, takie jak obrzęk powiek, nasady nosa i łuków brwiowych. Możliwe drogi zakażenia to np. wspólne zabawki, butelki czy smoczki.  

Jak rozpoznać mononukleozę? 

Rozpoznanie mononukleozy zakaźnej często nie jest oczywiste.  

Diagnostykę w jej kierunku powinny sugerować:  

• przedłużające się zapalenie gardła z nalotem na migdałkach, 
• powiększenie śledziony i węzłów chłonnych. 

Przy podejrzeniu mononukleozy do potwierdzenia diagnozy nie są konieczne żadne badania. Lekarz najczęściej zleci jedynie morfologię, w której obserwuje się zwiększoną liczbę krwinek białych z przewagą limfocytów. Dodatkowo podwyższone mogą być parametry wątrobowe, czyli transaminazy. W rozmazie krwi obecne będą atypowe limfocyty zwane mononuklearami. 

Obraz kliniczny mononukleozy może być podobny do anginy, zakażenia wirusami cytomegalii (CMV), HSV, HIV, różyczki, wirusowego zapalenia wątroby (WZW) i toksoplazmozy. 

Jak przebiega leczenie mononukleozy?

Niestety leczenie przyczynowe nie jest tutaj możliwe. Mimo to szanse na powrót do pełnego zdrowia są duże. 

Aby przyspieszyć rekonwalescencję, pamiętaj o: 

• odpoczynku,  
• przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych, 
• odpowiednim nawodnieniu. 

Lekarz może także przepisać leki hepatoprotekcyjne. Sterydy stosuje się wówczas, gdy obrzęk migdałków jest tak duży, że utrudnia oddychanie lub kiedy dojdzie do reakcji uczuleniowej w postaci wysypki po zastosowaniu półsyntetycznych penicylin. Antybiotyk jest włączany do terapii tylko wtedy, gdy dojdzie do nadkażeń bakteryjnych. 

Warto pamiętać, że osoby, u których doszło do powiększenia śledziony, muszą ograniczyć aktywność fizyczną do minimum, aby nie doszło do jej pęknięcia.  

Jest to jednocześnie wskazanie do leczenia w szpitalu.  

Pobyt w szpitalu jest także konieczny w przypadku:  

• zapalenia wątroby,  
• dużego obrzęku migdałków, 
• silnych dolegliwości bólowych. 

Zdarza się, że mononukleoza nie jest rozpoznawalna z uwagi na mało charakterystyczny i przy tym łagodny przebieg. U zdecydowanej większości chorych wystarczy leczenie w warunkach domowych. Czasami zachodzi jednak konieczność hospitalizacji.  

Przeczytaj również:
Angina bakteryjna i mononukleoza u dzieci – jak je odróżnić i uniknąć powikłań?