Różyczka – objawy, profilaktyka i leczenie

Różyczka, jako samodzielna jednostka chorobowa, została wyodrębniona w 1881 r. Opisywano ją wówczas jako różyczkę nabytą. Dopiero lata 60. ubiegłego wieku przyniosły doniesienia o różyczce wrodzonej. Jest to infekcja wywoływana przez wirus z rodziny Togaviridae (rubella virus), znana również pod nazwą odry niemieckiej. Warto wspomnieć, iż jest to choroba dotycząca wyłącznie ludzi i występuje sezonowo – najczęściej późną zimą i wczesną wiosną. Do rozprzestrzeniania się wirusa dochodzi drogą kropelkową. Jego rozwój w organizmie trwa średnio 18 dni, przy czym chora osoba jest źródłem zakażenia od około 7. dnia przed wystąpieniem objawów do maksymalnie dwóch tygodni po wystąpieniu wysypki (średnio 7 dni).

Jakie są objawy różyczki?

Różyczka u dzieci zazwyczaj przebiega łagodnie. Pojawia się głównie między 1. a 9. rokiem życia. W zależności od źródeł, od 25% do 50% zakażeń przebiega bezobjawowo. Na co zatem zwrócić szczególną uwagę? 

Przeważnie pierwszym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych za uszami oraz na potylicy. Może również wystąpić niewielka gorączka. Kolejnym etapem zakażenia jest pojawienie się wysypki – różowej, grudkowo-plamistej, niekiedy z towarzyszącym swędzeniem. Rozpoczyna się od twarzy, jednak już w ciągu kolejnych 24 godzin przenosi się na całe ciało. Zmiany mogą wystąpić też na błonach śluzowych jamy ustnej i podniebieniu. Co ważne, wysypka nie pozostawia przebarwień i w większości przypadków znika po około 3 dniach. W przypadku różyczki u niemowląt, ta diagnozowana jest bardzo rzadko, zarówno u maluchów karmionych mlekiem modyfikowanym, jak i mlekiem matki. Te drugie są szczególnie chronione, ponieważ w naturalnym pokarmie znajdują się przeciwciała na wirusa różyczki od matki. 

Różyczka u dorosłych i młodzieży może mieć trudniejszy przebieg. Poza wyżej opisanymi objawami, pojawia się ból głowy, oczu, gardła. Chorobie towarzyszy też ogólne zmęczenie, brak apetytu i wysoka gorączka. Co ważne, mogą wystąpić powikłania w postaci zapalenia spojówek oraz bólu mięśni i stawów. W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi również do małopłytkowości i zapalenia mózgu. Dlatego należy pamiętać, aby w przypadku silnych bólów głowy, sztywności karku, nudności, nadmiernej senności czy bólu w mosznie, niezwłocznie udać się do lekarza.  

Kiedy różyczka jest najbardziej niebezpieczna?

Najtragiczniejsze w skutkach może być zakażenie wirusem w ciąży. Według statystyk najgroźniejsze jest zachorowanie w pierwszych ośmiu tygodniach – ok. 20% ciąż kończy się wówczas poronieniem samoistnym. U ponad 80% noworodków zanotowano wady wrodzone, które mogą dotyczyć całego organizmu. Wśród nich wymienia się najczęściej zaburzenia słuchu, choroby serca, problemy ze wzrokiem, zaburzenia neurologiczne czy niską masę urodzeniową. Po urodzeniu nierzadko dochodzi też do zapalenia opon mózgowych. Odnotowano również przypadki zapalenia tarczycy, cukrzycy i zaburzeń rozwoju.

W III trymestrze ciąży, prawdopodobnie dzięki obecności przeciwciał matki, zakażenie nie stanowi już tak dużego zagrożenia. Co ważne, przebycie zakażenia kilka tygodni przed ciążą również nie jest groźne dla płodu. Ze względu na to, że różyczka może przebiegać bezobjawowo, w prawidłowej diagnostyce bardzo ważny jest dokładny wywiad lekarski. Objawy zakażenia często naśladują objawy grypowe, a wysypka może sugerować inne zakażenie wirusowe. Dlatego u osób z grup wysokiego ryzyka, np. u kobiet w ciąży i osób z obniżoną odpornością, rozpoznanie przeprowadza się na podstawie badań laboratoryjnych. Izolację wirusa można wykonać z wydzieliny z nosa, gardła, płynu mózgowo-rdzeniowego i moczu. O zakażeniu świadczyć może również wysokie miano przeciwciał IgM i IgG.

Różyczka – profilaktyka i leczenie

Od 2004 r. w kalendarzu szczepień pojawiła się szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce podawana między 13. a 15. miesiącem życia, którą powtarza się w wieku 10 lat niezależnie od płci.

Kiedy osoba dorosła powinna się zaszczepić? Dla kobiet powinien to być termin przynajmniej trzy miesiące przed planowaną ciążą. Badanie liczby przeciwciał przeciwko wirusowi różyczki powinno stać się rutyną przed każdorazowym zajściem w ciążę. Szczepienie mogą rozważyć też osoby, które nigdy nie chorowały na różyczkę i nie zostały wcześniej objęte programem szczepień ochronnych. W takim przypadku podane zostaną dwie dawki szczepionki w odstępie 4 tygodni.

Ponieważ nie ma innej profilaktyki niż szczepienia, różyczkę leczy się tylko objawowo. Stosowane są leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Choroba zazwyczaj ustępuje samoistnie, jednak wszelkie powikłania wymagają nadzoru lekarskiego i hospitalizacji. Obserwując statystyki dotyczące liczby odnotowanych zachorowań na różyczkę w Polsce, możemy zauważyć tendencję spadkową. Spodziewajmy się zatem, iż w przeciągu kilku najbliższych lat osiągniemy podobny poziom, jaki obserwujemy w innych krajach Unii Europejskiej.

Data aktualizacji: 25.10.2022

Przeczytaj również:
Świnka – przyczyny, objawy, leczenie